БЎҒИМЛАРНИ ҚАНДАЙ АСРАШ КЕРАК?

Оёқ-қўлларда тез-тез такрорланувчи оғриқлар, бўғим устки қисмидаги тери қаватининг қизариши, шиш ҳосил бўлиши... Бу каби белгилар ортиқча безовталик учун аҳамиятсиздек туюлса-да, аслида жиддий касалликнинг бошланишидир. Мазкур ҳолатларнинг мунтазам такрорланиши тиббиётда артрит деб юритилади.

Артрит — бўғимлардаги яллиғланиш бўлиб, инфекцион касалликлар (сил, терлама), бўғимларнинг шикастланиши, сурункали хасталиклар (муртак безлари, ўрта қулоқ, бурун, ёндош бўшлиқларнинг яллиғланиши, касалланган тишлар) натижасида юзага келади. Битта бўғимнинг яллиғланиши моноартрит дейилса, икки ва ундан ортиғи полиартрит номи билан юритилади.

Дастлабки белгилар

Одатда касаллик бошланиши бир неча кўринишларда кечади. Яъни бўғимлардаги кутилмаганда бирданига юз берувчи ёки вақти-вақти билан безовта қилувчи оғриқлар билан кузатилади. Бироқ касаллик асл кўринишини олгач, бир неча белгиларнинг баравар бошланиши билан ифодаланади. Жумладан:

оғир юк кўтарганда ёки тез-тез ҳаракатланганда зарарланган бўғимда оғриқ кузатилиши;
ҳолсизлик, тез толиқиш;
зарарланган бўғимда вақти-вақти билан ёки тез-тез такрорланувчи ҳаракатланиш тизимидаги чекланиш ҳолатлари;
оғриқ бераётган бўғимнинг тери устки қаватида шиш, тери қизариши;
баъзан тана ҳароратининг кўтарилиши;
яллиғланган бўғим соҳасида суюқлик (экссудат) йиғилиши…

Нимадан келиб чиқади?

Келиб чиқиш сабабига кўра артритнинг бир неча кўринишлари мавжуд.

Дистрофик артрит (остеартроз) — организмда моддалар алмашинувининг бузилиши натижаси, кўпинча бўғимларда туз йиғилишидан юзага келади. Касаллик хуруж қилганда бўғимларда ачишиш билан бирга кечувчи оғриқ кузатилади. Унинг келиб чиқиш сабаби тана вазнининг ортиши, мунтазам оғир жисмоний зўриқишга боғлиқ бўлиб, тоғай суяклари тузилишининг бузилиши билан кузатилади.

Инфекция таъсиридаги (реактив) артрит патоген микроорганизмлар (вирус, бактерия, замбуруғлар) таъсирида бўғимнинг зарарланиши бўлиб, кўпинча сийдик йўли, ичаклар ҳамда томоқдаги яллиғланиш таъсирида юзага келади. Яъни яллиғлантирувчи инфекциялар бўғимларга таъсир ўтказиб, зарарлантиради.

Жароҳат асоратидаги артрит йиқилиш, лат ейиш сабаб бўғимларга етказилган жароҳат таъсирида юз бериши мумкин. Қолаверса, мунтазам оғир меҳнат фаолияти ёки жисмоний зўриқиш ҳам бўғимларга оғирлик қилади.

Ревматоид артрит асли бўғим касаллиги бўлиб, қондаги антитаналар организмдаги бириктирувчи тўқималар, шу жумладан, бўғимларни зарарлаши натижасида келиб чиқади. Касалликнинг юзага келиш сабаби сурункали инфекцион хасталиклар асоратидан ёки наслий мойилликдан бўлиши ҳам мумкин. Бироқ айрим ҳолларда касалликнинг асл сабабини аниқлаш имкони бўлмайди. Артритнинг бу турида оёқ-қўлларда карахтлик сезилади.

Ташхис

Бордию бўғимлардаги оғриқ бир-икки хафтада ўтиб кетмай, зўрайиб борса, алабтта шифокорга мурожаат этинг. Бу борада ревматолог ёки ортопед-травматолог каби мутахассислар шуғулланади. Касаллик сабаби ва қайси турга мансублигини аниқлаш учун шифокор томонидан қуйидаги текширувлар амалга оширилади:

беморнинг ёши, умумий аҳволи суриштирилади;
умумий қон таҳлили (қондаги эритроцитларнинг чўкиш тезлиги, лейкоцитлар миқдори аниқланади);
суяк ва бўғимларнинг рентген текшируви;
зарур ҳолларда бўғим ички суюқлигининг таҳлилий текшируви;
агар бўғим катта бўлиб, рентген орқали аниқ ташҳис қўйишнинг иложи бўлмаса, магнитли-резонанс томография ҳамда компьютер томографияси ўтказилиши мумкин.

Даво чоралари

Бу артритнинг тури ва сабабларига кўра белгиланади. Масалан, реактив артритда яллиғланиш ўчоғи аниқланиб, асосий муолажа шу соҳага қаратилади. Бунда керакли препаратлар буюрилиши мумкин. Организмдаги зарарли инфекциялар чиқариб юборилгач, бўғимлардаги шиш ҳам аста-секин тарқайди. Бироқ касаллик белгиларига беэътибор бўлиб, ўз вақтида шифокорга мурожаат қилинмаса, артрит авж олиб, оғир ва сунукали тусга айланиши ҳам эҳтимолдан холи эмас.

Артритга чалинмаслик учун...