У Трампдан 20 баравар бой – ва президентдан норози бўлганларнинг барчасини овозларини жалб қилмоқчи
Нью-Йоркнинг собиқ мэри, миллиардер Майкл Блумберг 2020 йилги президентлик сайловларида қатнашишини ва Демократлар партиясидан номзод сифатида курашишини эълон қилди. Блумберг ўз кампаниясини нафақат демократлар иборат қилиб, балки норозилик кайфиятида бўлган республикачилар партияси лагеридан ҳам Дональд Трампга қарши бирлашиштиришга уринмоқда ва шу асосида қурмоқчи. Бироқ даставвал, Блумберг праймериз натижаларига кўра номзод бўлишга эришиши керак ва ҳозирча унинг рейтинги ҳали паст кўрсаткичларда.
Майкл Блумберг АҚШдаги энг бой одамлардан бири. У Дональд Трампдан бойроқ
Майкл Блумберг 1942 йилда Бостоннинг чекка бир жойида туғилган. Унинг ота-боболари иккала уруғи тарафидан ҳам АҚШга Россия империяси ҳудудидан ҳижрат қилган яҳудийлар ҳисобланишади. Бўлажак миллиардер ўз карьерасини инвестиция банкида бошлаган ва кейинчалик биржа ўйинчиларига зарур бўлган энг тезкор янгиликлар билан таъминлаш билан шуғулланадиган ўз компаниясини ташкил қилган.
Бугунги кунда Блумбергни номидаги ахборот агентлиги дунёдаги энг машҳурлардан бири саналади. Шу жумладан, у юқори даражадаги инсайдерлик хабарлари билан ҳам танилган. Хусусан, Bloomberg журналистлари Владимир Путин ўрнини сақлаб қолиш учун Кремль, Россия ва Белорусияни бирлаштириш имкониятини кўриб чиқаётгани ҳамда қиролича Елизавета II ўз ҳокимиятидан фойдаланиб Брекзитни сусайтириши мумкинлиги ҳақида хабар берган эди. Тадбиркор президентликка даъвогарлигини эълон қилганидан сўнг, Bloomberg ходимлари на уни, на Демократик партиядаги рақибларига нисбатан турли журналистик суриштурувлар олиб бормаслиги хақида хабар беришди.
Блумбергнинг бойлиги 58 миллиард доллардан ошади, у Американинг энг бой одамлари рўйхатида тўққизинчи, дунёда эса 14-ўринни эгаллайди. Таққослаш учун: Дональд Трампнинг бойлиги, Forbes журналига кўра, салкам уч миллиард доллардан ошади; у дунёда 715-қаторни эгаллайди.
Блумберг уч марта Нью-Йорк мэри этиб сайланган. У мэрнинг учинчи муддатга сайланишини тақиқловчи қонуннинг бекор қилинишига эришган
Кўп йиллар давомида Блумберг Демократик партиянинг аъзоси бўлган, аммо 2001 йилда у республикачилар партиясидан Нью-Йорк мэри лавозимига номзодини илгари сурган. Қизиғи шундаки, унинг партиядаги бошланғич рақиби ҳам собиқ демократ – собиқ конгрессмен Герман Бадильо бўлган. Дастлабки овоз бериш 11 сентябрь куни эрталаб бошланиб, Жаҳон Савдо Марказига қилинган теракт туфайли тўхтатилган эди. Натижада Блумберг праймеризда ғалабани ва кейинчалик якуний овозларни ҳам қўлга киритди.
Блумберг Нью-Йорк мэри сифатида бажариши керак бўлган дастлабки иш эгизак миноралар вайрон бўлганидан кейин шаҳарнинг нормал ҳаётини тиклаш эди. Блумбергнинг 2020 йилдаги шиори – «Американи тиклаш» бўлиб, айнан шу даврга унинг фаолиятини йўналтирмоқда. Блумбергнинг яна бир устувор вазифаси шаҳар маорифини ислоҳ қилиш бўлиб, унда мактаблар ўқувчиларининг натижалари ўтган йилга нисбатан яхшиланган тақдирдагина бюджет маблағларини олишган (танқидчиларнинг таъкидлашича, ўқувчилари шундоқ ҳам юқори бал олиб юрган энг яхши мактаблар бюджет маблағларидан мосуво бўлиб қолшиган).
Блумберг маошдан бош тортди ва бошқарув амалиётини эса корпоратив усулига яқинлаштириш учун ҳаракат қилди. У шаҳарда бир жинсли никоҳни қонунийлаштириш, муҳожирларга нисбатан қоидаларни енгиллаштириш ва қурол-яроқ олиб юриш устидан назоратни кучайтириш масаласида фаол иштирок этди. Уни қўллаб-қувватлаш 70% га етди ва 2005 йилда у иккинчи маротаба қайта сайланиб, 20% юқори кўрсаткич билан республикачи -мэр учун лавозими бўйича рекорд ўрнатди.
Блумбергнинг ғалабаси туфайли Нью-Йорк шаҳрини тарихда биринчи марта иккита республикачи мэр кетма-кет равишда бошқарган. 2004 йилда рўйхатга олинган сайловчиларнинг 68 фоизи демократларга тегишли бўлган шаҳарда ҳатто Республика партиясининг қурултойи бўлиб ўтди (у оммавий намойишлар билан бирга содир бўлган эди).
Аммо 2008 йилда, Блумберг учинчи марта номзод бўлишга қарор қилганида, энди у мустақил номзод сифатида кўрсатилган эди. У қайта сайланиш чекловини олиб ташлаганидан кейин, учинчи муддатга ўтишга муваффақ бўлди: Блумберг буни глобал молиявий инқироз даврида шаҳар ўзи каби раҳбарга муҳтож дея мотивация қилган эди.
Истисносиз, Блумберг ҳар икки партия сайловчиларининг қўллаб-қувватлашига эришиш учун Республикачилар партиясидан чиқишга эҳтиёж сезган. Шаҳар ҳокими учинчи кампанияга рекорд даражада 102 миллион доллар сарфлади ва ғалаба қозонди, аммо бу натижага кўра тўрт йил олдингисига нисбатан саккиз фоиз кам овоз берилган эди.
Ўшанда кўпчилик Блумбергнинг қашшоқликка қарши кураш бўйича ҳаракатлари унчалик самара бермаганди деб ҳисоблашган. Кампания давомида унга «Тўхтатинг ва тинтинг» амалиётини фаол қўллаб-қувватлангани хақида эслатилди, бунга кўра полиция ҳеч қандай сабабсиз йўловчиларни тўхтатиб, уларни сўроққа тутиш ва гиёҳванд, қурол ёки бошқа тақиқланган нарсаларни қидириши мумкин эди. Фақатгина 2011 йилнинг ўзида 684 минг киши бундай тинтувларга дуч келган эди, уларнинг 90 фоиздан ортиғи афро-америкаликлар ёки испан миллатига мансуб одамлар бўлган эди.
Оқибатда Блумберг бу амалиёт қотилликлар сонини камайтиришга ёрдам беришин таъкидлаган эди, аммо бу борада ҳеч қандай боғлиқлик йўқлигини исботловчи тадқиқотлар аллақачон мавжуд эди. Бундан ташқари, собиқ ҳокимнинг сўзларига кўра, полициячилар оқ танлиларни ҳам тез-тез тўхтатиб туришган. 2013 йилда АҚШ Олий суди «Тўхтатинг ва тинтинг» амалиётини кейинчалик конституцияга зид деган қарор чиқарди. Ўша йили Блумбергнинг ўзи кейинги мэр сайловларида қатнашишдан бош тортди. 2019 йил ноябрь ойи бошида, президентлик пойгасига қўшилишдан олдин, у ушбу амалиётни қўллаб-қувватлагани учун узр сўради.
Блумберг Трампнинг президентлигидан норози бўлганларнинг овозларини эгаллаб олишга умид қилмоқда – худди Демократик партияда бўлгани каби, Республикачилардан ҳам
Блумберг 2008, 2012 ва 2016 йилги президентлик сайловларида эҳтимолий номзод сифатида кўриб чиқилган, аммо ҳар сафар у пойгада қатнашишдан бош тортиб келган. Сўнгги сайлов олдидан Блумберг Демократик партия лагерига Дональд Трампга қарши курашда Ҳиллари Клинтонни қўллаб-қувватлаш учун қайтиб келган эди.
Шубҳасиз, бу сафар ҳам тўлқин кўтарилмай қолмади. Блумберг 2020 йилги сайловларда қатнашиш тўғрисида қарорни жуда кеч қабул қилди – масалан, сайлов кампаниясининг фаворитларидан бири бўлган Элизабет Уоррен томонидан амалга оширилганидан бир йил ўтгач қабул қилди. Унинг номзоди кўрсатилган пайтда бешта сайловолди баҳслари бўлиб ўтди. Блумберг, шубҳасиз, қолган турларда ҳам иштирок этмайди, чунки қоидаларга кўра, бунинг учун баъзи ташқи молиялаштиришни йиғиш керак, ва тадбиркор кампанияга фақат ўз маблағларини сарфламоқчи.
Бундан ташқари, Politico маълумотларига кўра, Блумберг дастлабки тўртта штатда дастлабки сайловларда иштирок этмайди, 3 март куни бир вақтнинг ўзида 14 та штатда ўтказиладиган Супер Сешанба кунида иштирок этишни мўлжалламоқда. Сиёсий таҳлилчилар ушбу қарорни Супер Сешанба кунига қадар бўладиган сайловлардамиллиардерни қўллаб-қувватловчиларнинг суст бўлиши билан боғлаб тушунтиришмоқда.
Блумбергнинг стратегияси бошиданоқ Трампга қарши қаратилган. CNN манбаларига кўра, бизнесмен, ҳозирги номзодлардан ҳеч бири амалдаги президентни мағлуб эта олмайди, деган хулосага келган. «Биз президент Трампнинг яна тўрт йиллик беақл ва ахлоқсиз ҳаракатларига тоқат қила олмаймиз», деди Блумберг ўз номзодини эълон қилар экан. – У мамлакатимиз ва қадриятларимизга таҳдиддир. Агар у яна шу лавозимда қоладиган бўлса, биз ҳеч қачон зарарни қоплай олмаймиз. Довлар ҳар доимгидан кўра баланд. Биз бу сайловда ғалаба қозонишимиз керак. Ва биз Американи қайта қуришни бошлашимиз керак.”
Блумберг партиялар сиёсатини танқид қилиши билан кенг танилган – ва унинг кампаниясининг яна бир муҳим таркибий қисми сифатида Трампга нисбатан норози бўлган нафақат демократларни, балки республикачилар лагерларидагиларни ҳам бирлаштиришга уриниш бўлиши мумкин. Бу унинг кампанияси безагида ҳам ўз аксини топган: Блумберг веб-сайтидаги «2020» рақамлари ярим кўк рангда, демократлар учун ва ярми қизил рангда бўлиб республикачиларга қаратилгандир.
Блумбергнинг рейтинги ҳозирча паст. Аммо Жо Байден учун унинг номзодлиги барибир муаммо бўлиб қолмоқда
Бироқ, иккиланиб турган томонни ўзига оғдириб олишдан аввал, миллиардер демократлар томонидан қўллаб-қувватланиши керак. Бу масалада у қийинчиликларга дуч келиши мумкин. Ҳозирга қадар ўтказилган сўровларга кўра, демократик праймеризидаги иштирокчиларининг қарийб 4 фоизи Блумберг учун овоз беришга тайёр бўлиб, ўз навбатида – 31 фоизи Жо Байденга, 20 фоизи Вермонт штатидан сенатор Берни Сандерсга ва 18 фоизи Элизабет Уорренга овоз беришга тайёр.
Блумбергнинг ички сиёсий муаммолар бўйича мўътадил позицияси билан номзодлиги бошқа марказий номзодлар учун каттагина муаммоларни келтириб чиқариши мумкин, яъни Байден ва Саут-Бенд шаҳри мэри, 37 ёшли Пит Буттигич (у сайловларда тўртинчи ўринни эгаллаб турибди ва етакчилардан анча паст, аммо биринчидан, унинг рейтинги пасаймаётгани бўлса, иккинчидан, айни ўша Блумбергдан фарқли ўлароқ, у биринчи праймериз бўлиб ўтадиган штатларда яхши имкониятга эга, ва бу эса қолганларида қўллаб-қувватлашни ошириши мумкин). Худди рақиблари сингари, Блумберг ҳам ўрта синфларга солиқ юкини оширишга, шу жумладан универсал бепул тиббий хизматни жорий этишга қарши.
Марказчилар овозларини йўқ қилишдан чап қанот демократлар – Уоррен ва Сандерс кўпроқ фойда кўришлари керак. Сандерс эса деярли Блумбергни Трамп билан таққослаб қўйган. «Майкл Блумберг ёки бошқа миллионерларнинг оддий сиёсий жараённи четлаб ўтиб, сайловни сотиб олиш учун ўнлаб миллион доллар сарфлаши мумкинлигига ишониш ғояси мен учун жирканчлидир», деб ёзди ўз твиеттерида Сандерс, миллиардернинг расман ўз номзодини илгари суришидан бироз аввалроқ. Блумберг стереотипларини онгли равишда ўз ҳисобига киритиб тасдиқлаганга ўхшайди: у ўзининг сиёсий рекламаси учун 35 миллион доллар ажратди – бу бошқа номзодларнинг харажатларидан бир неча баравар кўп бюджет.
Айни пайтда, «Тўхтатинг ва тинтинг» дастуридан ташқари, ўтмишдаги бошқа ёқимсиз воқеалар ҳам уни тақиб қилиб келмоқда. Хусусан, у ўз пайтида бизнесмен сифатида, «агар аёллар ўзларининг миялари билан ҳурмат қилинишини истасалар, унда улар Bloomingdale га эмас, балки кутубхонага боришлари керак» деган эди ва у ўзининг махсус биржа дастурини рекалама қила туриб, аёл киши «ҳамма нарсани қилади, шу жумладан бехаёлик» ҳам қилиши хақида таъкидлаган эди. Кампания бошланишидан олдин Блумберг вакиллари, унинг баъзи баёнотлари «ҳурматсизлик ва ёлғон» эканлигини ва бу сўзлар «унинг ўз қадриятлари ва у яшайдиган тамойилларга тўғри келмаслигини» айтишди.
Бошқа номзодлар сингари, Майкл Блумберг ҳам ташқи сиёсат дастури хақида гапиришга улгурганича йўқ. Аммо бир ярим йил олдин, Хельсинкида Дональд Трамп ва Владимир Путин ўртасидаги учрашув арафасида, Америка президенти НАТОдаги европалик шерикларини кескин танқид қилганида, бизнесмен «АҚШ президентини энг яқин иттифоқчиларимизни ҳақорат қилган ҳолда, рақибларимизни кўкка кўтарганлигини хаётимда кўрмагандим», деб ёзган эди. У Путиннинг Россиясига нисбатан кескин чизиқни сақлашни талаб қилган эди – ва бу борадаги унинг қарашлари бошқа сиёсатчи-демократларнинг қарашларига мутлақо мос келади.
Доналд Трамп эса баёнот билан чиқиш қилган бўлиб, бошқалардан кўра кўпроқ»кичкинтой Майк» билан мусобақада қатнашишни хоҳлашини айтди.
