Pandemiya mintaqa davlatlari bilan hamkorligimizga qay darajada ta`sir ko`rsatmoqda?

Siyosat 06.07.2020, 19:21
Pandemiya mintaqa davlatlari bilan hamkorligimizga qay darajada ta`sir ko`rsatmoqda?

Bugun O`zbekistonning tinchlikparvar va yaxshi qo`shnichilik siyosati keng xalqaro jamoatchilik, shu jumladan, Yaqin va O`rta Sharq, Janubiy Osiyo, Osiyo-tinch okeani mintaqasi davlatlari tomonidan e`tirof etilmoqda. 

Xususan, Afg`onistondagi vaziyatni yumshatish borasida O`zbekiston munosabati, pandemiya sharoitida bir necha davlatlar bilan bir-birini moddiy va ma`naviy qo`llash borasidagi beg`araz insonparvarlik yordamlarini bunga misol qilib keltirish mumkin. 

Aniq faktlarga to`xtaladigan bo`lsak, ma`lumotlarga ko`ra, ayni paytda  Janubiy Osiyo, Yaqin va O`rta Sharq mamlakatlari bilan investisiyaviy hamkorlik qariyb 1 milliard 900 million dollar miqdoridagi 60 dan ziyod loyihani qamrab olgan. Xo`sh, bu investisiya va kelishuvlar aynan qaysi sohalarni qamrab olgan? Pandemiyaining bu loyihalarga salbiy ta`siri sezildimi? Bugun O`zbekiston Respublikasi Tashqi ishlar vaziri o`rinbosari Furqat SIDDIQOV bilan ana shu masalalarda batafsilroq ma`lumot olish uchun suhbatlashdik.

Mamlakatimiz Osiyo-Tinch okeani mintaqasi, Yaqin Sharq va Janubiy Osiyo mamlakatlari bilan qaysi yo`nalishlarda strategik hamkorlik qilmoqda? Bu jarayonda qanday dolzarb masalalar bo`yicha kelishuvlarga erishildi? 

— Osiyo-Tinch okeani mintaqasi O`zbekiston uchun siyosiy hamkorlik va yangi bozorlarni o`zlashtirish nuqtai nazaridan muhim ahamiyatga ega. Mintaqada yalpi ichki mahsulotning o`sish hajmi 70 foizga etishi kutilmoqda. Yuqori texnologiyalarni eng yirik eksportchilari ham, importchilari ham aynan shu erda joylashgan.

Xitoy Xalq Respublikasi, Koreya Respublikasi va Yaponiyamintaqadagi eng yirik hamkorlarimiz ekani hech kimga sir emas.

O`zbekiston kuchli iqtisodiy, industrial va intellektual salohiyatga ega Xitoy bilan hamkorlikni yanada mustahkamlashga strategik masalalardan biri sifatida qaraladi. Bugungi kunda ikki davlat o`rtasida siyosiy, savdo-iqtisodiy, moliyaviy, harbiy va harbiy-texnikaviy, madaniy, qishloq xo`jaligi, qurilish, fan va ta`lim sohalaridagi hamkorlik jadal rivojlanmoqda.

Ikki mamlakat o`rtasidagi oliy va yuqori darajadagi muntazam uchrashuvlar, jumladan davlat rahbarlarining 2017-2020 yillardagi muzokaralari va siyosiy irodasi natijasida strategik sheriklik munosabatlari sifat jihatidan yangi bosqichga ko`tarildi. 

Xususan, 2019 yil mamlakatimiz iqtisodiyotiga jalb qilingan va o`zlashtirilgan Xitoy sarmoyasining umumiy hajmi 9,8 milliard dollardan ziyodni tashkil etdi. Shuningdek, 100 million dollarga yaqin grantlar jalb etildi. 

O`zbekiston bilan Janubiy Koreya o`rtasidagi o`zaro hamkorlik ham alohida e`tiborga molik. Oliy darajadagi muloqotlar samarasida mamlakatlarimiz hamkorligi barcha yo`nalishlarda izchil rivojlanib bormoqda.

2017 va 2019 yillar amalga oshirilgan oliy darajadagi tashriflar yakuni bo`yicha umumiy qiymati 20 milliard dollardan ziyod kelishuvlarga erishildi va buning samarasida turli sohalardagi o`zaro manfaatli rishtalar yanada mustahkamlandi.

2019 yilda munosabatlarimiz alohida strategik sheriklik darajasiga ko`tarildi. Bu tomonlarning hamkorlikka sodiqligi, do`stligi va o`zaro ishonchidan dalolatdir.

O`zbekiston Janubiy Koreya bilan, ayniqsa, ta`lim sohasida qator loyihalarni amalga oshirmoqda. Hozirgi kunda yurtimizdagi 13 ta oliy ta`lim muassasasi, 48 ta maktab va liseyda koreys tili o`qitiladi. Mamlakatimizda Inxa, Puchon, Yodju universitetlari filiallari va Koreya xalqaro universiteti faoliyat yuritmoqda. Ayni paytda Adju va Kyongin universitetlari filiallarini ochish bo`yicha muzokaralar davom etmoqda. 

O`zbekiston so`nggi yillarda barcha sohalarda hamkorlikni rivojlantirayotgan yana bir mamlakat bu – Yaponiyadir.

Yaponiya ulkan iqtisodiy, industrial va intellektual salohiyatga ega davlat. Iqtisodiy taraqqiyot bo`yicha dunyoda uchinchi o`rinda turadigan kunchiqar mamlakat «Katta ettilik» davlatlari qatoriga kiradi. Xalqaro maydonda ham o`ziga xos mavqega ega.

O`zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoev 2019 yil 17-20 dekabr kunlari Yaponiyaga ilk rasmiy tashrifini amalga oshirdi. Bu O`zbekiston – Yaponiya munosabatlari tarixida muhim voqelik sifatida e`tirof etildi.  O`z navbatida, ushbu tashrif siyosiy, savdo-iqtisodiy, moliyaviy, investisiyaviy, texnologik, ilmiy va madaniy-gumanitar sohalardagi aloqalarimizni, strategik sherikligimizni sifat jihatdan yangi bosqichga olib chiqdi. 

O`zbekiston va Yaqin Sharq: aynan qaysi sohalarda hamkorlik ko`lami kengroq?

— O`zbekiston va Yaqin Sharq mamlakatlarini geografik jihatdan yaqinlik, umumiy tarix, madaniy va ma`rifiy qadriyatlar birlashtirib turadi. Aynan shu omillar O`zbekistonning mintaqa davlatlari bilan aloqalarini mustahkamlashga zamin yaratmoqda. 

So`nggi yillarda arab davlatlari bilan barcha sohalarda hamkorlik ko`lami kengaydi. Bu ham Prezidentimiz Shavkat Mirziyoevning tashabbuslari va sa`y-harakatlari samarasidir. Xususan, davlatimiz rahbari 2017 yil 21 may kuni Saudiya Arabistoniga, 2019 yil 26 mart kuni Birlashgan Arab Amirliklariga safar qildi, 2018 yil sentyabr oyida Misr Arab RespublikasiPrezidenti Abdulfattoh as-Sisi Toshkentga tashrif buyurdi. 

Ushbu oliy darajadagi muzokaralar doirasida o`zaro hamkorlikni har tomonlama kengaytirish, savdo-iqtisodiy, investisiyaviy, energetika, bank-moliya, qishloq xo`jaligi, madaniy-gumanitar, sayyohlik va boshqa sohalardagi rishtalarni mustahkamlash masalalari muhokama qilindi.

Prezidentimizning Birlashgan Arab Amirliklariga tashrifi chog`ida 10 ta muhim hujjat va qiymati 10 milliard dollarga teng 11 ta investisiya bitimi imzolandi. Misr Arab RespublikasiPrezidentining O`zbekistonga tashrifi doirasida 4 ta hukumatlararo, 7 ta idoralararo hujjat va qariyb 500 million dollarga teng 11 ta investisiya bitimi bo`yicha kelishuvga erishildi.

Mintaqa davlatlari tashqi siyosat mahkamalari o`rtasida muntazam siyosiy maslahatlashuvlar o`tkazilmoqda. 2017-2020 yillarda Saudiya Arabistoni, Kuvayt, BAA, Isroil, Marokash, Iordaniya, Misr bilan o`tkazilgan siyosiy muloqotlar shular jumlasidandir.

Fursatdan foydalanib, O`zbekistonningIslom hamkorlik tashkiloti(IHT) bilan hamkorlik aloqalariga alohida to`xtalmoqchiman. Biz ushbu tashkilotni muqaddas dinimizni tinchlik va taraqqiyot omili sifatida ilgari surib kelayotgan nufuzli va samarali xalqaro forum sifatida e`tirof etamiz. 

Mazkur tuzilma bilan aloqalarning bugungi holati tomonlarni to`la qanoatlantiradi. Davlatimiz rahbari 2016 yil 18-19 oktyabr kunlari Toshkent shahrida o`tgan IHT Tashqi ishlar vazirlari kengashining 43-sessiyasida ishtirok etib, mazkur kengashga O`zbekiston raisligi davrida amalga oshirilishi ko`zda tutilgan ustuvor maqsadlarni belgilab berdi. Shuningdek, 2017 yil 10 sentyabr kuni Ostona (Nur-Sulton)shahrida bo`lib o`tgan IHTning Fan va texnologiyalar bo`yicha birinchi sammitida Prezidentimizning ilm-fan, ma`naviyat va ma`rifatni yanada rivojlantirish bilan bog`liq amaliy tashabbuslari tashkilotga a`zo mamlakatlar tomonidan qo`llab-quvvatlanib, hayotga keng tatbiq etilmoqda.

O`zbekistonning Eron bilan ham munosabatlari tobora rivojlanib bormoqda. Xususan, Prezidentimiz Shavkat Mirziyoev tashabbusi bilan olib borilayotgan keng ko`lamli islohotlar O`zbekiston – Eron hamkorligini sifat jihatidan yangi darajaga ko`tarish, siyosat, savdo-iqtisod, sarmoyalar, madaniyat va turizm jabhalaridagi aloqalarni yanada kengaytirish uchun muhim imkoniyat yaratdi.

Bugungi kunda O`zbekistonda Eron investisiyalari ishtirokida 267 korxona tashkil etilgan, ularning 125 tasi 100 foiz Eron sarmoyasi asosida faoliyat ko`rsatyapti.

«O`zbekiston-Turkmaniston-Eron-O`mon» transport yo`lagini barpo etish to`g`risidagi to`rt tomonlama Ashxobod bitimini hayotga tatbiq etish borasida ikki mamlakat o`rtasida faol hamkorlik olib borilmoqda.

Ikki mamlakatning ilmiy-tadqiqot, sport va ta`lim muassasalari vakillari O`zbekiston va Eronda o`tkaziladigan turli tadbirlarda qatnashib kelmoqda. Xususan, O`zbekiston va Eron sportchilari o`rtasidagi samimiy raqobat xalqaro musobaqalar, Osiyo va jahon chempionatlarida do`stona ruhda kechadi.

Ikki tomonlama munosabatlarning shartnoma-huquqiy asosini savdo, iqtisodiyot, transport, turizm, madaniyat, shuningdek jinoyatchilikka qarshi kurashishga oid 55 ta hujjat tashkil etadi.

Janubiy Osiyodavlatlari bilan erishilgan kelishuvlarning ijobiy natijalarini aynan nimalarda ko`rish mumkin?

— MamlakatimizJanubiy Osiyodavlatlari bilan hamkorlik aloqalarini uzoq muddatli va ko`p qirrali sheriklik asosida olib bormoqda. Xususan, O`zbekiston va Hindiston rahbariyatlari o`rtasidagi aloqalar tubdan yangi mazmun kasb etdi. 2018-2020 yillarda O`zbekiston Respublikasi Prezidentining Hindistonga davlat va amaliy tashriflari tashkil etildi. Bundan tashqari Sindao va Bishkekdagi Shanxay hamkorlik tashkiloti (ShHT)ga a`zo davlatlar rahbarlari sammitida ikki mamlakat etakchilari o`rtasidagi muzokaralar ochiq va konstruktiv ruhda o`tdi.

Nufuzli xalqaro tashkilotlar doirasida bir-birini qo`llab-quvvatlash, tashabbuslarni ilgari surishda ham hamkorlik tobora rivojlanmoqda. Jumladan, Hindiston tomoni O`zbekiston nomzodini 2021-2023 yillarda BMT Inson huquqlari kengashi a`zoligiga qo`llab-quvvatlamoqda. O`z navbatida, O`zbekiston Hindiston nomzodini 2021-2022 yillar uchun BMT Xavfsizlik Kengashining doimiy bo`lmagan a`zoligiga ilgari surdi.

Mamlakatlarimiz o`rtasidagi o`zaro hamkorlikning shartnomaviy-huquqiy bazasi 110 ga yaqinhujjat bilan mustahkamlangan. Shundan 20 ta shartnoma Hindistongaoliy darajadagi tashriflar doirasida imzolangan. Ayni paytda yana 20 ga yaqin hujjat imzolashga tayyorlanmoqda.

Mamlakatimizning Islomoboddagi elchixonasida besh yil rahbarlik qildim. Aytishim mumkinki, so`nggi yillarda Pokiston Islom Respublikasi bilan barcha yo`nalishlarda aloqalarimiz yangi bosqichga ko`tarildi. Chunki O`zbekiston va Pokiston rahbarlarining oliy darajadagi uchrashuvlari o`zaro munosabatlarimizni yanada yaxshilashga imkon berdi. Jumladan, 2017-2019 yillarda O`zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoev Pokiston Islom Respublikasi Prezidenti va Bosh vaziri bilan ko`p tomonlama anjumanlar doirasida to`rt bor uchrashdi. Muloqotlar jarayonida erishilgan kelishuvlar davlatlarimiz va xalqlarimiz o`rtasidagi munosabatlarni sifat jihatdan yangi darajaga olib chiqishga xizmat qilmoqda.

Umuman olganda, ayni paytda Janubiy Osiyo, Yaqin va O`rta Sharq mamlakatlari bilan investisiyaviy hamkorlik qariyb 1 milliard 900 million dollar miqdoridagi 60 dan ziyod loyihani qamrab olgan.

Koronavirus pandemiyasi mintaqa davlatlari bilan hamkorlik aloqalarimizga qay darajada ta`sir ko`rsatdi? 

— Savolingiz o`rinli. Afsuski, koronavirus pandemiyasi  xalqaro munosabatlarga va global iqtisodiyotga o`z salbiy ta`sirini ko`rsatmay qolmadi.Ammo, shuni mamnuniyat bilan ta`kidlash joiz, epidemiya sharoitiga qaramasdan O`zbekiston o`zining tashqi hamkorlari bilan muloqotni bir daqiqaga bo`lsa-da, susaytirgani yo`q. Balki hamkorlikning yangi va noan`anaviy shakllari yo`lga qo`yilmoqda.

Jumladan, O`zbekiston oliy va yuqori darajada videokonferensiya hamda interaktiv usulda Xitoy, Janubiy Koreya, Yaponiya, BAA, Pokiston, Hindiston va boshqa etakchi mamlakatlar bilan muntazam muloqotlar, muzokaralar tashkil etib kelmoqda. Buning natijasida koronavirusga qarshi birgalikda kurashish, pandemiya sharoitida iqtisodiy aloqalarni rivojlantirish, investisiyaviy hamkorlik masalalarida yuzaga kelayotgan muammolarga tezkor echimlar topilmoqda.   

Bundan tashqari, koronavirusga qarshi kurashish doirasida O`zbekiston o`z hamkorlari bilan beg`araz asosda insonparvarlik yordami almashinuvlarini amalga oshirdi. 

Jumladan, joriy yil fevral-mart oylarida Xitoyga 202,8 ming dollar miqdorida insonparvarlik yordami yuborildi. Xitoydan O`zbekistonga esa mart-iyun oylarida tibbiy jihozlar jo`natildi. Bundan tashqariCOVID-19 bilan og`rigan bemorlarga sifatli tibbiy xizmat ko`rsatish, ularni jahon sog`liqni saqlash standartlari bo`yicha davolashga ko`maklashish maqsadida xitoylik 15 nafar shifokor o`zbekistonlik hamkasblari bilan birgalikda faoliyat yuritdi. 

Janubiy Koreyadan yuborilgan insonparvarlik ko`magi ham koronavirus bilan og`rigan bemorlarni davolashda qo`l keldi. Ushbu davlat 250 ming dollar miqdoridagi test tizimlarini yubordi. Shuningdek, koronavirusni davolashda katta tajribaga ega bo`lgan ikki nafar shifokor mamlakatimiz mutaxassislari bilan yonma-yon ish olib bordi. 

Seuldagi elchixonamiz tomonidan bu yo`nalishda katta hajmdagi ishlar bajarildi, deyish mumkin. Diplomatik missiya ko`magida koronavirus pandemiyasi davrida aholini qo`llab-quvvatlash uchun mamlakatimizga 1,1 million dollar miqdoridagi yordam yuklari yuborildi. Janubiy Koreyada yashayotgan vatandoshlarimiz ham ushbu jarayonda chetda qarab turishgani yo`q. Ular 45 ming dollarlik moliyaviy yordam ko`rsatdi.

Yaponiya hukumati O`zbekistonga koronavirusga qarshi kurashish maqsadlari uchun 10 million dollardan ziyod mablag` ajratishga qaror qildi. Shuningdek, ayni paytda Yaponiya bilan davlat byudjetini qo`llab-quvvatlash maqsadida 300-500 million AQSh dollari miqdorida ko`mak ajratish bo`yicha muzokaralar olib borilmoqda.

Shuningdek, o`tgan vaqt mobaynida mamlakatimizga BAA tomonidan 40 tonnaga yaqin turli tibbiy vosita va anjomlar, Hindistondan zarur dori vositalari va Pokistondan tibbiy jihozlar taqdim etildi. 

Bundan tashqari, koronavirus pandemiyasi davrida aviaqatnovlar to`xtatilgani sababli Janubiy Osiyo, Yaqin va O`rta Sharq hamda Afrika mintaqasida bo`lib turgan 3 ming 200 nafardan ziyod (BAA – 1777, Hindiston – 732, Misr – 340, Saudiya Arabistoni – 114, Isroil – 110, Qatar – 61, O`mon – 43, Pokiston – 22, Shri-Lanka – 17, Bangladesh – 11) yurtdoshlarimiz maxsus charter reyslar bilan O`zbekistonga olib kelindi. Ushbu yo`nalishdagi ishlar davom ettirilmoqda.

Pandemiya davrida mamlakatimizda xorijiy investorlar loyihalarining to`xtab qolmasligi, xorijiy mutaxassislarning yurtimizga kelishini ta`minlash maqsadida tegishli davlat organlari bilan samarali muzokaralar olib borildi. Ushbu yo`nalishda Afg`onistondan 15 nafar, Erondan 10 nafar, Birlashgan Arab Amirliklaridan 7 nafar, Hindistondan 4 nafar mutaxassisning O`zbekistonga kelishi ta`minlandi. Albatta, bu boradagi ishlar haqida juda ko`p to`xtalish mumkin.

Afg`oniston mavzusiga ham to`xtalib o`tsangiz. Zero, so`nggi yillarda O`zbekiston tashabbuslari bilan qo`shni mamlakatdagi vaziyatni barqarorlashtirishga ko`mak beradigan tizimli sa`y-harakatlar amalga oshirilmoqda.

— Albatta, Afg`onistondagi siyosiy qarama-qarshiliklar, bu mamlakatda kechayotgan voqea-hodisalarga befarq qarashga haqqimiz yo`q. Afg`oniston xususida alohida to`xtalib o`tmoqchiman. Bugungi kunda O`zbekiston va Afg`oniston o`rtasida yaqin siyosiy, savdo-iqtisodiy va madaniy-gumanitar aloqalar yo`lga qo`yilgan. Shuningdek Afg`onistonda millionlab o`zbeklar yashaydi. Afg`oniston Konstitusiyasiga muvofiq o`zbek tili mamlakatning rasmiy tillaridan biri hisoblanadi. Shu nuqtai nazardan ham Afg`onistonda tinchlik o`rnatilishi biz uchun juda muhim.

Davlatimiz rahbari tashabbusi bilan 2018 yil mart oyida Toshkent shahrida o`tkazilgan «Tinchlik jarayoni, xavfsizlik sohasida hamkorlik va mintaqaviy sheriklik» mavzusidagi xalqaro konferensiya O`zbekistonning afg`onlararo tinchlik jarayonini faollashtirishga qo`shgan salmoqli hissasi bo`ldi. Ushbu anjuman afg`on yo`nalishida tinchlik sa`y-harakatlarini qayta ko`rib chiqishda hal qiluvchi rol o`ynadi, desak mubolag`a bo`lmaydi. Prezidentimiz Shavkat Mirziyoevning shaxsiy tashabbuslari bilan o`tkazilgan mazkur konferensiya jahon hamjamiyati e`tiborini yana bir karra Afg`onistonda hukm surayotgan jarayonlarga qaratdi. Davlatimiz rahbari ta`kidlaganidek: «Afg`oniston xavfsizligi – bu O`zbekiston xavfsizligi, butun bepoyon Markaziy va Janubiy Osiyo mintaqasi barqarorligi hamda taraqqiyotning garovidir».

O`zbekiston Afg`onistonni mintaqaviy integrasiya va iqtisodiy hamkorlikka jalb qilish orqali Markaziy Osiyoning ajralmas qismiga aylanishini ta`minlashni o`z oldiga maqsad qilib qo`ygan. 

Ushbu maqsadlardan kelib chiqib, O`zbekiston qo`shni Afg`oniston iqtisodiyoti uchun o`ta muhim bo`lgan yirik infratuzilmaviy loyihalarni amalga oshirish bo`yicha donor mamlakatlar va xalqaro moliyaviy tashkilotlar bilan muzokaralar olib bormoqda. 

«Mozori Sharif – Kobul – Peshovar» temir yo`li va «Surxon – Puli Xumri» elektr uzatish liniyasini qurish loyihalari shular jumlasidandir.

Mazkur loyihalar ijrosi Markaziy va Janubiy Osiyo mintaqalarining transport kommunikasiyalari, energetika tarmoqlarini o`zaro bog`laydi hamda Afg`oniston iqtisodiyotining yuksalishiga xizmat qiladi.

Suhbatga vaqt ajratganingiz uchun tashakkur.

– Rahmat.

 

Sharhlar

Ob-havo: Toshkent
Valyuta kursi
1