Ақл тишининг ёриб чиқиши кўпинча қаттиқ оғриқ ва яллиғланиш билан бирга кечади. Ҳар бир олдам ҳаёти давомида бир марта бўлсада бу нохуш ҳолатни бошидан ўтказган. Мутахассисларнинг айтишича одамзоднинг бор-йўғи 30 фоизи кеч чиқадиган тишдан азият чекмаган, қолганлар эса унинг оғриғи ва асоратлари билан курашиб келишяпти. Хўш, уни даволаб сақлаб қолиш керакми ёки суғуриб ташлаган маъқулми?
Саволга олий тоифали стоматолог шифокор Ботир Усмонов жавоб беради.
Ақл тишининг хусусиятлари
Катта ёшдаги одамнинг оғиз бўшлиғида 32 дона тиш бўлиб, улардан 28 таси балоғат ёшига етгунча ўсиб, шаклланиб бўлади. Қолганлари эса 17-25 ёшда ёки ундан кейинроқ ривожланади. Кеч чиқадиган тишга ақл тиши деб ном берилишига ҳам сабаб шу. Чунки одам бу ёшда ўз дунё қарашига ва феъл-атворга эга бўлади. Айрим ҳолларда бу тиш милкни ёриб чиқмаслиги ҳам мумкин.
Ақл тиши кўриниши бўйича бошқа тишлардан фарқланмайди. Ақл тишларининг асосий хусисияти шундаки уларнинг “ўтмишдоши” — сут тишлари бўлмайди ва бирдан илдизли тиш ўсиб чиқади. Ақл тиши илдизи нотўғри шаклланган ёки бир нечта илдиздан иборат бўлиши ҳам мумкин
Ақл тишининг ривожланиши ва ўсиши, ҳар бир кишининг ирсиятига, тиш қаторининг жойлашувига жағ суякларининг шаклига боғлиқ бўлади. Муаммолар кўпинча одам жағ суяги авлодлариникига қараганда кичрайиб бораётганлиги билан боғлиқ. Яъни ақл тиши бемалол ёриб чиқиши учун оғиз бўшлиғидаги тишлар сафида жой етишмаётгани сабаб ҳам муаммолар келиб чиқиши мумкин.
Натижада ақл тиши ўсиш учун нотўғри йўналиш танлайди ва қўшни тишлар, милк ва баъзида юз суякларига хавф туғдиради. Ақл тишнинг ёриб чиқиши ва ўсиши узоқ вақт давом этиб, кўпинча оғрик ва яллиғланиш билан кечади.
Ақл тиши ўсиши билан боғлиқ муаммолари:
• Тиш ёриб чиқа олмаса;
• Оғиз бўшлиғида нотўғри йўналиш танлаганда;
• Кариеснинг эрта бошланиши, тиш ноқулай жойлашганлиги сабабли оғиз бўшлиғи гигиенасига риоя қилишнинг қийинлиги;
• Милкларнинг яллиғланиш жараёни перикоронарит билан боғлиқлигида;
• кучли яллқиланиш билан боғлиқ пульпит, периодонтитда.
Белгилари
Оғриқ — яллиқланишнинг асосий белгиси.
Оғриқ турлича бўлиши мумкин: кучли, лўққилловчи, давомий, санчиқли.
Оғриқ билан бир вақтда кўпинча милкнинг ёки лунжнинг шишиши, оғиздан ёқимсиз ҳид келиши ва йирингли ажралмалар, тана ҳароратининг ошиши кузатилиши мумкин. Ақл тиши безовта қилганлар муаммонинг илдизига эътибор бермай, оғриқни вақтинча қолдиришга шошилишади. Лекин бу билан муаммо ҳал бўлиб қолмайди.
Ақл тиши билан боғлик яллиғланиш ва бошка муаммолар қандай хасталикларга олиб келиши мумкин:
— уч шохли нерв неврити;
— абсцесс;
— киста, гранулема;
— остеомиелит — суяк тўқималарининг яллиғланиши;
— юмшоқ ва мушак тўқималарнинг йиринглаши.
Ақл тишини суғурган маъқулми ёки даволаш керакми?
Кеч бош кўтарадиган бу тиш билан боғлиқ муаммолар юзага келганда стоматолог-жарроҳ, стоматолог-терапевт аралашуви лозим бўлади.
Терапевтик даволаш шишни йуқотишга қаратилади ва аналгетиклар, антибиотиклар, антисептик дори-дармонлар қўлланилади. Тишнинг ҳолатидан келиб чиққан ҳолда шифокор уни сақлаб қолиш ёки олиб ташлаш кераклигини аниқлайди.
Стоматологга учрашдан олдин нима қилиш мумкин?
Оғриқ ёки яллиғланиш ҳолатида уй шароитида қуйидагиларни амалга ошириш мумкин:
• Юзга совуқ компресс қўйиш;
• Оғизни доривор ўтлар билан ёки милк яллиғланишини камайтирувчи инфекцияга қарши курашувчи асептик воситалар билан чайиш;
• Яллиғланишга қарши дорилар ва оғриқ қолдирувчи анальгетиклар қабул қилишни бошлаш керак.
Бу муолажалар вақтинчалик таъсир этади. Шу сабаб стоматолог шифокор қабулига боришни кечиктирмаслик лозим. Тиш шифокори ақл тишингиз ҳолатига қарайди ва сақлаб қолиш ёки даволаш кераклигини ҳал килади. Афсуски ақл тишини узоқ муддат сақлаб қолишга уриниш ҳар доим ҳам самара беравермайди.
