Аввал хабар берганимиздек, 15-18 декабрь кунлари Тошкент шаҳрида «Ўзбекистоннинг маданий мероси – янги Ренессанс пойдевори” анъанавий маданий мерос ҳафталиги ўтказилмоқда.
Маданий мерос ҳафталигининг учинчи кунида яна бир аҳамиятли воқеа бўлиб ўтиши режалаштирилган бўлиб, бу Ўзбекистон маданий меросини ўрганиш, сақлаш ва оммалаштириш бўйича бутунжаҳон жамиятининг миллий кинематография тарихи ҳақида эксклюзив китоб-альбоми чоп этилиши билан боғлиқ. Ушбу альбомга санъатшунос Нигора Каримова ҳамда Эльжон Аббосов муаллифлик қилишади.
Нигора Каримова, санъатшунос:
— Ўзбекистон "Китоб санъати тарихи" деб номланган бу альбомнинг ҳажми катта бўлиб, 3 тилда — рус, ўзбек, инглиз тилларига таржима қилинган. Китоб, асосан Ўзбекистон кинематографиясини, кино санъатининг биринчи сарчашмалари, дастлабки кино намойишлар ва уларнинг тафсилотлари, илк кино сёмкалар ҳамда илк кино намояндалари ҳаёти ва ижодидан бошланади. Ҳикояни саргузашт десак ҳам бўлади, чунки, китоб сўнгги йилларда суратга олинган фильмлар билан якунланади. Китобнинг биринчи боби “Ўзбек киносининг олтин бешиги – сарчашмалар” деб номланса, сўнгги боби эса Мустақиллик давридаги ўзбек киносининг ривожига бағишланиб “Ўзбек киносининг янги уфқлари” деб номланади. Нега саргузашт? Чунки китобда кўпдан кўп маълумотлар, яъни деярли бир асрга тенг бўлган тарихимиздаги 600 тадан ортиқ фильм намуналари, 50 дан зиёд кино муаллиф, кино ижодкорлар ижод қилишган ва ҳар бир даврда кино санъатининг умуман ижтимоий маданий муҳитнинг ўзига хос тафсилотлари, характеристикалари берилган. Мен китоб муаллифи бўладиган бўлсам, Ўзбекистон Кинофонди директори, кинорежиссёр Эльжон Аббосов иллюстратив визуал қатламини, визуал фото иллюстрациялар қисмини таъминлаб берди.
Айтиш керакки, фото иллюстрациялар ҳали ҳеч қаерда намойиш этилмаган, яъни негативларда сақланиб қолган. Мана шу 3 мингга яқин негативларни рақамлаштирдик. Шунинг билан бирга, янги лавҳаларни, биз билган, севган фильмларнинг ҳали унут бўлмаган лекин ўша иш жараёнлар портретлари, актёрларнинг, қаҳрамонларнинг портретлари қолаверса, ўша ноёб суратлар, яъни илк кино театрларнинг суратлари, кино афишалари билан бойитилган.
Ушбу олтин тўпламнинг нашри Ўзбекистон маданий мероси ҳафталиги доирасида амалга оширилган бўлиб, биринчи навбатда, бу мана шу халқимизнинг, умуман инсониятнинг ўчмас хотирасини ташкил этувчи кино намуналари, улардаги ўша кўплаб авлодлар томонидан эътироф этиб, севиб томоша қилинаётган кино қаҳрамонлари, кино режиссёрларимиз, актёрлар ва уларнинг барча-барчасини, киномиз тарихини ёд этиш, ёш авлодга янги тарихий манбаларни яна бир бор тақдим этишга қаратилади.
Китобнинг илк саҳифаларидаёқ асосий берилаётган урғу Марказий Осиёда кинонинг Ватани, бешиги Ўзбекистон эканлиги ва айнан бизнинг ҳудудда илк кино намойиши, илк кинофилмьлар суратга олингани ва Худойберган Девонов илк кино оператор сифатида миллий кадрларни суратга ола бошлагани ва илк кино студияларнинг ташкил топгани, шунингдек, бу отахон кино студия жорий йил 95 йиллигини нишонлаётгани ҳам китобда ўзини аксини топган.
Бундан ташқари, ҳозирги кунда Жўра Тешабоевнинг машҳур актёр Асад Исматов ижоди ҳақидаги «Ўзбек экранининг даҳоси» китобининг қайта чоп этиш ишлари олиб борилмоқда. Айтиб ўтиш керакки, бу китоб бизнинг киносанъатимиз вакилига бағишланган туркумнинг илк нашри бўлади.
Мафтуна ЖЎРАЕВА суҳбатлашди
