Бугун ҳаётимизга улкан ўзгаришлар олиб кирган Microsoft компаниясига асос солинганига 40 йил тўлади. Шу муносабат билан ушбу компаниянинг тарихини ёдга оламиз.
Компания тарихи 1975 йилда бошланган. Ўшанда электроника соҳасига қизиқувчи икки ўртоқ – Пол Аллен ва Билли Гейтс Popular Electronics журналида Altair 8800 микрокомпьютери ҳақида мақола ўқиб қолишди. Улар бу компьютер учун BASIC дастурий интерпретаторини яратишга қарор қилишди.
Ёш тадқиқотчилар (ўшанда Аллен 22 ёшда, Гейтс 20 ёшда эди) Altair компьютерини яратган MITS компанияси билан шартнома тузишга эришди. Орадан икки ой ўтгач, 1975 йилнинг 4 апрелида Micro-soft компаниясига асос солинди (дастлаб компания номи Micro-soft қабилида иккига ажратиб ёзилар эди, бу номни ўйлаб топган Аллен уни иккита сўзнинг қисқартмасидан олган эди: microprocessor (микропроцессор) ва software (дастурий таъминот).
Орадан уч йил ўтар-ўтмас, Японияда компаниянинг ваколатхонаси очилади. 1981 йилда IBM PC компьютерининг сотувга чиқарилиши ёш тижоратчиларнинг энг катта ютуғи бўлди. Компьютерга ўрнатилган MS-DOS тизимига 86-DOS дастури асос сифатида олинган бўлиб, уни Гейтс ва Аллен Seattle Computer Products компаниясидан сотиб олган ва қайта ишлаб чиққан эди.
Microsoft шуҳратини бутун дунёга ёйган маҳсулот – Windows тарихи 1984 йилдан бошланади. Ўшанда бу дастур буйруқлар панелидан иборат MS-DOS дастурига график тус берадиган “қолип” эди, холос. 80-йилларнинг компьютер билан буйруқлар орқали тўғридан-тўғри ишлашга ўрганган одамлари дастлаб бу нодир топилмани тўғри баҳолай олишмади, лекин орадан йиллар ўтиб, график интерфейс буйруқлар панелини бутунлай сиқиб чиқарди. XXI аср одами компьютерни бошқача тасаввур қила олмайди.
Қизиғи шундаки, олдинроқ шунга ўхшаш интерфейс Macintosh компьютерлари учун ишлаб чиқилган эди. Шу туфайли Стив Жобс ўз вақтида Билл Гейтсни ўғриликда айблаган. Бунга жавобан Гейтс ғоянинг биринчи муаллифи Xeroх компанияси эканлигини эслатиб ўтган: “Бизнинг Xeroх исмли бойвачча қўшнимиз бор эди, мен унинг уйига телевизорини ўғирлаш учун кириб қарасам, сен бу ишни мендан олдин қилиб бўлибсан”.
Гейтснинг ҳамкори ва яқин дўсти Пол Аллен 1983 йилда деярли барча акцияларини Гейтсга сотиб, бизнесни тарк этган эди. У акцияларнинг бир қисмини сақлаб қолгани боис компаниянинг директори кенгашидаги ўрнини йўқотмади.
Ўша йилнинг ўзида компания мижозларга янги ишланмани тақдим этди - Microsoft Mouse деб аталган ушбу мосламасиз бугун кўпчилик компьютердан фойдаланишда қийналиб қолишса керак. Сичқончани яратишдан асосий мақсад ҳам шу эди – компьютерда ишлашни, айниқса Word редакторидан (Office пакетига кирувчи бошқа дастурлар кейинроқ пайдо бўлган, жумладан, Excel 1985 йилда, PowerPoint 1987 йилда ишлаб чиқилган) фойдаланишни осонлаштириш.
90-йиллар бошида Windows ҳалигача MS-DOS дастурий таъминотининг уст қопламаси ҳисобланар эди. Ниҳоят 1995 йилда унинг ўзи мустақил дастурий таъминотга айланиб, MS-DOS’ни сиқиб чиқарди. Шу тариқа Windows 95 дунё юзини кўрди.
Windows 95 га асосланган дастурий таъминотларнинг жуда кўп версиялари ишлаб чиқилди, бу борадаги ишланмалар компания томонидан бугунги кунга қадар олиб борилмоқда. Соҳа мутахассисларининг эътибор беришича, ишлаб чиқилаётган ва кенг оммага тақдим этилаётган дастрий таъминотларнинг бири муваффақият қозонса, кейингиси албатта омадсизликка учрайди. Айтайлик, XP фойдаланувчиларга маъқул тушган бўлса, Vista ўз мухлислари даврасига эга бўла олмади. Ундан кейинги модель - Windows 7 ҳам омадли ишланма деб топилди. Билъакс, Windows 8 харажатларини оқлашга улгурмасдан унутилди.
90-йилларда компания мобил алоқа воситалари бозорига кириб кела бошлади. 1996 йилда стилус ёрдамида матн ёзишга мўлжалланган коммуникаторлар учун Windows CE дастурий таъминоти ишлаб чиқилди. 2000 йилда эса унинг ўрнини Pocket PC платформаси эгаллади. Айтишларича, ўша йилларда бу платформада ишловчи коммуникатор ўзини ҳурмат қиладиган ҳар бир бизнесменнинг чўнтагида бўлган экан.
Уяли телефонлар ҳамда смартфонларнинг турли русумлари бошқа ҳар қандай мобил алоқа воситаларига ўрин қолдирмаган бугунги замон шарт-шароитларидан келиб чиққан компания Финляндиянинг Nokia компаниясининг мобил бўлинмасини харид қилиб, Lumia смартфонлари ишлаб чиқаришни 2023 йилга қадар ўз тасарруфига олди.
Microsoft компьютер ўйинлари бозорида ҳам ўз улушига эга. Унинг томонидан 2001 йилда яратилган Xbox One консоли Sony Playstation компаниясининг асосий рақобатчиси ҳисобланади, Япониянинг рақамли ўйинлар гиганти Nintendo’дан эса аллақачонлар ўзиб кетган. Консолнинг иккинчи модели - Xbox 360 тарихдаги энг харидоргир ўйин мосламаларидан бири деб тан олинган.
Бундан ташқари, Microsoft компанияси мусиқа плеерлари ишлаб чиқаришга ҳам, “ақлли” соатлар бозорига ҳам қизиқиш билдириб келмоқда. Компаниянинг бундай фаоллиги Apple корпорацияси билан рақобат натижасидир. Икки гигант тилга олинган барча тармоқларда ким ўзарга ҳаракат қилиб, турли-туман мослама ва қурилмалар ишлаб чиқаришади. Бу қарама-қаршиликда гоҳ у томон, гоҳ бу томон ғалаба қозонади. Айтайлик, компьютер бозорида Microsoft сўзсиз етакчи бўлса, у ишлаб чиқарган аудиплеерлар ва планшетлар Apple маҳсулотлари билан рақобатлаша олмаган. 2008 йилда Билл Гейтснинг ўрнини янги раҳбар –
Стив Балмер эгаллагандан сўнг Microsoft’нинг мағлубиятлари сони янада кўпайиб борди. Microsoft мутасаддилари корпорациянинг учинчи раҳбари Сатья Наделлага умид боғламоқдалар. Наделла бу ишончни оқлаш мақсадида корпорация структурасида жиддий ўзгаришлар амалга оширмоқда, ишлаб чиқариш жараёнини хизмат кўрсатиш тармоғига йўналтиришга ҳаракат қилмоқда. Матбуотнинг фикрича, Наделланинг даврига келиб корпорация ниҳоят “зерикарли” статусидан қутулиб, ўзининг асосий рақиби Apple’дан “ўзига хос” статусини тортиб олмоқда.
Компания раҳбарлигини топширган Билл Гейтс директорлар кенгашининг раиси бўлиб қолмоқда. Мишмишларга қараганда, Наделланинг олиб бораётган сиёсатига, жумладан, бизнес моделини кўпроқ хизмат кўрсатиш соҳасига қаратиш сингари ташаббусларда Гейтснинг қўли йўқ эмас.
Нима бўлганда ҳам, 40 йилдан буён Microsoft IT соҳасининг етакчиси бўлиб қолмоқда. Компания ва унинг жамоаси яна узоқ йиллар давомида ҳаётимизни техник воситалар ва янги имкониятлар билан бойитиб борса не ажаб.
Манба: xabardor.uz
