Prezident Shavkat Mirziyoyev tashabbusi bilan bunyod etilayotgan O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazini eskpozitsiyalar bilan boyitish jarayoni davom etmoqda. Unda Mirzo Ulug‘bek davri saroy kutubxonasi boy ilmiy va ma’naviy merosiga bag‘ishlangan maxsus burchak tashkil etilishi ham ko‘zda tutilgan. Kutubxona tarixan mukammal o‘rganilib, u haqidagi barcha manbalar yig‘ilmoqda. Mirzo Ulug‘bekning ilmiy merosi, qo‘lyozmalari to‘planadi va ekspozitsiya fondlari orasidan ularning faksimil nusxalari joy oladi.
Sharqda saroy kutubxonalari, nafaqat, ilm-fan, madaniyat va ma’rifat maskani, qolaversa hukmdorlar yashaydigan qarorgoh ham bo‘lgan. Mirzo Ulug‘bekning saroy kutubxonasi o‘rta asrlar Sharq olamidagi eng nufuzli ilmiy markazlardan biri bo‘lgan. Bu kutubxona Temuriylar davrida ilm-fan va madaniyatni rivojlantirishga katta hissa qo‘shgan bo‘lib, Ulug‘bekning shaxsiy tashabbusi bilan tashkil etilgan.
Kutubxona fondi nodir va kamyob kitoblar bilan to‘ldirilgan. Ziyo maskanida astronomiya, matematika, falsafa, tibbiyot, tarix va boshqa fanlarga oid noyob qo‘lyozmalar jamlangan. Unda Sharq va G‘arb olimlarining mashhur asarlari saqlangan.
Bu kutubxona O‘rta Osiyoda ilm-fan taraqqiyotida muhim o‘rin tutgan. Kutubxona faqat kitoblar jamlangan joy emas, balki astronomlar, matematiklar va boshqa ilmiy xodimlar uchun o‘ziga xos tadqiqot markazi bo‘lgan. Ulug‘bekning o‘zi ham bu yerda ilm bilan shug‘ullangan. Atrofiga zamon olimlarini yiqqan. Temuriylar hukmronligi zaiflashganligi Mirzo Ulug‘bek kutubxonasiga ham o‘z tasirini o‘tkazgan. Fonddagi noyob kitoblarning aksariyati yo‘qolgan.
Ulug‘bek vafotidan so‘ng uning Samarqanddagi 15 ming kitobdan iborat mashhur kutubxonasi xavf ostida qoladi. Kutubxonani “o‘z davrining Ptolomeyi” nomini olgan Ali Qushchi saqlab qolgan. Kutubxonadagi kitoblarning ko‘p qismini Ali Qushchi Samarqand yaqinidagi Hazrat Bashir qishlog‘iga ko‘chirgan. Ko‘p o‘tmay, o‘zi ham ta’qiblarga uchrab Samarqandni tark etgan. Hozirgi kunda uning asl o‘rni va qoldiqlari haqida aniq dalillar mavjud emas. Uning Samarqanddagi Ulug‘bek madrasasi hududida joylashgani taxmin qilinadi.
