27 mart kuni O`zbekiston Milliy matbuot markazida “Dori vositalarini markalash – O`zbekistonda dori bozori muammolarini hal etish yo`lidagi birinchi qadamdir” mavzusida matbuot anjumani bo`lib o`tdi.
Tadbir davomida mutahassislar dori vositalarini raqamli yorliqlash natijalarini sarhisob qildi. Shuningdek, butun tizimni rivojlantirish va unda kelajakda qanday ishlar amalga oshirilishi rejalashtirilayotgani haqida so`z bordi.
Ma`lumot o`rnida:
Raqamli markalash — bu asosan ishlab chiqarish jarayonida mahsulot qadoqlash uchun maxsus kodni qo`llash jarayoni.
Uning maqsadi tovar aylanmasining barcha ishtirokchilari o`rtasidagi harakatni, mahalliy savdogacha bo`lgan harakatni kuzatish, shuningdek, iste`molchiga haqiqiyligini kafolatlashdir.
"Asl Belgisi" bepul mobil ilovasi yordamida mahsulotni skanerlash orqali tekshirish mumkin.
Ma`lumot o`rnida:
“Asl Belgisi” raqamli yorliqlash milliy axborot tizimining operatori “CRPT TURON” MChJ hisoblanadi.
O`zbekistonda 2019 yildan boshlab raqamli yorliqlash joriy etilgan va bugungi kunda oltita mahsulot guruhini o`z ichiga oladi: alkogol va tamaki mahsulotlari, pivo mahsulotlari, maishiy texnika, dori-darmonlar, suv va alkogolsiz ichimliklar. “Asl Belgisi” raqamli markalash tizimi tovarlarning noqonuniy savdosiga qarshi kurashish, bozorni qalbaki va kontrabanda mahsulotlardan tozalashga yordam beradi.
Sinov loyiha
Tadbirda noqonuniy savdoga qarshi kurashish vositasi sifatida raqamli markirovkaning joriy etilishi ta`kidlandi.
O`zbekiston Respublikasi hududida dori vositalarini ishlab chiqarish 2021 yilda pilot loyiha orqali boshlangan. Oltita mahalliy farmatsevtika kompaniyasi ishtirok etdi. Sinov davrida operator ishtirokchilarni markalash jarayonini tizimlashtirish va avtomatlashtirish, shuningdek, ma`lumotlarni tizimga o`tkazish uchun barcha zarur jihozlarni bepul taqdim etdi.
Markirovkani boshlash
Shunday qilib, O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2021 yil may oyidan boshlab raqamli markalash rasman boshlanishiga 2022 yil sentabrdan boshlab 16 oy o`tdi. Ya`ni, bir yarim yildan ko`proq vaqt faqat dori vositalarini ishlab chiqarishdagi barcha texnik va biznes-jarayonlarni tuzatish uchun taqdim etildi. Dori vositalarining ulgurji va chakana savdo tarmog`ida olib kirish va muomalada bo`lish jarayonida kuzatuvjarayonlarini aniq sozlash uchun yana 9 oy ajratilgan. Ta`kidlash joizki, korxonalar uchun umumiy tayyorgarlik muddati ikki yildan ortiqni tashkil etdi.
2021-2022 yillarda dori vositalarini markalash bo`yicha faol ishlar amalga oshirildi. 2023 yilda asosiy e`tibor boshqa muammolarni hal qilishga qaratildi. Birinchidan, ishlab chiqaruvchilar va distribyutorlar dori vositalarini kuzatish, paketlarni birlashtirish va elektron hujjat aylanishi uchun tayyorlandi. Ikkinchidan, chakana savdo tarmog`i sub`ektlari o`rtasida keng ko`lamli ishlar olib borildi, uchinchidan, davlat organlarining axborot tizimlari bilan integrasiyalashuvi kengaytirildi.
Shu o`rinda shuni ta`kidlash joizki, raqamli yorliqlash boshlanishidan oldin ishlab chiqarilgan va respublikaga olib kirilayotgan dori vositalari 2025 yil 1sentabrgacha sotilishi mumkin.
Qisqacha xulosa:
“Asl Belgisi” raqamli yorliqlash tizimi bosh menejeri Diyor Rasulov O`zbekistonda dori vositalarini raqamli markalashni joriy etish doirasida amalga oshirilayotgan ishlar natijalari haqida gapirib berdi:
Bugungi kunga qadar “Asl Belgisi” raqamli yorliqlash tizimida 2400 dan ortiq ishtirokchi ro`yxatdan o`tgan, jumladan, 679 ta ishlab chiqaruvchi, jumladan 600 dan ortiq xorijiy farmatsevtika ishlab chiqaruvchilari, 740 tasi dori vositalari import qiluvchi va distribyutorlari, 1053 tasi chakana savdo korxonalari.
Belgilangan tovarlar reestriga 11 mingdan ortiq nomdagi dori vositalari kiritilgan. Dori vositalari bozorining asosiy qismini xorijda ishlab chiqarilgan dori vositalari tashkil etadi. Ishlab chiqaruvchilarning qariyb 90 foizi xorijlik, respublika bozoriga kirayotgan dori vositalarining 63,4 foizdan ortig`i xorijda ishlab chiqarilgan dori vositalaridir.
“Asl Belgisi” raqamli yorliqlash tizimiga ko`ra, xorijda ishlab chiqarilgan dori vositalarini markalash tufayli respublikaga etkazib berishda muammolar yo`q, operator barcha xorijiy ishlab chiqaruvchilar bilan doimiy asosda ish olib boradi.
Ishlab chiqaruvchilar uchun imtiyozlar
O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Soliq qo`mitasining Mahsulotlarni yorliqlashni nazorat qilish boshqarmasi boshlig`i vazifasini bajaruvchi Ahmadbek Fayziev raqamli yorliqlashni joriy etish natijasida ishlab chiqaruvchilar oladigan imtiyozlar haqida gapirdi. Avvalo, ekspert ishlab chiqaruvchilarning mahsulotlarini qalbakilashtirishdan himoya qilishni ta`kidladi.
Ikkinchisi - marketing uchun yangi imkoniyatlar. Ya`ni, davlat tizim operatori bilan birgalikda ishlab chiqaruvchiga o`z mahsulotlarining hududlar va ta`sis sub`ektlari bo`yicha harakati va sotilishi to`g`risidagi ma`lumotlarni taqdim etishda hamkorlik qiladi. Bundan tashqari, raqamlashtirish bizga tovarlarni sotish hajmlarini onlayn ko`rish imkonini beradi.
“Soliq qo`mitasi tomonidan tadbirkorlikni qo`llab-quvvatlash masalasiga kelsak, biz tadbirkorlar, ishlab chiqaruvchilar, import qiluvchilar bilan doimo aloqada bo`lib, bizni qiziqtirgan savollarga javob berishga, takliflarni tinglashga, tahlil qilishga va kerak bo`lsa, hukumat muhokamasiga olib chiqishga tayyormiz. biznes jarayonlarini optimallashtirish. Jumladan, yorliqlash orqali biz narx-navo ustidan nazoratni amalga oshiramiz”, — dedi Ahmadbek Fayziev.
Rejalashtirilgan innovasiyalar
Operatorning joriy yildagi rejalari haqida gapirar ekan, “Asl Belgisi” raqamli yorliqlash tizimini ishlab chiqish bo`yicha direktor Fazliddin Saydullaev Rossiya bilan dori yorlig`ini o`zaro tan olish tartibi ishga tushirilishini aytib o`tdi. Ayni paytda davlatlarimiz Vazirlar Mahkamalari o`rtasida hukumatlararo bitimlar tuzilishi kutilmoqda. Shundan so`ng darhol operator ushbu funksiyani mahalliy ishlab chiqaruvchilarga taqdim eta oladi. Ushbu yangilik ishlab chiqaruvchilarga ta`minot zanjirlarini optimallashtirish imkonini beradi.
Fazliddin Saydullaev, davlatimiz rahbari tomonidan sog`liqni saqlash sohasini har tomonlama raqamlashtirish bo`yicha mas`ul tuzilmalar tomonidan qo`yilgan vazifani eslab o`tdi va alohida ta`kidladi:
“O`z navbatida, yorliqlash tizimi monitoringni ta`minlashga yordam beradi
Davlat tomonidan ta`minlash orqali dori-darmonlarni etkazib berish va tarqatish, lekin eng muhimi, ularning muhtoj bemorlar o`rtasida taqsimlanishini nazorat qilishdir. Chunki budjet mablag`iga sotib olingan dori-darmonlar keyinchalik dorixonalarda sotiladigan holatlar mavjud”.
Endilikda operator davlat idoralari bilan birgalikda iste`molchilar “Asl Belgisi” mobil ilovasi yordamida shifoxona yoki poliklinikalar uchun mo`ljallangan dori-darmonlarni osongina aniqlashlari uchun ish olib bormoqda. E`tiborlisi, yaqin kelajakda bunday dori-darmonlarni dorixonalarda sotish imkonsiz bo`ladi. Hozirda dastur nafaqat dori yorlig`ini tekshirish, balki uning seriyasi va yaroqlilik muddatini, shuningdek foydalanish bo`yicha ko`rsatmalarni ko`rsatib borishga ega.
Shuningdek, tadbir davomida kelgusida raqamli yorliqlanishi lozim bo`lgan mahsulot guruhlari ro`yxati o`simlik moyi bilan to`ldirilishi ham ta`kidlandi. Gap shundaki, bu toifada, bir vaqtlar tamaki, alkogol, maishiy texnika va boshqalarda bo`lgani kabi, kontrafakt mahsulotlarning katta miqdori mavjud. O`simlik moyi qadoqlarida raqamli belgining joriy etilishi kontrafakt mahsulotlar miqdorini sezilarli darajada kamaytiradi.
