Asqad Muxtor: “Shunday yillarni ko`rdikki, baxtli bo`lish uyat edi”

Mutolaa 06.10.2020, 15:02
Asqad Muxtor: “Shunday yillarni ko`rdikki, baxtli bo`lish uyat edi”

O`zbekiston xalq shoiri, mohir tarjimon Asqad Muxtor 1920 yil 23 dekabr kuni Farg`onada, temir yo`lchilar oilasida tug`ilgan.

Asqad Muxtorning “Po`lat quyuvchi” dostoni (1947), “Hamshaharlarim” she`riy to`plami (1949), “Po`lat shahri” ocherk va hikoyalar to`plami (1950). “Opa-singillar” (1954) romani o`zbek ayolining ma`nan uyg`onishiga bag`ishlangan. “Tug`ilish” (1961) romanida esa yoshlarning yirik qurilishlardan biridagi ishtiroki haqida hikoya qilinadi. “Davr mening taqdirimda” (1964) – iqror-roman bo`lib, unda yaratuvchi inson va kurashchi zamondosh timsoli gavdalanadi. “Qoraqalpoq qissasi” (1958) hamda “Mangulikka daxldor” dostonlarida (1969) Asqad Muxtor tarixiy-inqilobiy mavzularga yuzlanadi, qahramonlik fe`l-atvor shakllanishini ko`rsatadi.

U bir qator adabiy-tanqidiy asarlar muallifi. A.S.Pushkin, M.Yu.Lermontov, M.Gorkiy, V.V.Mayakovskiy, A.A.Blok, T.G.Shevchenko va boshqalarning asarlarini o`zbek tiliga tarjima qilgan.

Asqad Muxtor 1997 yil 17 aprelda vafot etgan.

                                                                                                 ***

O`zingniki emas, o`zgalarning nodonligi ham yozishga xalaqit beradi.

                                                                                                 ***

Kitob – boylik. Lekin sotib olgani emas, o`qilgani.

                                                                                                 ***

Chinakam badiiy asar hamma vaqt javobsiz savoldir, bordi-yu, adib unda biror muammo ko`targan bo`lsa ham, bu – amalda hal qilib bo`lmaydigan muammodir. Agar muallif amalda hal qilinadigan vazifa qo`ysa, asosan, ocherk yoki maqola bo`ladi. Yozuvchi esa tashviqotchi emas, shoir bo`lishi kerak.

                                                                                                 ***

Laganbardor boshliqning erish nuqtasini biladi.

                                                                                                 ***

Tanqidchi misli jarrohdek: avval jindek maqtov bilan uxlatib, keyin operasiya qiladi.

                                                                                                 ***

Yozuvchi sayoz joyda cho`kadi.

                                                                                                 ***

Talant haqida kuyunib gapirganlarning hammasi ham talantli bo`lavermaydi. Chunki hech kim o`zini talantsizman, deb o`ylamaydi.

                                                                                                 ***

Toshning bardoshi zo`r.

                                                                                                 ***

Kichkina bir yaxshilik qilish uchun ham odam (balki buyuk odam) bo`lish kerak; katta yomonlik qilishga kichik odam ham qodir.

                                                                                                 ***

Kichkina bir ahmoqdan qo`rqing (masalan, u “qizil” tugmachani bosib yuborishi mumkin).

                                                                                                 ***

Adabiyot fan-texnika inqilobi davrida ham ishonch bilan ish ko`rish kerak. Ekzyuperi maqtagan samolyotlar hozir hech narsaga yaramay qoldi. Lekin Mitti Shahzodasi hali uzoq yashaydi.

                                                                                                 ***

Yozuvchi yolg`onni to`qiydi-yu, haqiqatni yozadi.

                                                                                                 ***

Shamol shamni o`chiradi. Shunga o`xshab, ayriliq ham shunchaki xushtorlikni sovitishi mumkin, chin muhabbatni esa o`t oldiradi.

                                                                                                 ***

Haqiqat – xudodir: uni hamma biladi-yu, o`zini hech kim ko`rmagan.

                                                                                                 ***

Baxt – boylikda, desangiz, hamma baxtsiz. Chunki aqlliga ko`p narsa kerak emas, ahmoq esa baribir to`ymaydi.

                                                                                                 ***

Ikki mahbus qamoqxona panjarasidan tashqariga qarab turarkan, biri axlat uyumini ko`ribdi, biri – yulduzlarni…

                                                                                                 ***

Xotin kishini qimmatbaho mo`ynalarga o`rasang – sovimaydi.

                                                                                                 ***

Hayot shunday ajoyib mo``jizaki, o`lim uning evaziga berilgan arzimas bojdir.

                                                                                                 ***

Ishlamagan tishlamaydi, derdi amaldor. O`zi esa hamon tishlardi. Chunki uning ishi shu.

                                                                                                 ***

Odam mast bo`lsa, bir uxlab turgach, hushiga keladi, ahmoq esa – aslo. Bordi-yu, odam ham ahmoq, ham mast bo`lsa-chi?

                                                                                                 ***

“Men kamtarman” degan odamni kamtar ekan deb o`ylamang.

                                                                                                 ***

Har bir Shaxs – mustasnodir.

                                                                                                 ***

Yolg`on o`zi uncha xavfli emas, uning haqiqatga o`xshab ketishi xavfli.

                                                                                                 ***

Yaxshi niyat – peshtoq emas.

                                                                                                 ***

Bir qolipdagi (tipovoy) imoratlar, bir qolipdagi shaharlar xuddi shunday bir qolipdagi odamlar va bir qolipdagi fikrlovchilarning paydo bo`lishiga yordam beradi.

                                                                                                 ***

Dehqon mehnati hayotning ilohiy aqidasi.

                                                                                                 ***

Odamlar seni bilmasa ham, sen odamlarni bil.

                                                                                                 ***

Faqat klassika munozarasiz qabul qilinadi. Biz esa klassik emasmiz. Bizning asarlarimiz qarshilikka uchrashi, bahs qo`zg`ashi kerak.

                                                                                                 ***

Qadimda bir donishmand aytgan ekan: “Men vaqtning nima ekanini bilaman. Ammo “Vaqt nima?” deb so`rasalar, aytolmayman”. Nazarimda, she`riyat haqida ham xuddi shuni aytish mumkin: u benihoya, u bitmas-tuganmas.U o`zi rad etgan odamgina uni rad etadi.

                                                                                                 ***

Ahmoq ahmoqligini bilmay o`lib ketadi, chunki buni hech kim uning yuziga aytmaydi.

                                                                                                 ***

Shoir uchun asosiy ish – ko`ngil ko`zi bilan ko`rish; qog`ozga tushirish esa – kasb.

                                                                                                 ***

Vaqt inson hukmida emas. U – Ollohning mulki. Shuning uchun sudxo`rlik (qarz berib, foizi evaziga kun ko`rish) haromdir. Zero, sudxo`r vaqtni (o`ziga tegishli bo`lmagan narsani) sotadi.

                                                                                                 ***

Yolg`onchining yolg`onchiligi – uning eng engil gunohidir.

                                                                                                 ***

Kishi hayoti — erkinlikning sinovlaridan iborat, odam haqiqatni erkin sinovlaridan o`tib topadi. Mening erkim — mening shaxsimning ichki ijodiy kuchi: men ro`paramda paydo bo`lgan tayyor yaxshilik yo yomonlik yo`lini tanlamayman. Yaxshilik yo yomonlikni men o`zim yarataman, bu – mening erkim. Aks holda shaxs kamoloti yo`q. Haqiqat – mening mashaqqatli ma`naviy yutug`im: u erkim sinovlarida qo`lga kiritiladi. Menga birov tomonidan taqishtirilgan tayyor haqiqat kerak emas.

                                                                                                 ***

Ba`zilar haqida yaxshi gapirsang, laganbardor bo`lasan, yomon gapirish – xavfli.

                                                                                                 ***

Qarilikdan qo`rqma, unga hali etish kerak.

                                                                                                 ***

Shunday yillarni ko`rdikki, baxtli bo`lish uyat edi.

                                                                                                 ***

Uni hamma talantli yozuvchi deb hisoblar edi. Lekin bu tasavvurni o`zi buzib qo`ydi: o`zi ham shunday deb hisoblar ekan.

                                                                                                 ***

Fizikada oqibat sababga teng. Ahloqda ham shunday.

                                                                                                  ***

“Vaqt o`tyapti!” deymiz sal hazinlik bilan. Bu gapni inson o`zini ovutish uchun o`ylab topgan. Aslida biz o`zimiz o`tyapmiz…

Agar biz tariximiz qanchalik ulug`, ma`naviy merosimiz qanchalik boy, qadriyatlarimiz naqadar cheksiz ekanini yaxshi bilganimizda edi… Floberning “Haqiqat leksikoni”da bir gap bor: “Agar ot o`zida qancha kuch borligini bilganida, tushovlab qo`yishlariga erk bermasdi”. Endi yugan solib uni etaklab ketishning iloji topilmaydi, lekin baribir o`tmishni astoydil o`rganish, bilish kerak.

Gazeta, jurnallar va internet materiallari asosida Nizomjon ISLOMOV tayyorladi

MANBA: "DARAKChI" GAZETASI (№ 35 (1114) 01.10.2020)

Sharhlar

Ob-havo: Toshkent
Valyuta kursi
1