​Mukammal ro`zaning shartlari

Ro`zaning maqsadi qalbni tarbiyalash, uni poklash va shukrga undashdir. Payg`ambar alayhissalom: “Ro`za − omonatdir, shunday ekan, har biringiz o`z omonatini ehtiyot qilsin” deganlar. Ramazon oyida millionlab musulmonlar ro`za tutadilar, lekin kimgadir kimdandir ulug`roq ajru mukofot nasib qiladi. Imom al-G`azzoliyning aytishicha, ro`zaning uch turi bor: oddiy insonlar ro`zasi, tanlanganlar ro`zasi va maxsus tanlanganlar ro`zasi. Oddiy insonlar ro`zasi taomlanmaslik, ichimlik ichmaslik va yaqinlik qilmaslikdan iborat. Tanlanganlar ro`zasi esa ko`zlar, quloqlar, til, qo`llar, oyoqlar va tananing boshqa a`zolarini gunohlardan tiyishlikdir. Maxsus tanlanganlar ro`zasi esa nafaqat tanani, balki qalbni ham gunohlardan saqlashdan iboratdir. Uning olti xususiyati bor:

1. Nazarni tiyishlik. Hadislardan birida marhamat qilinganidek, “Nazar − Iblis (Allohning unga la`nati bo`lsin)ning zaharli o`qlaridan biridir. Kim uni Allohdan qo`rquv sababli haromdan saqlasa, O`zi u bandaga qalbida lazzatini his qiladigan iymonni ato etadi”. Shuningdek, Anas ibn Molik roziyallohu anhu rivoyat qilgan hadisda Nabiy sollallohu alayhi vasallam marhamat qilganlar: “Ro`zani besh amal buzadi: yolg`on, bo`hton, g`iybat, yolg`on qasam va shahvatli nazar”.

2. Tilni bo`htondan, bekorchi gap-so`zdan va yomon so`z aytishdan tiyish. Ramazon oyida inson tilini qo`pollik, urush va janjaldan tiyishi, Qur`on tilovati, Allohning zikri, yaxshi so`zlar aytish va duo qilish bilan band qilishi kerak. Rasuli Akram sollallohu alayhi vasallam: “Ro`za − qalqondir, birortangiz ro`zador bo`lgani holda yomon so`z aytmasin va qo`pollashmasin. Kimdir u bilan urushmoqchi bo`lsa yoki hujum qilsa, “Men ro`zadorman! Men ro`zadorman!” deb aytsin” deya marhamat qilganlar.

3. Quloqni saqlashlik. Quloqlarni ham haromdan va yomon so`zlardan asrashlik kerak. Qur`oni Karimda Alloh taolo yolg`onga quloq tutganni ham harom amal qilganga tenglashtirib: “Ular yolg`onga ko`p quloq soluvchilar, haromni ko`p eyuvchilardir” (Moida surasi, 42-oyat). Yolg`onga quloq solishlik ham, uni gapirishlik ham taqiqlangan. Payg`ambarimiz alayhissalom: “Yomon so`z aytgan ham, uni tinglagan ham, gunohga sherikdir”.

4. Tananing boshqa a`zolarini ham haromdan saqlashlik. Bir hadisda “Shunday ro`zadorlar borki, ularga ro`za tutishdan faqat ochlik va chanqoq etadi” deyilgan. Ba`zi imomlar bundaylarni, haromdan saqlanmaganlar, deya ta`riflaydilar, ba`zilari esa taomlanishdan o`zlarini tiysalar-da, birodarlarining “go`shtlarini eydigan” va ular haqida g`iybat qiladiganlar, deb aytishadi, boshqa imomlar esa ularni tanalarini gunohdan saqlamagan insonlar ekanligini eslatib o`tishgan.

5. Halol taomlarni iste`mol qilishda haddan oshmaslik. Miqdom ibn Ma`dikarib roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Nabiy sollallohu alayhi vasallamning “Odam bolasi to`ldiradigan idishlarning eng yomoni qorindir. Odam bolasiga qaddini turg`azadigan emaklar etadi. Agar juda lozim bo`lsa, taomi uchun uchdan bir, sharobi uchun uchdan bir va havosi uchun uchdan bir, deb marhamat qilganlarini eshitdim”.

Ramazon − ruhni tarbiya qiladigan oydir. Olimlarning fikricha, kunduz kuni ko`p uxlamagan inson o`zida ochlik, chanqoq va holsizlikni his qiladi. Chunki bular bandaning qalbini poklaydi, nafsni jilovlaydi va Alloh taologa ibodat, jumladan, tungi tahajjud namozlarini ado etishni engillashtiradi.

6. Qalbni asrashlik. Olimlardan biri: “Nechalab (zohiran) ro`za tutuvchilar bor, aslida ular ro`za tutmaydilar va qanchalar (zohiran) ro`za tutmaydiganlar bor, aslida ular ro`zadordek”. Birinchi turdagi insonlar o`zlarini emoq va ichmoqdan tiyadilaru, lekin badanlarini va qalblarini gunohdan saqlamaydilar. Ikkinchi turdagi insonlar esa ro`za tutmaydilar, lekin qalblarini va badanlarini haromdan saqlaydilar.

Ro`zaning mazmuni − qalbni tarbiya qilish, uni poklash va shukronalikdan iborat, ochlik va chanqoq esa uning tashqi belgilari xolos. Ulamolardan biri shunday degan: “Allohga ibodatning zohiriy va botiniy qismlari, tashqi qobig`i va o`zagi bolib, o`zagi qavatlardan, qavatlari esa, bosqichlardan iborat. O`zaksiz qobiqdan rohatlanish ham, ilohiy nurga ega qalb sohiblaridan biri bo`lish ham, o`zingga bog`liq”.

Abdulatif IRGAShEV tarjimasi

islom.uz