CCV Matbuot xizmati buyrak etishmovchiligi qanday xastalik ekani va uni bartaraf etishda mamlakatimiz tibbiyoti nimalarga qodirligi haqida Respublika shoshilinch tibbiy yordam ilmiy markazi bo`lim rahbari, tibbiyot fanlari doktori, professor Farhod Xadjibaev bilan suhbatlashdi.
— O`tkir buyrak etishmovchiligi va surunkali buyrak etishmovchiligining farqi nimada?
— Buyrak etishmovchiligi xastaligi buyrak faoliyatining pasayish sindromi hisoblanadi. U to`satdan yoki sekinlik bilan ro`y berishi mumkin. Shunga qarab o`tkir hamda surunkali buyrak etishmovchiligi kabi turlarga bo`linadi.
Bemorlarning ko`pchiligi o`tkir buyrak etishmovchiligidan aziyat chekishadi. Unda organizmda qon aylanishining buyrakka bog`liq qismi keskin buzilishiga olib keladi. Xastalik turli sabablarga ko`ra rivojlanishi mumkin. Uning buyrakka bog`liq sabablari sifatida quyidagilarni aytishimiz mumkin:
- autoimmun kasalliklar,
- buyrakning turli moddalar ta`sirida o`tkir va tez shikastlanishi,
- buyrak qon tomirlarida tromblarning hosil bo`lishi
- tomirlarning yaxlit organizm miqyosida yallig`lanishi kabilar hisoblanadi.
Bu dardning buyrakka bog`liq bo`lmagan sabablari ko`p:
- qon yo`qotish,
- shok,
- qon bosimining keskin pasayib ketishi,
- peshob yo`llarining jiddiy yoki to`liq berkilishi kabi holatlarni sanashimiz mumkin.
Surunkali buyrak etishmovchiligi esa birdaniga sodir bo`lmaydi, balki buyrak nefronlari, ya`ni qilnaychalarining zararlanish darajasi oshib borishi va faol nefronlar miqdorining kamayib ketishi natijasida yuzaga kelib, sekin-astalik bilan rivojlanadi.
— Surunkali buyrak etishmovchiligi qanday sharoitda yoki nima sababdan kelib chiqadi?
— Xastalik siydik yo`lining uzoq davom etadigan kasalliklari, buyrakning sildan keyingi zararlanishi, buyrak tosh kasalligi va boshqalar oqibati bo`lib, buyrak to`qimasining bujmayishi yoki xaltasimon kengayishi bilan davom etadi.
️Surunkali buyrak etishmovchiligi sindromining dastlabki belgilari faol nefronlar miqdorining 50 foizgacha kamayganida paydo bo`la boshlaydi. Bu miqdor 30 foizga tushganda kasallik belgilari bemorning o`ziga ham yaqqol sezila boshlaydi.
Surunkali buyrak etishmovchiligi asosiy kasallikning asorati hisoblanadi, kattalarda ham, bolalarda ham uchrashi mumkin.
— Surunkali buyrak etishmovchiligining belgilari qanday bo`ladi?
— Buyrak anchagina zararlanishga ulgurgan bosqichida kasallikning belgilari bemorning o`ziga bilina boshlaydi.
Uning tashqi belgilari sifatida shularni aytishimiz mumkin:
- ️tez-tez chanqash, og`iz qurishi;
- ️terining quruqlashib, qichishishi;
- ️qusish, kamqonlik;
- ️nafas a`zolari, yurak tomirlari va meda ichak faoliyatining buzilishi alomatlari;
- ️kechki peshobning kunduzgidan ko`payishi holatlari.
Laboratoriya sharoitida peshobning nisbiy zichligi kamayib, miqdorining ortishi ham aniqlanadi.
— Buyrak xastaliklari qaysi jins vakillarida ko`proq uchraydi va nima sababdan?
— Buyrak xastaliklari erkaklarga nisbatan ayollarda ko`p uchraydi. Inson tanasida o`ng buyrak jigarning hisobiga chap buyrakdan pastroq joylashgan bo`ladi. Ayollarning homiladorlik davrida homilaning buyrakni ezishi, uning normal faoliyatiga ta`sir qiladi.
Ellik yoshdan oshganda, ko`proq erkaklarda buyrak kasalliklariga chalinish kuzatiladi. Chunki bu yoshdan keyin erkaklarda prostata bezining giperplaziyasi va shuning oqibatida kelib chiqadigan peshob dimlanishi, buyrak tosh kasalliklari va metabolik o`zgarishlar sodir bo`ladi.
