Biroz avval Farg`ona viloyatida yangi ishga tushgan va dekabrda ishga tushishi kutilayotgan issiqlik elektr stansiyalari haqida xabar bergan edik. Press-turimizning navbatdagi manzili esa quvvati Farg`ona IESdan bir necha barobarga yuqori bo`lgan To`raqo`rg`on IES bo`ldi. Elektr-energiyasidagi muammolar avj olayotgan ayni paytda bu kabi issiqlik energiyasi stansiyalarining ahamiyati, ularning ishga tushirilishigacha bo`lgan vaziyat va bugungi holatlar yuzasidan o`zimizni qiziqtirgan savollarga To`raqo`rg`on IES rahbari Iskandar Basidovdan javob oldik.
To`raqo`rg`on issiqlik elektr stansiyasining ahamiyati haqida aytib bersangiz.
— Vodiy iste`molining 40 foizini ta`minlab beryapmiz. Shu kecha-kunduzda vodiyda soatiga 2 500 MVt elektr energiyasini ishlatiladi. Shuning ichidan 900 MVtini biz ishlab chiqarib, ta`minlab beryapmiz. Shuning uchun bu elektrostansiyaning ahamiyati katta. Bu erda faoliyat yuritayotgan jami 350 ta ishchi-xodimlardan 200 tasi mahalliy aholi ichidan tanlab olingan. Ularning oylik maoshiga keladigan bo`lsak, o`rtacha hisobda 2-3 mln. so`mdan 10 mln.gacha oladiganlari ham bor.
“To`raqo`rg`on IES”da ishlab chiqarilayotgan elektr energiyasidan faqat vodiy manfaatdormi?
— Albatta. Chunki xozirgi kunda vodiyga 1 500 MVt 5 ta yuqori kuchlanishli liniyalar orqali markazdan kelyapti. Agar buni boshqa erga uzatadigan bo`lsak, har bir kilometrida ma`lum miqdorda yuqotish bo`ladi. Elektr energiyasida yo`qotishlar bo`lmasligi uchun ham bu stansiya qurilgan. 2019 yilda ishga tushgan bo`lsa, undan oldin vodiy ehtiyoji Toshkent, Angren va bir qism Qirg`isitondan keladigan elektr energiya hisobiga qondirilgan va bu ergacha etib kelishda liniyalarda tabiiy yo`qotishlar bo`lgan (1 kmga tahminan 3-4 foiz yo`qotish).
IES qurildi. Lekin elektr tarmoqlarida uzilishlar baribir bor...
— Bu joylardagi elektr tarmoqlar holatiga bog`liq bo`lishi mumkin. Shuningdek, qish mavsumida elektroenergiya sarfi 50 foizdan ham oshib ketadi. Buni aniq ayta olmayman. Lekin agar shu korxona ishga tushmaganda, vaziyat yana ham yomonroq bo`lardi...
Ma`lumot uchun, To`raqo`rg`on IES energobloklarini ishga tushirilgan davri va quvvatlari:
1-energoblokning gaz turbinasi 2019 yil 8 avgustda ishga tushirildi - 300 MVt;
1-energoblokning bug` turbinasi 2019 yil 9 noyabrda ishga tushirildi - 150 MVt;
2-energoblokning gaz turbinasi 2019 yil 7 dekabrda ishga tushirildi - 300 MVt;
2-energoblokning bug` turbinasi 2020 yil 13 oktyabrda ishga tushirildi - 150 MVt. Ishlab chiqarilgan quvvat Namangan viloyating “Kizil-Ravat” va “Sardor” nimstasiyalariga va Andijon viloyatining “Yulduz" nimstasiyasiga uzatiladi.
Elektr stansiyasi elektrni qaerdan oladi?
— Bu erda ishlab chiqariladigan elektr energiyasining 5 foizi ishlab chiqarish uchun sarflanadi. Lekin ma`muriy bino uchun elektr energiyani “Hududiy elektr tarmoqlari”dan belgilangan tariflar asosida sotib olamiz.
Farg`ona IES elektrdan tashqari issiqlik energiyasi va bug` ham ishlab chiqarib soatdi. Bu erda-chi?
— To`raqo`rg`on IESning loyihasida faqat elektr energiyasi ishlab chiqarish nazarda tutilgan. Qolaversa, shahar markazi yoki aholi punktlariga issiqlik etkazib berish uchun ko`plab quvurlar, texnikalar kerak bo`ladi. Bu esa milliardlar mablag`lar degani.
Bunga talab bo`lsa, quvurlar o`rnatilsa, issiqlik bilan ham ta`minlashingiz mumkinmi?
— Yo`q. Chunki buning uchun bizga maxsus qo`shimcha texnikalar kerak bo`ladi. Bizning loyihamiz esa yakuniga etgan va qo`shimcha texnologiyalar jalb qila olmaymiz. Yana bir masala: elektrostansiyalardan issiqlik olgandan ko`ra kichik mahalliy qozonlarni ishga tushirish samaraliroq bo`ladi. Qozonlardan foydalanish samaradorligi 95 foizgacha bo`ladigan bo`lsa, bu IES samaradorligi esa 57 foiz.
To`raqo`rg`on IES bosh muhandisi Nodir Nasibalievning ma`lum qilishicha, mazkur IES barcha ekonormalarga javob berib, 0 foiz miqdorida ekologiya uchun mutlaqo zararsiz hisoblanadi. Shuning uchun ham loyihaning ikkinchi nomi - "ekologik toza elektr-energiyasi". Shuningdek, u respublikamizdagi eng tejamkor elektr stansiyalardan biri bo`lib, ishlab chiqariladigan 900 MVt quvvatni xuddi shunday ekvivalentdagi quvvatni ishlab chiqaruvchi boshqa issiqlik elektr stansiyalari bilan taqqoslaganda yiliga 730 mln. kub/m tabiiy gaz tejab qolinadi.
Sardorbek Rahmonqulov suhbatlashdi
