«Oyijon, dadajon, iltimos, urishmanglar!» yoxud oiladagi janjallarning bola ruhiyatiga ta`siri haqida

SUG'DIYONA 11.10.2016, 12:24
Teglar: Ona, Ota, Ota-ona, Oila, Ona va bola
«Oyijon, dadajon, iltimos, urishmanglar!» yoxud oiladagi janjallarning bola ruhiyatiga ta`siri haqida

Baxtiyor maktabdan kelganidan keyin uy-joyni tartibga keltirishga harakat qildi. Hatto dadasining paypoqlarini yuvdi. Oyisiga qo`ng`iroq qildi.

— Oyi, qozonga go`sht  va suv solib qo`yaymi?

— Nega?

— Sho`rva ichgim kelayapti. Kelguningizcha pishib turardi.

— Mayli, o`g`lim, faqat ehtiyot bo`l. Olovni past qilib qaynat...

Oila kechqurun dasturxon atrofida jamuljam bo`lib, ovqatni jimgina ichishayapti. Singlisi ham ortiqcha sho`xlik qilmayapti. Onasining harakatlari engil, nimadandir mamnunligi sezilib turardi. Buni dadasi darhol payqadi.

— Ha, namuncha irshayib qolding?

— Bugun o`g`lingiz rosa ish qilibdi, oshxonani tozalabdi, paypoqlaringizni yuvibdi, sho`rva solib qo`yibdi. To`qqizga to`lmasdan yonimga kirib, yordamchi bo`libdi...

— Hm, bolaga ish buyurib, o`zing o`ynashlaring bilan uchrashib yurganmiding?

Dadasi...

Ishlamaysan, ishingdan bo`shaysan!

— Nimaga ekan? Ishlamasam, qozondagi go`shtingizni kim olib keladi, a?  Mashinangizning ijara pulini kim to`lashga qarashadi? Siz kirakashlik qilib yurganingizda, uyda o`tirib naqd och qoldim-ku...

Baxtiyor boshini eggancha bu gaplarni eshitarkan, ichida o`yladi. «Oyim gapirmasa bo`lardi, hozir dadam biror narsa otib qoladi...» Ha, o`ylagani sodir bo`ldi. Dadasi sho`rvani kosa-posasi bilan uloqtirdi. O`rnidan turib, onasini urishga hezlandi. Baxtiyor jonholatda ular orasiga tushdi.

— Dada, iltimos, onamni urmang. Maktabga bormayman, endi ishlayman, pul topaman…

Xudbin ota-ona bola nima uchun bu gaplarni aytayapti, deb o`ylamadi. Onasi sannashni to`xtatmadi, otasining og`zidan bodi kirib, shoddi chiqaverdi. Baxtiyor stol ustida turgan pichoqni shartta oldi:

— Baqiraversalaring, o`zimni o`ldiraman!!! Keyin qutulasizlar mendan!

Ota-ona serrayib qoldi...

Afusus, bu bo`lgan voqea...

Ruhshunoslarning aytishicha...

Uydagi janjallar ichida ulg`aygan bolalar yo nihoyatda agressiv kayfiyatli, yo nihoyatda qo`rqoq tabiatli bo`lib shakllanadi. Aksariyat hollarda urushning sababchisi deb o`zini ko`radi. Chunki er-xotinning aytishuvidan tortib yirik janjaliga qadar dialoglarda «bola» so`zi ko`p marta takrorlanadi. «Meni o`ylamasangiz ham, bolangizning kelajagini o`ylang. Ertaga piyonistaning qizini kim so`rab keladi?», «Sayoq yurganingiz uchun kasri bolaga urdi, nuqul kasal bo`lgani bo`lgan», «Bu bolalar faqat menikimi, ko`chadan orttiribmanmi, tug`dirgandan keyin boqing-da!». Janjallar er-xotin uchun qo`rqinchli bo`lmasligi mumkin, ular bugun urushib, ertaga yarashib, yashashda davom etar-u, lekin oqibatda farzandlar ko`ngi ozor topadi, u har ikki eng yaqin kishisining qaysi birini ayblashni bilmay qiynaladi. Kim ko`proq aybdor ekanini aniqlagan taqdirda ham, vaziyatni o`nglolmasligidan o`kinadi. To`qqiz yashar Baxtiyor otasining janjal o`ylab topishi mumkin bo`lgan sabablarini aniqlab, ularni yo`q qilishga harakat qildi. Ya`ni ishlagani tufayli uy ishlariga ulgurolmayotgan onasiga yordam bermoqchi bo`ldi, bir hafta oldin yuvilmagan paypoq uchun otasi volidasining ko`zini ko`kartirgan edi, ana o`sha sababni yo`qotishga urindi. U hech bo`lmaganda, bugun ota-onasi urishmasligiga, jilla qursa, onasi gap qaytarmasligiga ishongan edi. Ammo barcha harakatlari bir pul ekanini bir zumda tushundi. Shunda qaysidir o`zi guvoh bo`lgan janjalda onasi qilgan xatoni qaytardi, qo`liga pichoq oldi, axir o`shanda otasi tinchlanib, o`zini bosib olgandi-da.

Maktabdagi suhbatdan

— Nargiz, seni dadang oyingni uradimi? To`g`risini ayt faqat.

— Yo`q, dadam oyimni sizlab gapiradi-ku!

Mening dadam oyimni har kuni uradi.

— «Dada, urmang» demaysanmi? Buvingga aytib bermaysanmi?

— Baribir, uradi. Katta bo`lsam, erga tegmayman. Bolayam tug`mayman. Baribir, hech kimga kerakmas bo`ladi...

Bolalarning iztiroblari bu hazilakam gap emas. Chunki inson kelajagi uning bolalik xotiralari va ko`nikmalari asosida quriladi. Bolangiz baxtli bo`lishini istasangiz, bugun siz ham baxtli yashayotganingizni u ko`rishi kerak. Ota-ona bo`lgan er-xotinlar, urishinglar, yarashinglar, talashinglar, biroq bunga bolangizni guvoh yoki qozi qilmang. Hech qaysi oila kelishmovchilik va nizosiz bo`lmasligi haqiqat. Sababi oila ikki individual fikrlarni, ikki xil an`analarni, ikki bir-biriga begona odamni bir joyda to`qnashtiradi. Bahslashishni hech kim inkor etmaydi va qoralamaydi. Fikrlar qarama-qarshiligi orqali er-xotinlar oila muammolariga echim topishadi. Agar echim izlanayotgan paytda shaxsiyat muammolari ko`tarilmasa, «Sen o`zi unaqasan-bunaqasan» deyilmasa, juda bo`lmaganda, tomonlardan biri vaqtinchalik chekinib tursa, janjalsiz, yakdil qarorga kelish mumkin. Buni esa janjallashayotgan paytda hech kim eslamaydi, chunki aql ketgan payt bo`ladi-da!

Bolaning ruhiy qo`rg`onini buzmang!

  • Oilaviy janjallarning aksariyati kimningdir oiladan ketishi bilan yakunlanadi. Ko`pincha ayollar farzandlari va tugunini ko`tarib, otasinikiga yo`l oladi.  Bu vaqtda kichik yoshdagi bola otasini sog`inadi, ichikadi, vahima ichida hayotdagi muhim odamini ko`ra olmasligi haqida o`ylaydi. Muammolarni qochib hal qilmang, battar chuqurlashishi mumkin.
  • Farzandlaringizni janjal ishtirokchisiga aylantirmang. Undan hech nima haqida so`ramang. Bolani ota yoki ona tarafkashi bo`lishga, kimgadir qarshi chiqishga majburlamang. Kap-katta odamlar kim haqligini aniqlolmagan paytda, u nima qilsin? Ammo yodingizda bo`lsin, har bir janjaldan so`ng uning xotirasida vaziyat va unga xos bolalarcha xulosa saqlanib qoladi.
  • Bola eshitishi mumkin eng yomon so`z — «ajrashaman!» Bu qarormi yoki oddiy so`z bo`lishidan qat`i nazar, uning guvohligida ishlatishdan tiyiling.
  • Oilaviy nizolarning sababi farzand tarbiyasi bilan bog`liq bo`lsa ham, bolaning o`zi bu haqda eshitmasin. U har tomonga tortqilanadigan arqon emas. Har ikki tomon ham o`z istagiga ko`ra jigarbandiga munosabat bildirishga haqli. Kimdir ikkinchi tomonning harakatlarini oqlamasa, bola yo`qligida alohida kelishib olgan ma`qul.
  • Ko`pincha ayollar erlari, qaynonalari bilan urishib olganlaridan so`ng o`g`il-qiziga zahrini sochishadi. Aslida, buni boshqalar ko`rsin va men qanchalik xafa bo`lganimni bilsin, degan niyatda amalga oshiradilar. Farzandingizni janjaldan keyin turtkilamang, unga ovozingizni ko`tarmang yoki yig`lab, bo`lgan voqeani gapirib bermang. U alam va dardni ichiga yuta oladigan yoriltosh emas!
  • Bolangiz oldida janjallashib, hecham baraka topmaysiz. U o`zini nihoyat darajada ta`sirlantirgan voqealarni boshqalar, hatto etti yot begonalar bilan baham ko`rishga usta.
  • Ertani ham o`ylang. Janjalkash oilaning avlodi o`z oilasini ham xuddi shunday tashkil qiladi. Qarigan chog`ingizda kelin-kuyovlaringizga qozi bo`lishingizga to`g`ri kelmasin.
  • Urishib bo`lgach, bolaga «Kimni ko`proq yaxshi ko`rasan?» degan savolni berib, uni ikkiyuzlamachilik qilishga o`rgatmang. U ham beixtiyor ayyorga aylanadi, kimdan ko`p manfaat ko`rsa, o`shani tanlaydi.
  • Ota-onasining janjalini ko`rgan bola o`zini himoyasiz sezadi. Chunki u ishongan odamlar, aslida, bir-biriga ishonmasligiga, istalgan payt o`zini g`alati tutishiga, narsalarni urib-sindirishiga, bir-biriga qo`l ko`tarishiga guvoh bo`ladi.

Hatto, janjaldan ham ibratli xulosa chiqarish uchun bola ota-onasining kelishib olganini ko`rishi kerak. Stol atrofida «Ha, gapingiz haqida o`ylab ko`raman, to`g`ri aytayotganga o`xshaysiz» desangiz, hamma tomondan yutasiz. Juftingiz bir muddat tinchlanadi, bolalaringiz engil nafas oladi va eng muhimi, hamma bahslar chiroyli yakun topishi mumkinligini ko`radi. Keyinchalik farzandlaringiz odamlar bilan muloqotga kirishishda, muammoli vaziyatlarga echim topishda qiynalmaydi. Yuragi ziqlik qilib, mushtini tugmaydi yoki qochib qolmaydi.

Aziza

Sharhlar

Меҳмон 28.09.2023, 22:42
Рахмат, сог булинг!
O`zbekistonning qaysi hududida oilalar soni ko`p?

26.09.2021, 17:45

O`zbekistonning qaysi hududida oilalar soni ko`p? Davlat statistika qo`mitasi ma`lumot berdi. Unga ko`ra, 2021 yilning 1 yanvar holatiga O`zbekiston Respublikasida jami 8 871 412 ta oila...
O`zbekistonda 2030 yilga qadar oila instituti yanada mustahkamlanadi

27.05.2021, 16:56

AOKAda “Mahalla va oila” ilmiy-tadqiqot instituti rahbarlari ishtirokida matbuot anjumani bo`lib o`tdi.Anjumanda  “O`zbekiston Respublikasida oila institutini 2030 yilgacha yanada mustahkamlash konsepsiyasi” mazmun-mohiyati va ahamiyati haqida...
Buxoroda onadan 3 nafar farzandi uchun aliment puli undirildi

12.12.2019, 16:14

Aksariyat hollarda farzandlar ta`minoti uchun otalardan aliment undiriladi. Shundan farqli o`laroq bu ijro ishida aliment onadan undirildi.F.Ya. Buxoro shahrida tug`ilgan I.J. bilan turmush qurib, 3...
O`zbekistonda qancha oila faqat sha`riy nikoh asosida yashagani aniqlandi

14.11.2019, 18:36

 O`zbekistonda FHDYo organlari hokimliklar tasarrufiga o`tkazilgach, faqatgina sha`riy nikoh bilan yashab kelgan 20 ming 350tadan ortiq oila aniqlanib, ularning nikohi qonuniylashtirildi.Bu haqda 13 noyabr kuni oila...
Ob-havo: Toshkent
Valyuta kursi
1