Raqs san`ati insonning mehnat jarayoni va borliqdan olgan hissiy taassurotlari bilan bog`liq holda yuzaga kelgan. Bu san`at dastlab qo`shiq va so`z bilan bog`liq bo`lib, keyinchalik mustaqil san`at turiga aylangan. Raqs asrlar davomida takomillashib, barqaror shakllarga ega bo`la borgan. Ijrochining libosi raqs obrazlariga aniqlik bergan.
Har bir xalqning raqs an`analari, ijro uslubi, plastik tasviriy vositalari bo`lib, ular tarixiy, ijtimoiy va geografik sharoitlar ta`sirida tarkib topib rivojlangan. O`zbek raqslari mazmunini ifodalashda ijrochilar tepki, qarsak, zangdan ham foydalanganlar. Ayrim raqslar ro`mol, piyola, qadah kabi buyum bilan ijro etilgan, ba`zan ijrochi xalq cholg`u asboblari (qayroq, doira, nog`ora va h.k.) da o`ziga o`zi jo`r bo`lgan.
Markaziy Osiyo, jumladan, O`zbekiston hududida topilgan qoya tosh tasvirlari arxeologik topilmalar bu erda raqs juda qadimiyligidan guvohlik beradi. Zardushtiylarning muqaddas kitobi «Avesto» davridayoq raqs san`ati shakllanib, xalq va professional raqs – ikki yo`nalishda rivojlanishga kirishgani haqida tarxiy ma`lumotlar bor. Shuningdek, turli taraqqiyot bosqichlarida yurtimizda raqs va o`yinlar bir-biriga ta`sir ko`rsatishi natijasida «Beshqarsak», «Katta o`yin», «Lazgi», «Kema o`yin», «Ashshadaroz» kabi qadimiy o`yinlar vujudga kelgan.
XX asrga kelib raqs san`ati Buxoro raqsi, Xorazm raqsi, Farg`ona raqsi yo`nalishida shakllanib, zamonaviy sahna talablari asosida qayta ishlangan sahnaviy xalq raqsi sifatida rivojlandi. Mazkur yo`nalishlarning har biri asr davomida bir necha tarixiy bosqichni bosib o`tib, o`z shakli shamoyili, mazmuniga ega bo`ldi. Bir qator davlat va xalq raqs jamoalari jahonga tanildi. Bunda Hamdamxon, Yusufjon qiziq Shakarjonov, Usta Olim Komilov, Tamaraxonim, Mukarrama Turg`unboeva, Gavhar Rahimova, Roziya Karimova, Qunduz Mirkarimova, Karim Rahimov, Qodir Mo`minov, Ma`mura Ergasheva, Yulduz Ismatova, Shokir Ahmedov, Gavhar Matyoqubova, Rushana Sultonova va Dilafro`z Jabborova, Qizlarxon Do`stmuhamedova, Malika Ahmedova kabi raqs ustalarining xizmati katta bo`lgan.
Mustaqillik yillarida o`zbek milliy raqs san`atiini rivojlantirish borasida bir qator xayrli ishlar amalga oshirildi. Sohani rivojlanitirishga qaratilgan me`yoriy hujjatlar qabul qilinib, Milliy raqs va xoreografiya oliy maktabi faoliyati yo`lga qo`yildi. Bu kabi amaliy ishlar ayni paytda ham davom ettirilmoqda.
va xoreografiya san`ati faoliyatini rivojlantirish va tashkil etish bo`limi
faoliyati yo`lga qo`yildi. Uning maqsad va vazifalari, kelajakda amalga
oshiriladigan ishlari belgilab olindi.
rivojalantirish uchun keng imkoniyatlar yaratilayotgan bo`lsada, bugungi raqs
san`atini qoniqarli deb bo`lmaydi. Buni keyingi paytlarda OAVda milliy
raqs san`atiga doir chop etilayotgan tanqidiy maqolalar va
teleko`rsatuvlardagi mulohazalarda, bugungi kunda raqs san`atining nufuzi
tushib borayotganligi, sohada echimini kutayotgan bir qator kamchilik va
muammolar ko`zga tashlanayotganligi, shuningdek, hududlarga xos raqs
uslublari o`zaro qorishib, raqs san`atining milliy xususiyatlari yo`qolib
borayotganligi keskin tanqid qilinayotganligidan bilish qiyin emas.
Bu kabi muammolarni bartaraf etish maqsadida O`zbekiston Respublikasi Madaniyat vaziriligi “O`zbekkonsert” davlat muassasasi tomonidan “Milliy raqs san`atining rivojlanish tarixi, dolzarb muammolari va zamonaviy konsepsiyalalari” mavzusidagi ilmiy-amaliy konferensiya tashkil etilmoqda.
ko`zlangan asosiy maqsad ham Prezidentimizning 2017 yil 31 maydagi
“Madaniyat va san`at sohasini yanada rivojlantirish va takomillashtirish
chora-tadbirlari to`g`risida” PQ-30-22-sonli qarori ijrosini ta`minlash
hamda o`zbek milliy raqs va xoreografiya san`atining taniqli namoyondalari
ishtirokida raqs san`atini yanada rivojlantirishga qaratilgan takliflar
ishlab chiqish, eng ilg`or tajribalarni ommalashtirish, ilmiy yangilik va
xulosalarni sohaga izchil joriy etib borishdan iborat.
raqs san`atining rivojlanish tarixi, dolzarb muammolari va zamonaviy
konsepsiyalari” bo`yicha O`zbekiston Respublikasi Madaniyat vaziri, professor
B.Sayfullaev, “Musiqa va raqs san`atining qadimiy ildizlari” mavzusida
O`zbekiston Fanlar Akademiyasi Arxeologiya instituti direktori, tarix
fanlari doktori A.Berdimuratov, “Raqs jamoalari va ular faoliyatiga doir
mulohazalar” “O`zbekiston” ashula va raqs ansamblining badiiy rahbari,
O`zbekiston xalq artisti Q.Mo`minov, “Shashmaqom va milliy raqs san`ati”
bo`yicha San`atshunoslik fanlari doktori,O`zbekiston Davlat Konservatoriyasi
professori O.Ibrohimov “Ommaviy madaniyat va raqs san`ati” mavzusida
O`zbekistonda xizmat ko`rsatgan madaniyat xodimi G.Umarova, “Raqs san`atini
ilmiy o`rganish jarayonlari” Oliy raqs maktabining dosenti, San`atshunoslik
fanlari nomzodi T.Yo`ldoshev “Milliy raqs san`atini rivojlantirishning
zamonaviy konsepsiyalari” “O`zbekkonsert” davlat muassasasi bo`lim boshlig`i,
san`atshunos A.Rahimovlarning ma`ruzalari tinglandi va mavzular atroflicha muhokama etildi.
Mazkur yig`ilish haqidagi soha mutaxassislarining batafsil fikrlari va ma`lumotlarni "Darakchi" gazetasining 5 oktyabrda sotuvga chiqadigan sonida o`qishingiz mumkin.
Sadoqat ALLABERGANOVA
