27 ноябрь куни бир гуруҳ журналистлар билан Фарғона вилоятида электр энергияси ишлаб чиқариш фаолияти билан танишиш мақсадида “Фарғона иссиқлик электр маркази” АЖ жамиятига бордик. Узоқ йиллар давомида кириш таъқиқланган бу маскан бизга ўз эшикларини очди. 1956 йилдан бери узлуксиз ишлаб келаётган корхона фаолияти билан танишиб бўлгач, ўтказилган пресс-кофе суҳбати давомида турли саволларимизга жавоб ҳам олдик.
КОРХОНА ФАОЛИЯТИ ҲАҚИДА
“Фарғона иссиқлик электр маркази” акциядорлик жамияти 1956 йилда ишга туширилган. Умумий ўрнатилган электр энергия ишлаб чиқариш қуввати - 305 МВт/соат. Шундан 7 МВт/соат қуввати янги технологиялар асосида 2019 йилда ишга туширилган. Шу йилнинг декабр ойидан бошлаб яна 17 МВт/соат қуввати ишга туширилади. Жамиятнинг эгаллаган умумий ер майдони – 82 гектар. Унинг вазифаси Фарғона шаҳрида жойлашган йирик саноат корхоналарини узлуксиз иссиқлик энергияси, ҳамда аҳолини электр ва иссиқлик энергияси билан таъминлаш, Ўзбекистон Республикаси миллий энерготизимига электр энергияси узатиб беришдан иборат.
ЮРТИМИЗДА ҚАНЧА ЭЛЕКТР СТАНЦИЯЛАРИ МАВЖУД?
Саволларга “Иссиқлик электр станциялари” АЖ матбуот хизмати раҳбари Муҳаммаджон Бекмуҳаммедов жавоб беради.
— Юртимизда 11 та электр станциялар мавжуд. Буларнинг 3 таси: Тошкент, Фарғона ва Муборак иссиқлик электр марказлари. Кўмир ёқишга ихтисослашган Ангрен ва Янги Ангрен иссиқлик электр станциялари. Қолган 6 таси газ ва мазут ёқилғиси асосида ишлайдиган ИЭСлар бўлиб, булар – Тўрақўрғон, Тошкент, Толимаржон, Навоий, Сирдарё ва Тахиатош ИЭСлари. Бундан ташқари гидро электр станциялари ва блок станциялар ҳам мавжуд бўлиб, 86 фоиз электроэнергия ИЭСлар томонидан, 13 фоиздан кўпроғи гидро электр станциялари томонидан ва 1 фоиз электр энергияси блок станциялари томонидан тақдим қилинади. Уларнинг жами ўрнатилган қуввати соатига 13 565 МВтни ташкил қилади. Лекин ишлаб чиқариш эҳтиёжидан келиб биз бугунги кунда 11 711 МВт/соат атрофида электр энергияси ишлаб чиқарамиз.
ЭҲТИЁЖГА ЯРАША ЭЛЕКТР ЭНЕРГИЯСИ ИШЛАБ ЧИҚАРИЛСА, УНДА УЗИЛИШ САБАБЛАРИ НИМАДА?
— Узилишдаги муаммолар сабаби ҳар хил ва бунда электр етказиб беришга масъул ташкилотлар – электр станциялари, Миллий электр тармоқлари ва “Ҳудудий электр тармоқлари” корхоналари даражасида уларни бартараф этиш чоралари кўриляпти. Тўғри, узилишлар бор. Тасаввур қилинг, 100 хўжаликка мўлжалланган “щит”га 300-400 хўжаликнинг юкламаси тушяпти. Балки бошқа иссиқлик манбасининг йўқлиги туфайли печкалар ва бошқа ускуналарни улаш сабабли улар бардош бермаяпти.
ИСТЕЪМОЛ МАДАНИЯТИ...
— Узилишлар учун юртдошларимиздан узр сўраймиз. Лекин истеъмол маданияти ҳам бўлиши керак. Иссиқликни иссиқлик учун, электрни электр нуқтаи назаридан ишлатиш керак. Давлатимиз раҳбари пандемия шароитидан келиб чиқиб шундай топшириқ бердилар, яъни 2020-2021 йилларда электр энергия нархини оширилмайди. Кейинги масала ҳеч ким электр энергиясидан қарздорларни уйига бориб, қарздорликни ундиргани йўқ. Лекин умумий қарздорлик 3,5 триллион атрофида. Шундан 2,5 триллион сўмдан ортиғи бевосита аҳоли қарздорлиги ташкил қилади. Аҳолининг электр энергияси истеъмоли олдинги даврлардагидан 2-3 бараварга ошган. Бунга янги кўп қаватли уйларнинг, турар-жой массивларининг, ишлаб чиқариш корхоналарининг қурилиши сабаб. Тўғри, оммавий ахборот воситалари халқ манфаатини ўйлаб, уларнинг муаммоларини ёритяпсизлар. Лекин масаланинг нозик томони ҳам бор. Соҳани модернизация қилиш керак. Бу – темир. Унга янги ускуналар, “запчаст” олиш керак. Қарздорликлардан тушган маблағлар қаёққа борарди? Албатта, катта қисми соҳани модернизация қилишга сарфланади. Камчиликлар йўқ, демаймиз. Лекин истеъмол ҳам жуда юқори. Олайлик, икки киши яшайдиган оилада телефон учун ойига 100 минг сўм атрофида харажат қилинади. Ҳудди шундай оиладаги бир ойлик энергия сарфи эса 20 минг сўм ёки 50 минг сўмлик газ сарф қилади. Лекин негадир уларни тўлашни пайсалга солишади.
Маълумот учун, “Фарғона ИЭМ” АЖда ишга тушган 7 МВт/соатлик янги ишга тушган газ трубина қурилмаси электр энергиясидан ташқари, Фарғона шаҳрининг А.Қодирий даҳасида жойлашган 3850 та хонадондан ташкил топган 78 та кўп қаватли уйларда истиқомат қилувчи қарийб 20 000 аҳолига соатига 200 тонна қувватда узлуксиз иссиқлик энергияси ва саноат корхоналари фойдаланишлари учун буғ ҳам етказиб бермоқда. Декабрдан 17 МВт/соат қувватли газ трубинасининг ишга туширилиши билан электр энергия ишлаб чиқаришдан ташқари, Фарғона шаҳрининг Киргили мавзеси аҳолисини иссиқлик энергияси билан ҳам таъминлаш режалаштирилмоқда.
Бироздан сўнг водий вилоятларининг 40 фоизини ёки республиканинг 10 фоизини электр энергияси билан таъминловчи янги “Тўрақўрғон ИЭС” АЖ фаолияти ва корхона директори билан суҳбатни эътиборингизга тақдим этамиз.
Сардорбек Раҳмонқулов суҳбатлашди
