Har yili kuz faslining ostonasiga qadam qo`yilishi bilanoq maktablar bolalarni o`z bag`riga olishga oshiqadi.
Bu an`ana bu yil biroz noodatiy shaklda boshlanmoqda. Sababi pandemiya butun dunyoda global muammolarni yuzaga keltirganidek ta`limga ham o`zining salbiy ta`sirini ko`rsatdi. Yurtimizda koronavirus infeksiyasiga qarshi ayovsiz kurashish bilan birgalikda farzandlarni ta`limdan uzib qo`ymaslik choralarini ham ko`rishimiz zarurligini davr talab etmoqda.
Shu maqsadda o`quv yili boshlanishidan avval Xalq ta`limi vazirligi tomonidan ota-onalar o`rtasida anonimik so`rovnoma o`tkazilgani ham bejizga emas. Natijalar bo`yicha tahlil qilinganda 60 % ota-onalar o`z farzanlarining a`nanaviy ya`ni, maktabda ta`lim olishini yoqlagan. Shularni e`tiborga olib maktablardagi o`quv yiliga tayyorgarlik jarayonlari bo`yicha Xalq deputatlari Toshkent shahar Kengashi hamda Olmazor, Shayhontohur tuman Kengashi deputatlari bilan hamkorlikda maktablarda o`rganish ishlari olib borildi.
Dastlab, Olmazor tumanidagi 196 maktab holati o`rganilganda o`quv yili boshlanishiga boshlang`ich va yuqori sinflarni alohida A va B bloklarga bo`lib o`qitish tizimi joriy etilayotganligi ma`lum bo`ldi. Mazkur maktabda shu bilan birga, bir qancha kamchiliklar ham ko`zga tashlandi. Jumladan, maktab umumiy holati bo`yicha ta`mirtalab ahvolda bo`lib, ta`mirlash jarayonlari hali ham tugallanmayotganligi oydinlashdi. Tiplovizor olishga esa imkoniyat yo`q. Maktab extiyoji uchun 1 kunda 100 litr antiseptik vositasi kamlik qiladi. Ushbu muammolar bo`yicha maktab ma`muriyati bir necha bor mahalliy hokimiyatga murojaat qilib kelgan.
Pandemiya sharoiti tufayli gigiena qoidalariga amal qilinmasa bo`lmaydi. Biroq maktab direktorining ta`kidlashicha, sanitariya-gigienik holatni doimiy ta`minlab turuvchi farroshlarning oyligi atigi, 600-700 ming so`mni tashkil etadi. Bunday maosh qoniqtirmagan ishchi-xodim qo`yilayotgan talabni to`laqonli bajarishi, amrimahol. Shu bois ushbu masala ham chigallikni keltirib chiqarishi turgan gap.
Boz ustiga dizenfeksiya ishlari uchun ko`p miqdorda xlor kerak. Buni esa o`qituvchi va o`quvchilar cho`ntagidan sotib olishni istamaydi, albatta. Biroq ushbu ochiq turgan muammolar echimi oldida maktab ahli chorasizlikka tushib qolgandek, go`yo. Shuningdek, maktabda poliklinikadan shifokor biriktirilmagani etmaganidek, 4 nafar o`qituvchida gipertoniya xastalagi mavjudligi ma`lum bo`ldi. Ertaga dars mashg`ulotlari boshlangach, bu o`qituvchilarning xavfsizligiga kim javob beradi. Bu bilan esa hech kimning ishi yo`q.
Aksariyat maktablarda 1 sinf uchun qabul chegarasi rejadagidan oshib ketmoqda. Bu holatlar koronavirus infeksiyasi tarqalishini yanada kuchaytirishi, shubhasiz. Deputatlar nima uchun xalq ta`limi tizimi bu kabi dolzarb muammoni haligacha ko`rib chiqmadi, degan savolni o`rtaga tashlashganida, afsuski, biror kishi aniq javob berolmadi.
Maktab oshxonasiga kelsak, hali ham issiq suv chiqmayotganligi achinarli. E`tiborli jihati 185 maktabga bo`lgan tashrifda ham muammolar ko`lami anchagina keng bo`lib, echimini kutib yotgan masalalar talaygina. Maktab o`quv yiliga deyarli, umuman tayyor emas. Bu erdagi maktab oshxonasidan ham issiq suv quvuri o`tkazilmagan. 960 o`rinli maktabda 1300 ta bola o`qiydi. Maktab ma`muriyatining ma`lumot berishicha, har bir sinf 4 soatdan o`qitilishiga mo`ljallanib, guruhlarga taqsimlangan. O`qituvchilar bir vaqtning o`zida onlayn ta`lim berishga ham biriktirilgan. Ammo ularning mehnatiga munosib haq to`lash haqida o`ylanilmayapdi.
Maktabga 17 oilaviy poliklinikadan 1 shtat hamshira va 0,5 shtat birligida umumiy amaliyot shifokori biriktirilgan. Shifokor Asqarova Umida bilan bilan suhbatlashilganda maktab bilan birga shu hudud atrofidagi MTTda ham ishlashini aytdi.
Deputatlar maktabda turli smenalar tashkil etilganligi uchun kunning faqat yarmidagina ishlaydigan shifokorga o`rinli savol berib, qolgan smenalardagi o`qituvchi va o`quvchilarning sog`ligiga kim javob berishi mumkinligini ko`ndalang qo`ydi. Afsuski, savollarga qoniqarli javob topilmadi.
Kam ta`minlangan oilalarning ko`pligini e`tiborga olib maktab jamoasi dokadan niqoblar tikib o`zini-o`zini ta`minlashga harakat qilayotgani esa o`rganishlar davomidagi birgina quvonarli holat bo`ldi. Shu vaqtgacha to`garaklar sifatida foydalanilgan xonalar izolyator xonalariga aylantirilayotgani ham maktablarni o`rganishlar vaqtidagi yangiliklardan biri bo`ldi.
Shuningdek, maktab stadioni ko`zdan kechirilganda og`riqli muammoga duch kelindi. Atrofi lenta bilan o`ralgan er maydoni stadion ko`rinishi u yoqda tursin tuproq qatlamini o`z bag`rida yashirib yotibdi. Maktab direktori Feruza Islomova bu muammo ortidan anchadan buyon yugurib natija chiqarolmayotganligi ma`lum qilingach, deputat Luiza Xikmatova masalani shahar sessiyasiga olib chiqadigan bo`ldi. Faqat maktab ma`muriyati ushbu stadion harajatlari bo`yicha loyiha tuzib bersa bo`lgani. Kanalizasiya tizimi ham to`liq ishdan chiqqan. Buni esa maktab to`liq kapital ta`mirga tushgach amalga oshirish mumkin bo`ladi.
Shayxontohur tumanidagi 192 sonli maktab holatini o`rganish ishlarida esa kapital-rekonstruksiya ishlari ketayotganligi ustidan chiqildi. Maktab direktori Dildora Islomovaning ma`lum qilishicha, maktab oshxonasi uchun mo`ljallangan maydonga qurilish uchun ruhsat berilmayapdi. 3 ta manzarali daraxtning borligi vaj qilinib, oshxona boshqa hududdan qurilishi aytilmoqda. Vaholanki, 10 minutlik tanaffusda o`quvchilar ovqatlanishga ulguradimi yoki unga etib borish uchun ketadigan yo`lgami?! Ekologiya qo`mitasi tomonidan xulosa berilgan bu ta`qiq tufayli maktab bolalari jabr tortishi mumkinligi haqida esa bosh qotirilmayapdi.
Yana bir jihat, pudrat tashkiloti bosh muhandisi Uchqun Zoirovning ma`lumot berishicha, ta`mirlash ishlari joriy o`quv yili ham poyoniga etkazilmasligi ma`lum bo`ldi. Ammo maktab direktori kuz oyining so`ngigacha ta`mirlash tugallanadi, deb ishonib yuribdi. Bunday xom-xatala ishlar o`quvchilarda xafsalasizlik, ota-onalarda rejasizlikni keltirib chiqarishi haqida deputat Obidjon Latipov tomonidan bir qancha tushuntirishlar aytildi.
- «Ta`mirlashning bunchalik cho`zilishiga qanday muammo sabab bo`lmoqda? Sabab ravshan ko`rsatilsa, muammo echimiga mana, biz deputatlar hamisha tayyormiz», deydi O.Latipov.
Mazkur 192 – maktab o`quvchilari ta`mirlash tugaguniga qadar shu yaqinda joylashgan 40 –maktabda tahsil olib turadilar. Ishchi guruhi ushbu maktabga ham tashrif buyurib, shart-sharoitlar bilan yaqindan tanishdi. Ammo maktab sharoiti bu erda ham bolalarni to`liq qabul qilishga tayyor emas. 44 oilaviy poliklinikadan biriktirilgan hamshira bir xaftadirki, ishga kelmaydi. Eng qizig`i, qarindoshi kasalligi tufayli maktabga kela olmayotgani. Nima uchun minglab bolalar va yuzlab o`qituvchilarning taqdiridan bir nafar insonning manfaati ustun bo`lishi lozim, degan savol bilan esa mutasaddilar qiziqmayapdi.
Deputatlarning Uchtepa tumanidagi 62 umumta`lim maktabidagi o`rganishlarida nisbatan tayyorgarlik jarayonlari biroz yaxshi ekanligiga guvoh bo`lindi. Maktab direktori Mahkamova Xurshida hamda maktab oshxonasi oshpazi Marg`uba Vahobovalar maktab ochilishiga gigienik vositalar bilan hozircha bir martalik sharoit yaratilganligini aytishdi. Shunday bo`lsa-da, deputatlar keyinchalik kamchiliklar kelib chiqmasligi uchun o`z tavsiyalarini berib o`tishdi.
Xulosa qilib aytganda, bugungi kunda poytaxt maktablarining aksariyati pandemiya talabiga javob beradigan o`quv yili uchun tayyor emas. Muammolar qalashib yotibdi. Bu haqda bosh qotiradigan mas`ul tashkilotlar esa hali ham uyquda…Yuqorida keltirilgan bolalarini maktabga yuborishga rozi 60 % ota-onalar ishonchini kim oqlaydi?! Hukm chiqarish esa o`zingizdan, aziz o`quvchilar.
Mehriniso BOBONAZAROVA,
O`zbekiston «Adolat» SDP Toshkent shahar Kengashi matbuot kotibi
