26 fevral kuni Jenevada Birlashgan Millatlar Tashkiloti Inson huquqlari bo`yicha kengashining 55-sessiyasi boshlandi. Sessiyaning Oliy darajadagi segmentida O`zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasi Spikerining birinchi o`rinbosari, Inson huquqlari bo`yicha O`zbekiston Respublikasi Milliy markazi direktori Akmal Saidov so`zga chiqdi. Bu haqda Inson huquqlari bo`yicha O`zbekiston Respublikasi
Milliy markazining matbuot xizmati xabar bermoqda.
O`zbekiston vakili mamlakatimizda qonun ustuvorligi, demokratiya va inson huquqlarini ta`minlash sohalarida islohotlarni yanada chuqurlashtirishning ustuvor yo`nalishlari haqida to`xtaldi. O`tgan yil aprelida umumxalq referendumida qabul qilingan yangi tahrirdagi O`zbekiston Respublikasi Konstitusiyasida Yangi O`zbekistonning tub mohiyatinitavsiflovchi “beshta ustun” belgilandi. Bu o`rinda davlatimizning qat`iy va sobit taraqqiyot yo`li va kelajagini o`zida aks ettirgan “suveren, demokratik, huquqiy, ijtimoiy va dunyoviy davlat” maqomi haqida so`z bormoqda.
Yangi tahrirdagi Konstitusiyamizdagi inson huquqlariga oid qoidalar Inson huquqlari umumjahon deklarasiyasi va boshqa xalqaro hujjatlarga to`liq mos keladi. Konstitusiyada o`lim jazosini qo`llash rasman taqiqlangan.
E`tiborlisi, Konstitusiyamizda birinchi marta inson huquqlari bo`yicha ham xalqaro, ham milliy organlarga murojaat qilish huquqi kafolatlandi. “Miranda qoidalari” va “Xabeas korpus” kabi xalqaro miqyosda tan olingan yuridik institutlar konstitusiyaviy mustahkamlandi. Shuningdek, bepul yuridik yordam ko`rsatishni nazarda tutadigan “Pro bono”instituti ham konstitusiyaviy maqomga ega bo`ldi.
Yangi Konstitusiyada birinchi marta fuqarolarning konstitusiyaviy shikoyatlari instituti mustahkamlandi. O`zbekiston o`zining xalqaro majburiyatlarini faol bajarib, fuqarolarning odil sudlovdan foydalanish imkoniyatlarini kengaytirmoqda, sud-huquq bazasini isloh qilmoqda. Sud-huquq tizimini rivojlantirishning qisqa muddatli strategiyasi va Harakatlar rejasi tasdiqlandi.
So`nggi yillarda O`zbekistonda inson huquqlarini himoya qilish sohasida salmoqli natijalarga erishildi. Mamlakatimizda majburiy mehnat va bolalar mehnatiga butunlay barham berildi. Yangi tahrirdagi Konstitusiyamizga ko`ra, endilikda nafaqat bolalar mehnati va majburiy mehnatni taqiqlash kafolatlandi, balki bunday huquqbuzarliklar uchun jinoiy javobgarlik ham joriy etildi. Mamlakatimizda ayollar va voyaga etmaganlarni zo`ravonliklardan himoya qilishga qaratilgan alohida qonun qabul qilingan.
O`zbekiston milliy qonunchilik va huquqni qo`llash amaliyotini inson huquqlari bo`yicha xalqaro standartlarga muvofiqlashtirishning izchil tarafdoridir. Binobarin, yurtimizda barcha normativ-huquqiy hujjatlar va ularning loyihalarini gender muammosi, inson huquqlari va korrupsiyaga qarshi kurashish masalalari bo`yicha kompleks ekspertizadan o`tkazish qat`iy yo`lga qo`yilgan.
Shu ma`noda, 2023 yilda qabul qilingan “O`zbekiston-2030” strategiyasi BMTning Barqaror rivojlanish maqsadlariga to`la mos keladi. Inson huquqlari bo`yicha O`zbekistonRespublikasi Milliy strategiyasi amalga oshirilmoqda. Oxirgi uch yilda bu borada bir qator muhim marralarga erishdik.
Birinchidan, Inson huquqlari bo`yicha kengash va BMT shartnoma organlarining tavsiyalariga muvofiq, Bolalar ombudsmanilavozimi ta`sis etildi. Parlamentimizda ayni paytda “Bolalar ombudsmani to`g`risida”gi qonunni qabul qilish jarayoni bormoqda.
Ikkinchidan, Nogironlarning huquqlari to`g`risidagi konvensiya qoidalarini amalga oshirish maqsadida nogironligi bo`lgan shaxslarni davlat tomonidan qo`llab-quvvatlash tizimini takomillashtirish bo`yicha huquqiy va ma`muriy choralar ko`rildi. BMTning Nogironlar huquqlari bo`yicha qo`mitasiga tegishli fuqarolik jamiyati institutlarining keng ishtirokida tayyorlangan dastlabki hisobotimizni taqdim etdik.
Uchinchidan, fuqarolik jamiyati institutlari ishtirokida milliy parlament 2030 yilgacha bo`lgan davrda gender tenglikka erishish strategiyasini tasdiqladi. BMT Xavfsizlik Kengashining “Ayollar, tinchlik va xavfsizlik” rezolyusiyasini amalga oshirish bo`yicha Milliy harakatlar rejasi amalga oshirilmoqda.
To`rtinchidan, O`zbekiston qiynoq qo`llanilishini ochiqdan-ochiq qoralaydi. Prezident qiynoqlarga mutlaqo yo`l qo`yib bo`lmasligini, shuningdek, qiynoq qo`llaganlik uchun javobgarlik muqarrarligini muntazam ta`kidlab keladi. Qiynoqlar va zo`ravonlikning boshqa turlari Konstitusiya va qonunlarimizdarajasida taqiqlangan. Fuqarolik kodeksiga qiynoqlar qurbonlariga etkazilgan zararni qoplash tartibini nazarda tutuvchi o`zgartirishlar kiritildi, bu esa qiynoqlar qurbonlariga ijtimoiy, huquqiy, psixologik va tibbiy yordam ko`rsatish imkonini beradi.
Beshinchidan, BMT shartnoma organlari tavsiyalariga muvofiq, “Ombudsman plyus”modeli asosida Qiynoqlarning oldini olish bo`yicha Milliy profilaktika mexanizmi yaratildi. Shuningdek, Bolalar huquqlari bo`yicha vakil, Inson huquqlari bo`yicha Milliy markaz va Tadbirkorlar huquqlari bo`yicha vakilga jazoni ijro etish muassasalari faoliyatini nazorat qilish vakolatlari berildi.
Oltinchidan, O`zbekiston BMTning Inson huquqlari sohasidagi ta`lim bo`yicha Jahon dasturida faol ishtirok etmoqda.Mamlakatimizda Inson huquqlari bo`yicha milliy ta`lim dasturi amalga oshirilmoqda.Kasb-hunar ta`limi tizimi va oliy o`quv yurtlarida “Inson huquqlari”, “Ayollar huquqlari”, “Bolalar huquqlari” bo`yicha treninglar va maxsus kurslar joriy etilmoqda. Imkoniyati cheklangan shaxslar, ayollar, bolalar va migrantlar huquqlari bo`yicha o`quv kurslari ochilmoqda. Inson huquqlari sohasida ta`lim olish uchun elektron platforma ishga tushirildi. Bundan tashqari, huquqni muhofaza qilish organlari va jazoni ijro etish muassasalari xodimlari uchun qiynoqlarga qarshi kurash bo`yicha doimiy o`quv kurslari mavjud.
Ettinchidan, inson huquqlari bo`yicha biznes sektori bilan hamkorlik qilish ham muhim, deb hisoblaymiz. Xususan, tadbirkorlar uchun inson huquqlari bo`yicha o`quv kurslari tashkil etilmoqda. Hozirda “Biznes va inson huquqlari” milliy harakat rejasi ishlab chiqilmoqda.
Sakkizinchidan, mamlakatimizda siyosat, sud-huquq va huquq sohalarida izchil islohotlar amalga oshirilib, jumladan, fuqarolik jamiyati institutlarining diniy erkinlik sohasida ham roli ortib bormoqda. O`zbekiston turli konfessiyalar va etnik jamoalar asrlar davomida ahil-inoq yashashining tarixiy tajribasini e`tirof etib, o`z chegaralarida diniy erkinlikni ta`minlashga katta e`tibor qaratmoqda.
To`qqizinchidan, Saylov kodeksiga Oliy Majlis Qonunchilik palatasiga saylovni aralash saylov tizimidan foydalangan holda o`tkazish tartibini belgilovchi o`zgartirishlar kiritildi. Bundan tashqari, siyosiy partiyalar tomonidan ko`rsatilgan nomzodlar orasida 30 foizdan 40 foizgacha nomzodlarning umumiy sonida ayollarning minimal ulushini oshirishga qaratilgan o`zgarishlar kiritilmoqda.
O`ninchidan, Orol fojiasi bilan kurashish davom etayotgan murakkab sharoitda Markaziy Osiyo mintaqasi dunyoning iqlim o`zgarishita`siri doirasidagi eng zaif hududlaridan biriga aylanib bormoqda. O`zbekiston global muammo bo`lib qolayotgan Orol fojiasi oqibatlarini yumshatish uchun barcha imkoniyatlarni ishga solmoqda.
O`zbekiston BMT Inson huquqlari bo`yicha Oliy komissari Boshqarmasi va EXHT/DIIHB bilan hamkorlikda joriy yil iyun oyida iqlim o`zgarishi va inson huquqlariga bag`ishlangan IV Samarqand forumini o`tkazadi. Shu munosbat bilan A.Saidov o`z so`zining yakunida Inson huquqlari bo`yicha kengashning 55-sessiyasi ishtirokchilarini ushbu forumga taklif etdi.
BMT Inson huquqlari bo`yicha kengashining 55-sessiyasi Oliy darajadagi segmenti o`z ishini 28 fevralgacha davom ettiradi.
