Turizm va madaniy meros vazirligi tomonidan joriy yilning 17 sentyabr kuni ommaviy axborot vositalari xodimlari uchun Samarqand shahrida tashkil etilgan “Buyuk ipak yo`li: O`zbekiston va Xitoy oltin merosi” ekspozisiyasiga press-tur uyushtirildi.
1899 yilda Samarqanddagi Abramov xiyobonida Rossiya-Xitoy bankining filiali qad rostlagan edi. Samarqand uchun yangilik bo`lgan ikki qavatli oppoq bino ayvonli to`rtburchak shaklda bo`lib, Evropa klassik arxitekturasiga asoslangan uslubda qurilgan edi.
Binoga kirish qismi Xitoyning himoya timsoli bo`lgan sherga o`xshash ikkita “Fu”itlarining haykalchalari bezab turgan. 1903 yilga kelib, O`rta Osiyoda savdo-moliya operasiyalarining rivojlanishi tufayli Samarqand bo`limi savdosi sezilarli darajada o`sadi. Bankning Samarqand filiali kredit berish va veksellarni hisobga olishda rentabellik darajasi bo`yicha Xitoyning Shanxay bankidan keyingi ikkinchi o`rinda edi. O`sha davrda Samarqanddagi ushbu bankdan so`ng uchinchi o`rinni Parij banki egallaydi.
Bank 1909 yil oxirida tugatilib, Shimoliy bank bilan birlashtirildi. Shunday qilib, yirik moliyaviy tuzilma –aksiyadorlik tijorat Rossiya-Osiyo banki tashkil qilindi. Ammo u ham bolsheviklar to`ntarishidan so`ng faoliyatini tugatadi. Inqilobdan keyin Rossiya-Osiyo bankining sobiq Samarqand filiali binosida turli uyushmalar va tashkilotlar faoliyat yuritadi. O`tgan asrning ikkinchi yarmida bu erda shahar kasalxonasi, shahar ijroiya qo`mitasi va ziyolilar uyi joylashgandi. 2000 yilda esa ushbu bino Samarqand davlat universiteti ixtiyoriga o`tadi.
Joriy yilning 15-16 sentyabr kunlari Samarqand shahrida bo`lib o`tgan ShHT sammiti doirasida mehmonlar uchun Samarqand davlat universiteti rektoratida “Buyuk ipak yo`li: O`zbekiston va Xitoy oltin merosi” nomli ekspozisiya tashkil qilindi.
Muzey ekspozisiyasi konsepsiyasiga muvofiq, O`zbekistonning qadimiy shaharlari bilan ipakning asl vatani bo`lgan Xitoy o`rtasidagi ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlarga asosiy e`tibor qaratilgan.
Ekspozisiyaning boshlanishi “Xush kelibsiz zali” deb atalib, zalga kirishingiz bilanoq atoqli Xitoy faylasufi Konfusiy va ulug` o`zbek mutafakkir shoiri Alisher Navoiyning dono so`zlariga guvoh bo`lasiz. Har ikkala allomaning fikrlari, hikmatli so`zlari xalqlarimiz tarixiy donishmandligining ramziy ifodasi hisoblanadi.
Ko`rgazmadagi birinchi ekspozisiya islomgacha bo`lgan san`atga bag`ishlangan. Ushbu xonadagi asosiy ashyolar qadimgi “Afrosiyob”dan topilgan Xitoy imperatori va jangchilari tasvirlangan freska parchalari proeksiyasidir. Bundan tashqari, eksponatlar orasida arxeologik topilmalar va islomgacha bo`lgan davrdagi Xitoy madaniyatini aks ettiruvchi ashyolar ham bor.
Ikkinchi ekspozisiya turli tarixiy davrlarda Xitoy chinnisi ta`sirida yaratilgan o`zbek kulolchilik mahsulotlaridan iborat.
Ko`rgazmaning markaziy ekspozisiyasi unumdorlik va boylik ramzi bo`lgan tut daraxtidan iborat. Bu erda ipakning kelib chiqishi haqidagi afsona va pilla tarixi bilan tanishib olish mumkin. An`analar tasvirlangan zalda mehmonlar to`quv dastgohi yordamida ipak gilamni qo`lda ishlab chiqarish jarayoni bilan vizual tarzda tanishishlari mumkin.
Ko`rgazma yakunida Sanjar Jabborovning Buyuk ipak yo`li mavzusiga bag`ishlangan rasmlari namoyish etilgan.
Ekspozisiyaning eng muhim qismi – Samarqandga ketayotgan qayiqda xitoylik malikaning tasviri asos qilib olingan namoyish hisoblanadi. Bu kompozisiya VII asrga oid bo`lib, xizmatkor va soqchilar hamrohligida qayiqda suzib ketayotgan xitoylik malika tasvirlangan. Ushbu manzara Afrosiyob devoriy surati parchasining nusxasi hisoblanadi.
Xitoy qadimgi va o`rta asrlarda O`rta Osiyo hududi orqali G`arbga badiiy hunarmandchilik mahsulotlarini etkazib bergan va ushbu tranzit yo`li mahalliy xalqlar badiiy hunarmandchiligi turli tarmoqlarining shakllanishida muhim rol o`ynagan.
