2025 yil 18 fevral kuni Saudiya Arabistonining Ar-Riyod shahrida Rossiya va AQSH delegatsiyalari o‘rtasida Ukrainadagi mojaroni hal etish va ikki tomonlama munosabatlarni normallashtirishga qaratilgan muzokaralar bo‘lib o‘tdi. Deyarli 4,5 soat davom etgan muzokaralarda Rossiya tomonidan Tashqi ishlar vaziri Sergey Lavrov va prezident yordamchisi Yuriy Ushakov, AQSH tomonidan esa Davlat kotibi Marko Rubio, prezidentning milliy xavfsizlik bo‘yicha maslahatchisi Mayk Uols va Yaqin Sharq bo‘yicha maxsus vakil Stiv Uitkoff ishtirok etdi. Kiyev vakillari ushbu uchrashuvga taklif etilmadi.
Muzokaralarning asosiy natijalari
Muzokaralar yakunida quyidagi kelishuvlarga erishildi:
• Maslahatlashuv mexanizmini yaratish: Ikki tomonlama munosabatlardagi "keskinlik omillari"ni bartaraf etish maqsadida doimiy maslahatlashuv mexanizmini tashkil etishga qaror qilindi. Bu diplomatik missiyalarning faoliyatini normallashtirish uchun zarur choralarni ko‘rishni o‘z ichiga oladi.
• Ukraina mojarosini hal etish bo‘yicha muzokara guruhlarini tuzish: Mojaroni tinch yo‘l bilan hal qilish uchun maxsus muzokara guruhlari tashkil etiladi.
• Geosiyosiy manfaatlar va iqtisodiy hamkorlik: Urush tugaganidan so‘ng paydo bo‘lishi mumkin bo‘lgan iqtisodiy va investitsiyaviy imkoniyatlar, shuningdek, o‘zaro geosiyosiy manfaatlar bo‘yicha hamkorlik qilish uchun asos yaratishga kelishildi.
Rossiya va AQSH muzokaralarda uch bosqichli tinchlik rejasini taklif qilishgan. Bu reja loyihasi o‘t ochishni to‘xtatish, Ukrainada saylovlar o‘tkazish va yakuniy kelishuv imzolanishini o‘z ichiga oladi.
AQSH Davlat departamentining ta’kidlashicha, "ikki davlat rahbarlari o‘rtasidagi bitta telefon orqali muloqot va keyingi uchrashuv mustahkam tinchlik o‘rnatish uchun yetarli emas. Biz harakat qilishimiz kerak, va bugun muhim qadam tashladik".
Ayrim manbalarga ko‘ra, keyingi haftdayoq Tramp va Putin o‘rtasida uchrashuv o‘tkazilishi mumkin. Biroq Rossiya delegatsiyasi bu xabarni rad etgan.
Ukraina va Yevropa Ittifoqining munosabati
Muzokaralarda Ukraina va Yevropa Ittifoqi vakillarining ishtirok etmagani Kiyev va Yevropa poytaxtlarida norozilikka sabab bo‘ldi. Ukraina prezidenti Vladimir Zelenskiy Ukraina ishtirokisiz o‘tkazilgan har qanday muzokara natijalarini qabul qilmasligini ma’lum qildi. Yevropa yetakchilari ham shunga o‘xshash fikr bildirib, muzokaralarda ishtirok etmasliklaridan norozilik bildirishdi.
Yevropa davlatlarining pozitsiyasi
Yevropa davlatlari yetakchilari Parijda favqulodda sammit o‘tkazib, muzokaralarda qatnashmasliklari bo‘yicha o‘z noroziliklarini bildirishdi. Fransiya prezidenti Emmanuel Makron, Germaniya kansleri Olaf Shols va Buyuk Britaniya bosh vaziri Kir Starmer ishtirok etgan uchrashuvda Yevropa xavfsizligi va Ukrainaga qaratilgan qo‘llab-quvvatlash choralari muhokama qilindi. Sholsning ta’kidlashicha, "davom etayotgan urush sharoitida tinchlikparvar kuchlarni muhokama qilish mutlaqo erta va juda nomaqbul".
Vengriya bosh vaziri Viktor Orban esa “Yevropa davlatlari Ukraina bo‘yicha muzokaralar natijasini gazetalardan bilib olishadi”, deya kinoya qildi. Orbanning aytishicha, YEIning yirik davlatlari rahbarlari muzokaralarni boshlash mumkin bo‘lgan vaqtni qo‘ldan chiqarishdi. “Ular urush tarafida qolib ketishdi, garchi biz ularni so‘nggi uch yil davomida tinchlik siyosatini olib borishga ishontirayotgan bo‘lsak ham”, dedi Orban.
Rheinmetall mudofaa konserni rahbari Armin Papperger ham Yevropa davlatlarini Ukraina bo‘yicha xalqaro muzokaralarda chetda qoldirilgani uchun tanqid qildi. Uning so‘zlariga ko‘ra, Yevropa mudofaa sohasiga yetarlicha e’tibor qaratmagani uchun hozirgi holatga tushib qoldi. "Shuning uchun ularni 'bolalar stoliga' o‘tqazib qo‘yishdi", — degan konsern rahbari.
Ayni paytlarda Fransiya prezidenti Makron boshchiligida Yevropa davlatlarining Ukraina masalasida parallel maslahatlashuvlari boshlangan. Bu uchrashuvlarda Ukrainaga qo‘shin jo‘natish hamda umumiy YEI armiyasini yaratish kabi masalalar ko‘tarilmoqda.
Xalqaro munosabatlarga ta’siri
Rossiya va AQSH o‘rtasidagi muzokaralar xalqaro munosabatlarda yangi bosqichni boshlab berdi. Biroq, Ukraina va Yevropa Ittifoqining muzokaralardan chetda qolishi ularning xavotirlarini kuchaytirdi va kelgusidagi diplomatik jarayonlarda ularning ishtiroki zarurligini ko‘rsatdi. Muzokaralar natijalari va ularning amaliy qadamlarga aylanishi xalqaro hamjamiyat tomonidan diqqat bilan kuzatib boriladi.
Abdulloh Sayyid
