2025 йил 18 февраль куни Саудия Арабистонининг Ар-Риёд шаҳрида Россия ва АҚШ делегациялари ўртасида Украинадаги можарони ҳал этиш ва икки томонлама муносабатларни нормаллаштиришга қаратилган музокаралар бўлиб ўтди. Деярли 4,5 соат давом этган музокараларда Россия томонидан Ташқи ишлар вазири Сергей Лавров ва президент ёрдамчиси Юрий Ушаков, АҚШ томонидан эса Давлат котиби Марко Рубио, президентнинг миллий хавфсизлик бўйича маслаҳатчиси Майк Уолц ва Яқин Шарқ бўйича махсус вакил Стив Уиткофф иштирок этди. Киев вакиллари ушбу учрашувга таклиф этилмади.
Музокараларнинг асосий натижалари
Музокаралар якунида қуйидаги келишувларга эришилди:
• Маслаҳатлашув механизмини яратиш: Икки томонлама муносабатлардаги "кескинлик омиллари"ни бартараф этиш мақсадида доимий маслаҳатлашув механизмини ташкил этишга қарор қилинди. Бу дипломатик миссияларнинг фаолиятини нормаллаштириш учун зарур чораларни кўришни ўз ичига олади.
• Украина можаросини ҳал этиш бўйича музокара гуруҳларини тузиш: Можарони тинч йўл билан ҳал қилиш учун махсус музокара гуруҳлари ташкил этилади.
• Геосиёсий манфаатлар ва иқтисодий ҳамкорлик: Уруш тугаганидан сўнг пайдо бўлиши мумкин бўлган иқтисодий ва инвестициявий имкониятлар, шунингдек, ўзаро геосиёсий манфаатлар бўйича ҳамкорлик қилиш учун асос яратишга келишилди.
Россия ва AҚШ музокараларда уч босқичли тинчлик режасини таклиф қилишган. Бу режа лойиҳаси ўт очишни тўхтатиш, Украинада сайловлар ўтказиш ва якуний келишув имзоланишини ўз ичига олади.
АҚШ Давлат департаментининг таъкидлашича, "икки давлат раҳбарлари ўртасидаги битта телефон орқали мулоқот ва кейинги учрашув мустаҳкам тинчлик ўрнатиш учун етарли эмас. Биз ҳаракат қилишимиз керак, ва бугун муҳим қадам ташладик".
Айрим манбаларга кўра, кейинги ҳафтдаёқ Трамп ва Путин ўртасида учрашув ўтказилиши мумкин. Бироқ Россия делегацияси бу хабарни рад этган.
Украина ва Европа Иттифоқининг муносабати
Музокараларда Украина ва Европа Иттифоқи вакилларининг иштирок этмагани Киев ва Европа пойтахтларида норозиликка сабаб бўлди. Украина президенти Владимир Зеленский Украина иштирокисиз ўтказилган ҳар қандай музокара натижаларини қабул қилмаслигини маълум қилди. Европа етакчилари ҳам шунга ўхшаш фикр билдириб, музокараларда иштирок этмасликларидан норозилик билдиришди.
Европа давлатларининг позицияси
Европа давлатлари етакчилари Парижда фавқулодда саммит ўтказиб, музокараларда қатнашмасликлари бўйича ўз норозиликларини билдиришди. Франция президенти Эммануэль Макрон, Германия канцлери Олаф Шольц ва Буюк Британия бош вазири Кир Стармер иштирок этган учрашувда Европа хавфсизлиги ва Украинага қаратилган қўллаб-қувватлаш чоралари муҳокама қилинди. Шольцнинг таъкидлашича, "давом этаётган уруш шароитида тинчликпарвар кучларни муҳокама қилиш мутлақо эрта ва жуда номақбул".
Венгрия бош вазири Виктор Орбан эса “Европа давлатлари Украина бўйича музокаралар натижасини газеталардан билиб олишади”, дея киноя қилди. Орбаннинг айтишича, ЕИнинг йирик давлатлари раҳбарлари музокараларни бошлаш мумкин бўлган вақтни қўлдан чиқаришди. “Улар уруш тарафида қолиб кетишди, гарчи биз уларни сўнгги уч йил давомида тинчлик сиёсатини олиб боришга ишонтираётган бўлсак ҳам”, деди Орбан.
Rheinmetall мудофаа концерни раҳбари Армин Паппергер ҳам Европа давлатларини Украина бўйича халқаро музокараларда четда қолдирилгани учун танқид қилди. Унинг сўзларига кўра, Европа мудофаа соҳасига етарлича эътибор қаратмагани учун ҳозирги ҳолатга тушиб қолди. "Шунинг учун уларни 'болалар столига' ўтқазиб қўйишди", — деган концерн раҳбари.
Айни пайтларда Франция президенти Макрон бошчилигида Европа давлатларининг Украина масаласида параллел маслаҳатлашувлари бошланган. Бу учрашувларда Украинага қўшин жўнатиш ҳамда умумий ЕИ армиясини яратиш каби масалалар кўтарилмоқда.
Халқаро муносабатларга таъсири
Россия ва АҚШ ўртасидаги музокаралар халқаро муносабатларда янги босқични бошлаб берди. Бироқ, Украина ва Европа Иттифоқининг музокаралардан четда қолиши уларнинг хавотирларини кучайтирди ва келгусидаги дипломатик жараёнларда уларнинг иштироки зарурлигини кўрсатди. Музокаралар натижалари ва уларнинг амалий қадамларга айланиши халқаро ҳамжамият томонидан диққат билан кузатиб борилади.
Абдуллоҳ Саййид
