Аввал хабар берганимиздек, бугун, 25 декабрда Ўзбекистон Республикаси Бош прокуратурасида Соғлиқни сақлаш вазирлиги тизимида коррупция ҳолатлари ҳамда уларни келтириб чиқараётган шарт-шароитларни муҳокама қилишга бағишланган Корруацияга қарши курашиш бўйича республика идоралараро комиссиясининг йиғилиши бўлиб ўтди...
Барчамизга маълумки, дори-дармонлар, тиббий буюм ва жиҳозлар билан таъминлаш долзарб масалалардан бири ҳисобланади. Ўзбекистон Республикаси Бош прокурори Ниғматулла ЙЎЛДОШЕВ бу масалани ҳам назардан четда қолдирмади.
— Айни пайтда,дори-дармон учун ажратилган маблағларни талон – торож қилиш ҳолатларикўпайса кўпайдики, камаймаяпти.
Мисол учун, “Ўзмедимпекс” мансабдор шахслари сўнгги икки йилда хориждан “ампицилин”, “цефазолин”, “цефтриаксон” ва шу каби бошқа дори воситаларини бир неча баробар қиммат нархда сотиб олиб, 9,3 млн. доллар ва 4 млрд. сўм бюджет маблағларини ўзлаштирган.
Қорақалпоғистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги мансабдор шахслари 1,8 млрд. сўмлик дори воситаларини қиммат нархда харид қилиб, бюджет маблағларини талон – торож қилинишига йўл қўйган. Мазкур ҳолатлар юзасидан жиноят иши қўзғатилиб, тергов ўтказилмоқда.
Талон-торожлик ва суиистеъмолчилик ҳолатларининг асл сабабларидан бири – тизимда дори воситаларига эҳтиёжни шакллантириш бўйича мавжуд тартибга умуман амал қилинмаслиги ҳамда вазирлик мутасаддиларининг бундан манфаатдор эмаслигидадир.
Оқибатда, дори-дармонларга талабни ҳақиқий эҳтиёждан келиб чиқиб белгилаш ўрнига, айрим дори воситаларини асоссиз равишда, эҳтиёждан бир неча баробар ортиқ харид қилиб, тиббиёт муассасаларига қабул қилдириш, бу билан бюджет маблағларини совуришга шароит яратиб берилган.
Хусусан,тиббиёт муассасаларига 2019 йилда “Ўзмедимпекс” корхонаси томонидан 40 млрд. сўмлик, эҳтиёж бўлмаган ва яроқлилик муддати шу йилда тугайдиган 719 минг дона дорилар етказиб берилган. Ўз навбатида, тиббиёт муассасалари ҳам буларни вазирлик таъсири остида сўзсиз қабул қилишган.
Жумладан, Сурхондарёда 3 млрд., Хоразмда 3,2 млрд., Фарғонада 3,2 млрд., Қорақалпоғистонда 3,3 млрд., Қашқадарёда 3,4 млрд., Самарқандда 3,6 млрд., Тошкент шаҳрида 8,3 млрд. сўмлик ана шундай дори воситалари қабул қилинган.
Мисол учун, тиббиёт муассасаларига яроқлилик муддати жорий йилнинг 1 сентябрида тугайдиган 107.956 та “бекситрол-ф” аэрозоли етказиб берилган.
Ўрганишда, бу дорига йиллик ҳақиқий эҳтиёж 430 тани ташкил этсада, эътибор беринг, 7 млрд. сўмлик 107.526 та ёки эҳтиёжга нисбатан 250 баравар ортиқча етказиб берилгани аниқланди.
Ёки, тиббиёт муассасаларига умумий қиймати 971 млн. сўмлик 6.089 қадоқ “янумет” дориси жорий йилнингянварь ойида етказиб берилган. Ваҳоланки, унинг яроқлилик муддати шу йил 31 мартдатугаши аниқланган. Бу каби мисолларни яна давом эттириш мумкин.
Мазкур ҳолатларга Соғлиқни сақлаш вазирлиги ва “Ўзмедимпекс” корхонаси мансабдор шахсларига нисбатан қўзғатилган жиноят иши тергови давомида, албатта,баҳо берилади.
Лекин масаланинг энг ташвишли жиҳати – айрим турдаги оғир касалликлар учун зарур дори – дармонларни етказиб бериш муаммо бўлиб турган бир пайтда, бефарқ раҳбарларнинг бундай ҳаракатлари бюджет маблағларининг беҳуда сарфланишига сабаб бўлмоқда.
Масалан, жорий йилнинг биргина 8 ойида республика бўйича 464 млн. сўмлик 538 турдаги дори воситаларига яроқлилик муддатида талаб бўлмаган ҳамда муддати ўтгач, йўқ қилинган.
Қорақалпоғистон Республикасида жорий йилда “Ўзмедимпекс” корхонасидан эҳтиёждан ортиқча ва зарурати бўлмаган 9,8 млрд. сўмлик дори воситалари харид қилинганлиги оқибатида 4 - чоракда биринчи даражали дори воситаларига 8,6 млрд. сўм етишмовчилик юзага келган.
Навоий вилояти соғлиқни сақлаш бошқармаси 2019 йил учун 568 турдаги дори воситаларига эҳтиёж мавжудлиги тўғрисида таклиф берган бўлсада, атиги 212 турдагиси етказиб берилган.
Айни пайтда, “Ўзмедимпекс” корхонаси мазкур вилоят тиббиёт муассасаларига 1,6 млрд. сўмлик эҳтиёждан ортиқ дори воситаларини ўтказган.
Хоразм вилояти соғлиқни сақлаш бошқармаси томонидан жорий йилда “Ўзмедимпекс” кор-хонасиданэҳтиёж бўлмаган 2,1 млрд. сўмлик “Октагам” ҳамда 2,6 млрд. сўмлик “Беродуал-Н” дорилари сотиб олинган.
Шу ўринда, аччиқ бўлса ҳам яна бир ҳақиқатни айтиб ўтишимиз лозим.
Шифокорларимиз беморларга дори-дармон буюришда, ихтисослашган текширувларга юборишда холис тавсия бериш ўрнига, бу жараённи том маънода “бизнес”га айлантириб юборганлиги аҳолининг ҳақли эътирозларига сабаб бўлмоқда.
Мисол учун, “фервекс”, “элевит”, “витрум”, “азимак”, “актовегин”, “флунол” каби дориларни буюриш учун тадбиркорлар шифокорларга ҳақ тўлаётганлиги ҳақида кўплаб тезкор маълумотлар келиб тушмоқда.
Энг хавфлиси, дори сотиш билан шуғулланувчи тадбиркорлардан мижоз юборганлиги учун “улуш” олаётган айрим шифокорларимиз зарурати бўлмаган дори воситаларини ҳам буюрмоқда.
Бу борада вазирлик ёки соҳа мутасаддилари томонидан бирон-бир профилактик ишлар олиб борилмаётгани ҳам бор ҳақиқат.
Даволаш ишларидан мақсад – юртимизни хорижда ишлаб чиқарилган, бўлар-бўлмас дори воситалари ўтказиладиган бозорга айлантириш эмас, балки том маънода
аҳоли саломатлигини асраш бўлиши керак.Буни соҳа мутасаддилари қачон тушуниб етади?!
Садоқат АЛЛАБЕРГАНОВА
