"Nega bosh prokuratura murojaatimga vaqtida munosabat bildirmaydi?" Ana shu mazmundagi aholi murojaatlariga Bosh prokuratura mas`ulidan izoh oldik (video)

Joriy yilning 4 oyida jami 191 mingdan ziyod murojaat. Prokuratura organlariga bo`layotgan murojaatlar bilan bog`liq bu raqam ortida ana shuncha inson taqdiri, haq-huquqlari va kerak bo`lsa nizoli masalalar echimi yotgani shubhasiz. Ammo shunga qaramay, ko`p hollarda prokuraturaga ishi tushgan aholi va tahririyatimizga mushtariylarning mazkur organga qilgan murojaatlariga munosabatga oid ijobiy fikrlardan ko`ra salbiylariga ko`p guvoh bo`lamiz. Bu boradagi e`tirozlar ko`pincha tizimdagi ayrim bo`g`inlarda murojaatlarga vaqtida munosabat bildirilmasligi yoki “ichakdek cho`zilishi” va mukammal o`rganilmasligi haqida bo`ladi...  

Aslida prokuratura organlarida murojaatlarning o`rganilish jarayoni qanday? Jumladan, yuqori turuvchi organda bu jarayon qanday kechadi? Aholi va mushtariylarining e`tirozlariga javob qanday? Bugun ana shu jiddiy savollarga oydinlik kiritish uchun O`zbekiston Respublikasi Bosh prokurorining matbuot kotibi — axborot siyosati masalalari bo`yicha maslahatchisi Hayot ShAMSUTDINOVga murojaat qildik.  

ASLIDA MUROJAATGA MUNOSABAT JARAYoNI QANDAY KEChADI?  

– Prokuratura organlari tomonidan murojaatlarda ko`tarilayotgan muammolarni tezkor o`rganish, hal etish hamda bu boradagi faoliyat samaradorligini yanada oshirish borasida bir qancha ishlar amalga oshirib kelinmoqda. Bunda asosiy e`tibor kunlik ish faoliyat yoki sayyor qabullar jarayonida fuqarolardan kelib tushgan murojaatlarni joyida ijobiy hal qilish, mavjud muammolarni zudlik bilan bartaraf etish hamda tegishli mutasaddilarning mas`uliyatini oshirishga qaratilmoqda.  

Ta`kidlash kerakki, shu kunga qadar prokuratura organlarida muddati o`tkazib ko`rilgan murojaatlar qayd etilmagan. Kelgan murojaatlarning barchasiga qonunda belgilangan muddatlarda javob beriladi. Shu bilan birga, prokuratura organlarida yuridik va jismoniy shaxslarning murojaatlarini ko`rib chiqish tartibi haqida to`xtalib o`tmoqchi edim.  

Xususan, murojaat kelib tushganidan so`ng, elektron hujjat aylanuvi tartibiga o`tkazilib, (Prokuratura organlarida hujjatlar aylanmasi elektron shaklda amalga oshiriladi) tegishliligi bo`yicha boshqarma yoki bo`limga o`tkaziladi. Shundan so`ng, mazkur murojaat unda ko`rsatilgan vajlar bilan bog`liqligiga qarab, prokuratura organlari yurituviga yoki boshqa vazirlik va idoralarga taalluqli bo`lganda, o`sha joyga yuboriladi.  

PROKURATURA ORGANLARIDA MUROJAATLARGA MUNOSABATDA QONUNBUZILIShIGA YO`L QO`YILGAN HOLATLAR...  

— 2021 yilning o`tgan davri mobaynida prokuratura organlari tomonidan “Jismoniy va yuridik shaxslarning murojaatlari to`g`risida”gi Qonun talablari doirasida murojaatlarning muddatida, to`liq va xolisona ko`rib chiqilishini ta`minlash va bu borada qonunbuzilishiga yo`l qo`ygan aybdor shaxslarning muqarrar javobgarligini ta`minlash natijalari qanday?  

— Bosh prokuraturada Murojaat lar bilan ishlash boshqarmasi tarkibida “Murojaatlarni telefon orqali qabul qilish markazi” — 1007 qisqa raqami ham faoliyat yuritadi. Misol uchun, joriy yilning 4 oyida prokuratura organlariga jami 191 mingdan ziyod murojaatlar kelib tushgan. Ularning 91 859 tasi bevosita prokuratura organlarida hal etilgan. Shundan 17 914 tasi qanoatlantirilgan, 1 772 tasi rad qilingan, 72 173 tasi bo`yicha tushuntirish berilgan.  

Kelib tushgan murojaatlarning 75 683 tasi taalluqlilik bo`yicha boshqa idoralarga hal etish uchun yuborilgan. Murojaatlarni ko`rib chiqishda muddatini o`tkazib yuborganlik, to`liq va xolisona ko`rib chiqilishini ta`minlashda sustkashlikka yo`l qo`yganlik uchun aybdor shaxslarga qonunda belgilangan tartibda javobgarlik nazarda tutilgan. Va albatta bu borada o`tkazilgan tekshirish davomida agar birorta mas`ul shaxs fuqaroning murojaatini ko`rib chiqishda qonunbuzilish holatiga yo`l qo`yganligi aniqlansa, unga tegishli tartibda chora ko`riladi.  

NEGA BOSh PROKURATURA HAM ASOSAN MUROJAATLARNI QUYI TURUVChI PROKURATURA ORGANLARINING JAVOBI BILAN XASPO`ShLAShGA URINADI?

— Nega jismoniy shaxslar o`zining hududidagi quyi turuvchi prokuratura organlariga murojaat qilib natijasidan ko`ngli to`lmaydi? Quyi turuvchi prokuratura organlarining ishga munosabati ularni qoniqtirmaydi va oxir-oqibat yuqori turuvchi organga murojaat qiladi. Ammo natija o`zgarmaydi... Ya`ni yuqori turuvchi prokuratura organlari ham asosan murojaatlarni quyi turuvchi prokuratura organlarining javobi bilan xaspo`shlashga urinadi? Nega xolis yondashib, yuqori turuvchi prokuratura organi o`zi tekshiruv olib bormaydi? Vaholanki qonunchilikda yuqori turuvchi organning bunday yondashuvi kafolatlanadi...  

— Fuqarolar o`z murojaatla ri bilan dastavval to`g`ri tuman (shahar) prokuraturalariga murojaat qilishadi. Lekin ayrim holatlarda fuqarolar birinchi bosqich prokuraturalar javobidan qoniqmay, yuqori turuvchi prokuraturaga murojaat qilishadi. Alohida qayd etish kerakki, bunday holatlarda ham yuqori turuvchi prokuratura quyi turuvchi prokuraturaning ushbu murojaat yuzasidan amalga oshirgan ishlarini sinchkovlik bilan o`rganib chiqadi, agarda qaysidir holatda xato va kamchilikka yo`l qo`yilgan bo`lsa, zudlik bilan ularni bartaraf etish choralari ko`rilib, murojaatchining huquq va manfaatlari himoyasi ta`minlanadi. Ammo yana bir holat, har bir murojaatni joyiga chiqib o`rganishga yuqori turuvchi prokuraturalarda imkon yo`q, buni hamma tushunadi, albatta.  

Lekin quyi turuvchi prokuraturalar xodimlarining kasbiy bilim va salohiyatida ham shubhalanishga asos yo`q. Hech kim murojaatlarni o`zibo`larchilikka, o`zboshimchalik bilan tashlab qo`ymaydi. Hammasi sinchkovlik bilan o`rganiladi. Murojaatlar noxolis yoki bilim va uquvsiz ko`riladi, deyishning o`zi noto`g`ri. Ayrim holatlarda murojaatchilarning keltirgan vajlari noqonuniy, asossiz yoki bajarib bo`lmas yoxud prokuratura organlarining vakolatiga umuman kirmaydigan masalalar bo`lishi mumkin. Bunday hollarda ularga tushuntirish beriladi. Lekin aksariyat shunday shikoyatlarning mualliflari qayta-qayta murojaat qilaveradi. Mana, o`zingiz guvohi bo`lganingizdek, nafaqat prokuratura, balki boshqa idoralar, shuningdek ommaviy axborot vositalariga murojaat qilishadi. Shu asnoda odamlarda, xususan mana, sizlarda ham davlat idoralarida yuridik va jismoniy shaxslar murojaatlari bilan ishlash jarayoni etarli darajada yo`lga qo`yilmagan, degan xato tushuncha hosil bo`ladi.  

Hali ta`kidlab o`tganimdek, barcha murojaatlar puxta va o`z vaqtida ko`rib chiqiladi va barchasini o`rganish yakuniga ko`ra, murojaatchiga tegishli javob qaytariladi.  

Misol tariqasida, 2021 yilning 4 oyida murojaatlarning ko`rib chiqilishi bo`yicha ko`rilgan choralar natijasida prokurorlar tomonidan 14 mingdan ziyod shaxsning huquqlari tiklangan. 4,5 mlrd. so`mdan ortiq etkazilgan zararning ixtiyoriy undirilishi ta`minlanib, etkazilgan zararni undirishga doir sudlarga 62 mlrd. so`mlik 217 ta arizalar kiritilgan. Bular hammasi murojaatlar asosida qilingan ishlar.  

ENG KO`P TUShGAN MUROJAATLAR QAYSI SOHA YoKI YO`NALIShGA DAXLDOR?  

— 2021 yilning o`tgan davri mobaynida prokuratura organlariga eng ko`p tushgan murojaatlar qaysi soha yoki yo`nalishga daxldor? Murojaatlarda nazarda tutilgan masalalar-chi?  

— Prokuratura organlariga kelib tushgan murojaatlarning asosiy qismi fuqarolarning huquq va erkinliklarini himoya qilish masalalari, ya`ni ularning ijtimoiy-iqtisodiy, mehnatga doir, uy-joyga doir, tadbirkorlik huquqlariga doir, shuningdek tergovga qadar tekshiruv, surishtiruv va tergov masalalari yuzasidan, ijro harakatlari bo`yicha hamda sud ishlarini yuritish bo`yicha va boshqa masalalarda kelib tushgan murojaatlarni tashkil etmoqda.

Xususan:  

• hal etilgan murojaatlarning eng asosiy qismi ham fuqarolarning huquq va erkinliklarini himoya qilish masalalarida (ijtimoiy-iqtisodiy, mehnat va uy-joyga doir hamda tadbirkorlik huquqlari bilan bog`liq masalalar);  
• tergovga qadar tekshiruv, su rishtiruv va tergov masalalari yuzasidan;  
• ijro bilan bog`liq (aliment);  
• hamda jinoiy, fuqarolik va ma`muriy ishlar bo`yicha sudlar faoliyati bilan bog`liq kelib tushgan murojaatlarni tashkil etgan.

Barno MADALIEVA suhbatlashdi,

"Darakchi" gazetasi 25 (1152) 24 iyun 2021 yil