Zebo Fattoeva – huquqshunos, prokuror, 3 farzandning onasi.
Zebo Fattoeva ham O`zbekistonda ham AQShda prokuror bo`lgan ilk o`zbekistonlik vatandoshimiz hisoblanadi. Hozirda AQShda yashab, huquq-tartibot sohasida ishlab kelmoqda. O`zbekistonda ishlagan vaqtida o`z sohasidagi xizmatlari uchun 2001 yilda O`zbekiston Mustaqilligining 10-yilligi ko`krak nishoni bilan taqdirlangan. Dunyoning etti tilida: o`zbek, rus, ingliz, turk va fors-tojik tillarida mukammal, nemis va ispan tillarida so`zlasha oladi.
Ayni paytda AQShda faoliyat yurituvchi Zebo Fattoeva bilan "Vatandosh"da suhbat e`lon qilindi.
– Zebo opa, keling avvolo o`zingiz haqingizda ma`lumot bersangiz. Asli o`zbekistonlik prokuror xonim bilan o`quvchilarimizni tanishtirsangiz.
– Men Fattoeva (Karimova) Zebo Bozorovna Samarqand viloyati Oqdaryo tumanida tug`ilganman. Otam Pardaev Bozor Karimovich hisobchi bo`lib ishlaganlar, onam Qurbonova Norxol esa uy bekasi. Maktab ta`limini Oqdaryo tumani, 11-umumiy o`rta maktabda olganman. Kasbim huquqshunos. Mutaxassisligim prokuratura sohasi. Bir necha yillar davomida O`zbekiston Respublikasi Samarqand viloyati prokuratura organlari tizimida faoliyat yuritganman. Hozirda esa Nyu-York shtati Kvins okrugi prokurorining yordamchisi lavozimida ishlab kelmoqdaman.
O`zbekistonda o`qigan yillarim davomida O`zbekiston Respublikasi Prezidenti Davlat stipendiyasi tanlovida qatnashib, 2001-2002 yillar “Huquq va xalqaro munosabatlar” yo`nalishi g`olibi bo`lganman.
– Bolalikdagi orzularingiz, huquqshunoslikka qo`yilgan ilk qadamlaringiz va kasbingizni tanlashingizda kim yoki nima sabab bo`lgan?
– Yoshligimdan huquqshunos bo`lishga, ayniqsa prokuratura sohasida ishlashga qiziqishim yuqori bo`lgan. Bunga otamning ko`plab moliyaviy jinoyatlarni ochishda prokuratura tomonidan mutaxassis sifatida ishga jalb qilinishi sabab bo`lgan. Ayniqsa, ko`p yillar mobaynida prokuratura sohasida faoliyat olib borgan otamning do`sti Keldiyor Po`latovichga bo`lgan havas meni shu sohani tanlashga undagan. Shuning uchun, maktab davridayoq tarix, nemis tili, ona tili va adabiyot fanlarini chuqur o`rganishga harakat qilganman va huquqshunoslik sohasiga o`qishga kirish uchun testlarga tayyorgarlik ko`rganman. Kirish imtihonlaridan muvaffaqiyatli o`tib, oliy ta`limnining bakalavr bosqichini Samarqand Davlat Universiteti yuridik fakultetida olganman. Bakalavr bosqichini imtiyozli diplom bilan tamomlab Toshkent Davlat Yuridik Universitetida magistratura bosqichida tahsil olganman.
– Ish faoliyatingizni necha yoshda va qaerda boshlagansiz?
– Ish faoliyatimni Toshkent shahridagi “Sharq Ziyokori” OAJ da kichik yurist sifatida boshlaganman. Magistraturani tugatgach, O`zbekiston Respublikasi Bosh Prokuraturasi tomonidan berilgan yo`llanma asosida Samarqand viloyati Oqdaryo tumani prokuror yordamchisi lavozimida faoliyatimni davom ettirganman. Bir yildan so`ng, Samarqand shahar prokuraturasiga prokuror yordamchisi sifatida o`tkazilganman. AQShga ko`chib o`tgunga qadar Samarqand shahar prokurori yordamchisi lavozimida jinoyat ishlari ko`rilishida sudda davlat ayblovini qo`llab quvvatlaganman.
– Hozirgi ish joyingiz, vazifangiz nimalardan iborat?
– Bugungi kunda Nyu-York shahri, Kvins okrug prokurorining yordamchisi sifatida faoliyat olib bormoqdaman. Tergov Byurosida ishlayman. Vazifam jinoyatlarni tergov qilish va jinoyatlarni tasniflashdan iborat. Umuman prokuratura sohasi O`zbekistonning prokuraturasi sohasi bilan o`xshash. Prokurorlar jinoyatlarni tergov qilish va jinoyatlarni kvalifikasiya qilish, sudda davlat ayblovini qo`llash bilan shug`ullanishadi.
– O`zbekistonda huquqshunoslikka o`qib xorijda huquqshunos bo`lib ishlash qiyin, boshqa huquq tizimi, qonunlar boshqa. Siz bu vaziyatdan qanday chiqdingiz?
– Albatta oson bo`lmagan, chunki O`zbekiston huquq tizimi roman-german huquq tizimiga kiradi. Bu tizimga ko`ra qonunlar kodekslashtiriladi, presedent huquqi amal qilmaydi. AQShda esa anglo-sakson huquq tizimi va presendent huquqi amal qiladi. Ikkala tizim orasidagi farq ancha katta. Buning ustiga ingliz tilini faqat AQShga ko`chib o`tgach o`rganligim tufayli bir oz mashaqqat chekdim. Ammo, maqsadga bo`lgan intilish, yana prokuratura xodimi bo`lish orzusi barcha qiyinchiliklarni engishga va har doim oldinga qadam tashlashga undadi. Shu sababli, Indiana Universiteti Maur Huquq Maktabida yurist doktori sohasiga o`qishga kirdim. O`qishim davomida presedent huquqini mukammal o`rgandim, prokuratura sohasida ishlash uchun zarur bo`ladigan barcha kurslarni oldim. 2019 yilda yurist doktori darajasini oldim va Nyu-York shtatida huquqshunoslik sohasida faoliyat yuritish uchun lisenziya imtihoni (BAR Exam) dan muvaffaqiyatli ravishda o`tib, lisenziya oldim.
Kursdoshlari bilan
– Amerikaga kelmoqchi bo`lgan huquqshunoslarga sizning tavsiyangiz.
– Avvalambor, ingliz tilini mukammal o`rganib TOEFL va IELTS testlaridan yuqori natijalarga erishishlarini maslahat bergan bo`lardim. Qo`shimcha sifatida, mashhur universitetlarning magistratura (LLM) bosqichlariga hujjat toprishib, moliyaviy yordam olishlariga undagan bo`lardim. Shunda tizimga moslashish va huquqshunoslik faoliyatini davom ettirish ancha oson bo`ladi.
– Erishgan yutuqlaringizda kimning hissasi ko`proq?
– Erishgan yutuqlarimda avvalambor ota-onam, ayniqsa onamning hissalari katta. Onam menga jasur va qo`rqmas bo`lishni, o`z oldimga buyuk maqsadlar qo`yib ularga olg`a intilishni o`rgatganlar. Undan tashqari, qaynona-qaynotam, ayniqsa Bibijonim Shukurova Ochagulning meni qo`llab-quvvatlashlari va mehribonliklari menga har doim dalda bergan. Va eng asosiysi, turmush o`rtog`im o`zimga bo`lgan ishonchni qaytarishga va mustahkamlashga katta hissa qo`shganlar. Amerikaga ko`chganimizdan so`ng, tilni bilmaganligim va hech qaerda ishlamaganligim sababli mening o`zimga bo`lgan ishonchim biroz susaydi. Shuni aytishim kerak, turmush o`rtog`im ingliz tilini mukammal o`rganishimga va qaytadan huquqshunoslik sohasida ish boshlashimga sababchi bo`lgan yagona inson. U kishining beminnat yordamlari va qo`llab-quvvatlashlari tufayli shu kunlarga etib keldim.
Turmush o`rtog`i fizik olim Farruh Fattoev bilan
– Oila, farzandlar tarbiyasi, ish, o`qish ayol kishi uchun qiyinchilik tug`dirmaydimi siz buni qanday eplaysiz?
– Albatta ayollarga ham oilani, ham karerani birga olib borish juda qiyin. Turmush o`rtog`im Farrux Fattoev fizika sohasida olim, professor. U kishi ish yuzasidan ko`plab ilmiy konferensiyalar va yig`ilishlarda qatnashadilar. Shuning uchun farzandlar tarbiyasi va uy-ro`zg`or yumushlari asosan mening zimmamda. Shu sababli doktorlik darajasini olish uchun o`qiyotganimda menga oson bo`lmagan. Ayniqsa, oxirgi kursda o`qiyotganimda, turmush o`rtog`im ish yuzasidan butunlay Nyu-York shahriga ko`chib o`tdilar. Men esa yolg`iz o`zim uch nafar maktab yoshidagi o`g`illarimiz bilan Blumington, Indiana shtatida ham uy-ro`zg`or yumushlari, ham farzandlar tarbiyasi va ham o`qishni uddalashimga to`g`ri kelgan.
– Musofir yurtda yashash sizga nimalar qadrini bildirdi? O`zbekistonning ko`proq nimasini sog`inasiz?
– Musofir yurtda yashash menga avvalambor oila va vatan qadrini bildirdi. Ayniqsa, O`zbekistonning suvi, havosi va bag`rikeng insonlarini sog`inaman. Ba`zan o`zbek bozorlarini, taomlarini va to`y-hashamlarini qumsayman.
– Namunali oilaning bekasi sifatida maslahatlaringiz. Bolalar tarbiyasida ko`proq nimalarga ahamiyat berasiz?
– Oilada hurmat va ishonch hukmron bo`lishi kerak. Agar ikki inson bir-birlariga ishonishsa va sadoqatli bo`lishsa, bir-birlarini hurmat qilishsa, u oilada fayz-baraka bo`ladi. Biz turmush o`rtog`im bilan bir-birimizni tushunamiz va har doim bir-birimizni qo`llab-quvvatlaymiz. Shu sababli, men mutaxasis sifatida oldimga qo`ygan maqsadlarimga erishib kelmoqdaman.
Menimcha, ota-ona farzandlarga yaxshi o`rnak bo`lishi kerak, chunki farzandlar ota-onalariga qarab tarbiya oladilar. Uch o`g`il farzandning onasi sifatida, farzandlarga bir oz qattiqqo`llik qilaman, chunki o`g`il bolalar sho`x va video o`yinlarga o`ch bo`lishadi. Ularni ilm olishga, o`zlarini har tomonlama rivojlantirishga va sport bilan shug`ullanishlariga undayman. Shu o`rinda aytib o`tmoqchiman, farzandlarimiz Azizjon, Faridjon va Aleks hamisha a`lo baholar bilan o`qishadi.
– Kelgusi kasbiy rejalaringiz qanday?
– Rejalarim prokuratura sohasini mukammal egallab, jinoyat huquqi, jinoyat prosessi, jinoyatlarni tergov qilish va sudda qatnashish borasida tajribamni oshirishdan iborat. Bundan tashqari, prokuratura sohasida uzoq yillar davomida faoliyat ko`rsatib o`z kasbimning ustasi bo`lish niyatim bor.
– O`qib izlanayotgan yosh ayol-qizlarga ishda va oilada muvaffaqiyatga erishishlari uchun nima maslahatlar berasiz?
– O`qib izlanayotgan yosh ayol-qizlarga maslahatim, avvalambor, o`zlariga bo`lgan ishonchni mustahkamlashlari lozim. Mening fikrimcha, muvaffaqiyatning sxemasi oddiy. Birinchi, o`z oldingizga aniq maqsad qo`yasiz, o`sha maqsadga mos reja tuzasiz, rejani amalga oshirish uchun esa muntazam mehnat qilasiz. Ammo bir narsani hamisha yodda tutish lozim. Muvaffaqiyatga erishish vaqt talab qiladi. O`z rejalari ustida muntazam ishlagan va sabrli insonlar albatta muvaffaqiyatga erishadi.
– Suhbatimiz oxirida so`nggi so`zingiz.
– Men hamisha o`zbek xalqining farzandi ekanligim va o`zbekligim bilan faxrlanib kelaman. Ushbu kunlarga etib kelgunga qadar juda ko`p mashaqqat chekdim, ammo oldimga qo`ygan maqsadga bo`lgan ishtiyoqim barcha qiyinchiliklarni engib o`tishimga sabab bo`ldi. Bularni aytishimga yagona sabab esa Amerikaga qo`chib o`tayotgan ayollarimizga ilhom bag`ishlash va qaysidir ma`noda dalda berishdan iboratdir. Shu o`rinda, o`zbek xalqiga, ota-onam, turmush o`rtog`imga va menga ta`lim bergan ustozlarimga cheksiz minnatdorchiligimni bildirmoqchiman. Sizlarga ham intervyuga taklif qilganlaringiz uchun rahmat.
