— Agar odam o`z ota-onasini momoy, boboy desa, masalan, oldilarida emas, begonalar bilan gaplashayotganda, «Bizning otamiz», demay, «Bizning boboy», desa, gunohkor bo`ladimi?
Savolga Toshkent shahar, Shayxontohur tuman bosh imom xatibi, «Shayx Zayniddin» jome masjidi imom xatibi Odilxon qori YuNUSXON o`g`li javob beradi.
— Alloh taolo musulmon bandani ota-onasiga yaxshilik qilishga, ularga chiroyli muomalada bo`lishga buyurgan: «(Ey inson,) Parvardigoring, sizlarga Yolg`iz Uning O`ziga ibodat qilishlaringizni hamda ota-onaga yaxshilik qilishlaringizni amr etdi. Agar u ikkovidan biri yoki har ikkisi sening qo`l ostingda keksalik yoshiga etsalar, ularga qarab «uf» dema va ularning (so`zlarini) qaytarma! Ularga (doimo) yaxshi so`z ayt!» (Isro, 23). Ushbu oyatda, Alloh avvalo O`zigagina ibodat qilishga, ibodatda biron narsa yo kimsani sherik qilmaslikka chaqirib, undan so`ng ota-onaga yaxshilik qilishga amr qilmoqda. Yaxshilik qilish barcha solih amallar va chiroyli muomalani o`z ichiga oladi. Shu bilan birga banda ota-onasini xafa qiladigan so`zlarni aytmasligi, ularga «uf» demasligi, faqat shirinsuxanlik ila munosabatda bo`lishi lozim.
Ota-onasiga «boboy-momoy» deb gapirishda adabsizlik, hurmatsizlik va ularga nisbatan go`yoki tepadan turib so`zlash bor. Bu yaxshi emas. Zero, bu so`zlarni eshitgan ota-ona farzandi ularni hurmat qilmasligini bilib, ichdan eziladi. Bu so`zlar ota-onasiga qanchalik og`ir botishini farzand tushunarmikan?! Tushunadi, qachonki qariganida bolasi ham uni shunday chaqirsa, o`shanda. Ammo o`sha vaqtda tushunishdan naf bormikan? O`zbek tilining izohli lug`atida «boboy» so`zi «qari kishi, chol», «qariyalarga biroz kibr aralash murojaat shakli» deya izohlangan. Demak, ota-onasini «boboy-momoy» deydiganlar, avvalo o`zlari kibrga yo`l qo`ygan va ota-onasiga hurmatsizlik qilgan bo`ladilar. Ba`zilar kibrlanib, otasini «paxan», onasini «mamashka», deydi. Shunday deb xuddi ularning obro`sini ko`targandek tutadilar o`zlarini. Aslida esa bu qilmishlari oqibatida ota-onaning qalbiga ozor etishi, farzandan xafa bo`lishlari hech gap emas. To`g`ri, shariatimizda banda bir tilda gapirishi shart qilinmagan. Kim qaysi tilda xohlasa o`sha tilda gaplashadi. Ammo rus tilida gapirdimi, boshqa so`zlarni ham o`sha tilda ifodalasin. O`zbekcha so`zlay turib, orada ba`zi ruscha so`zlarni kibr-maqtanchoqlik uchun ishlatish, xususan, «mamashka», «mamulya», «paxan» kabi so`zlarni qo`llab o`z ota-onasini nazarda tutish o`ta odobsizlikdir. Buni qat`iy harom va katta gunoh ish demaymiz. Ammo oyati karima ma`nosidan kelib chiqqan holda aytish mumkin-ki, farzand ota-ona qalbiga og`ir botadigan har qanday so`zdan tilini tiyishi, mushfiq ota-onasini, uni bolaligidan eru ko`kka ishonmay, avaylab katta qilgan insonlarni hurmat qilishi, muloyim va chiroyli so`zlar bilan murojaat etishi shart!
muxlis.uz saytidan olindi.
