Unumdor qishloq xo`jaligi erlari va turlicha geografik joylashuvga ega Turkiya, o`zining geografik ko`rsatkichli mahsulotlar bilan ham ma`lum va mashhurdir.
Turkiyadagi 5 ta mahsulot - Gaziantep paxlavasi, Aydin anjiri, Aydin kashtani, Malatya o`rigi va Milas zaytun moyi Evropa Komissiyasi tomonidan geografik ko`rsatkichli mahsulot sifatida ro`yhatdan o`tkazilgan bo`lsa, yuzlab mahsulot esa Turk Patent va Savdo Markalari Tashkiloti tomonidan geografik ko`rsatkichli mahsulot sifatida milliy ro`yxatga kiritilgan.
Evropa Komisiyasi tomonidan geografik ko`rsatkichli mahsulot sifatida ro`yxatga olingan Antepning paxlavasi, Aydinning anjiri va kashtani, Malatyaning o`rigi va Milasning zaytun moyi Turkiyaning ko`plab tarixiy va turistik hududlari kabi ma`lum va mashhur hisoblanadi.
Turkiyaning jug`rofiy hududlarining nomlari bilan chambarchas bog`lanib ketgan mazkur geografik ko`rsatkichli mahsulotlar shuningdek, mahalliy iqtisodiyotning va madaniy merosning ajralmas bir qismi ham hisoblanadi.
Agar siz, Gazianteplik suhbatlashsangiz paxlavadan so`z boshlaydi, Aydinlik gaplashsangiz anjir va kashtan haqida gapiradi. Malatyaliklar esa o`zlarida etishtiriladigan o`riklari bilan maqtanadi. Zonguldak shimoliga borsangiz, dunyoga mashhur Tashko`pru sarimsoq piyozi haqida ko`plab iliq gaplarni eshitasiz.
Xullas, turfa biologik xilma-xillikka ega Turkiyaning qaeriga bormang, o`sha hududga xos biror mahalliy mahsulotni kashf qilasiz. Har bir mintaqaning iqlimi va geografik joylashuvi o`sha mintaqada etishtiriladigan mahsulotlarning lazzatiga ta`sir qilib, o`sha mintaqaga hos mahsulotning paydo bo`lishiga hizmat qilgan. Bundan mahsulotlar ro`yxatini esa uzoq davom ettirish mumkin.
15 yilda Turkiyadagi geografik ko`rsatkichli mahsulotlar turi 20 barobar oshdi
Turkiyada o`z mintaqasi nomi bilan tasnif yuzlab mahsulotlar bo`lib, mamlakatning etti mintaqasi va 81 viloyatini qamrab olgan unumdor hududlarda eng mazali o`rmon yong`og`i, pista, choy, turli meva va rizavorlar etishtiriladi.
Turkiya, nafaqa mazkur mahsulotlarni etishtiradi, balki boshqa davlatlarga ham bu mahsulotlarni etkazib beradi. Dunyoning ko`plab mamlakatlarida Turkiya etishtirilgan turli mahsulotlarni uchratishingiz mumkin. Ba`zan bu mahsulotlarning obro`si va mashhurligi o`sha mintaqaning nomidan ham oshib ketgan. Bu mahsulotlarning obro`-e`tibori shunchalik-ki, horijdagi iste`molchi qaerda bo`lmasin, Malatyaning o`rigini, Qahraman marashning qalampirini, Edremit ko`rfazining zaytunini yoki Qarsning asalini hech ikkilanmasdan xarid qiladi.
Oxirgi 15 yilda Turk Patent va Savdo Markalari Tashkiloti tomonidan ro`yxatga olingan va Turkiyaning eng qimmatli geografik va madaniy boyliklarini tashkil etuvchi geografik ko`rsatkichli mahsulotlar soni 20 barobar ortib, 932 taga etdi. Shuningdek, 737 ta mahsulotni esa mazkur ro`yxatga kiritish bo`yicha ishlar davom etmoqda.
Turk Patent va Savdo Markalari Tashkiloti tomonidan sinchkovlik bilan tekshirilgan va ro`yxatga olingan ushbu mahsulotlar o`z mintaqasining iqtisodiyotiga va madaniy merosiga hissa qo`shmoqda.
Eng ko`p geografik ko`rsatkichli mahsulotga ega mintaqa - Qoradengiz
Turkiyada geografik ko`rsatkichli mahsulotlar ro`yxatiga kiritilgan va bu ro`yxatga kiritish jarayoni davom etayotgan eng ko`p mahsulotga ega mintaqalar orasida Qoradengiz 143 ta mintaqaviy mahsulot bilan birinchi o`rinni egallagan bo`lsa, keyingi o`rinlarda 10 ta bilan Egey, 91 ta bilan Janubi-Sharqiy Anatoliya, 82 ta bilan Markaziy Anatoliya, 73 ta bilan O`rta er dengizi, 63 ta bilan Marmara va 62 ta mahsulot bilan esa Sharqiy Anatoliya mintaqalari o`rin egallaydi.
Evropa Ittifoqi ro`yxatidan o`tkazish jarayoni davom etayotgan mahsulotlar
Geografik ko`rsatkichli mahsulotlar ro`yxatiga kiritish bo`yicha kerakli arizalar topshirilgan va Evropa Ittifoqi Komissiyasi tomonidan ko`rib chiqish jarayoni davom etayotgan Turkiya mahsulotlari quyidagilardir: "Afyon sujug`i (kolbasa)", "Afyon pastirmasi" (basturma), "Inego`l köftesi" (kotlet)”, “Kayseri sujug`i (kolbasa)”, “Kayseri pastirmasi” (basturma), “Kayseri mantisi”, “Antep xandon pistasi”, “Antep Lahmajuni”, “Edremit ko`rfazining yashil tirnalgan zaytuni, "Giresun Tombul o`rmon yong`og`i", "Antakya Kunefesi" va "Marash Chorak noni", "Chag`layanjerit yong`og`i", "Marash tarhanasi", “Milas yog`li zaytuni”, “Gaziantep Melengich qahvasi”, “Toshko`prik sarimsog`i”.
