​«Noto`g`ri parhez – hushidan ketishga sababmi?»

«Chunonam charchadimki, hushimdan ketay deyapman», «Hozir o`zimni tashlab yuboraman»... Bu kabi iboralarni kundalik so`zlashuvimizda ko`p ishlatamiz. Aslida esa hushidan ketish holati talaffuz qilinganidek oddiy emas. U tibbiyotda jiddiy hodisa hisoblanadi. Chunki hushini yo`qotish biror xastalik alomati yoki asorati bo`lishi mumkin. Xo`sh, hushini yo`qotish qaysi kasalliklarda kuzatiladi? Davolanish qanchalik muhim? Bugun shu haqida so`z yuritamiz.

Mutaxassis — oliy toifali shifokor, terapevt Nodira HAMROEVA

ALOMATI BORMI?

Bosh miyada sodir bo`ladigan o`zgarishlar kutilmaganda yuz bersa-da, bemor umumiy ahvolida ba`zi o`zgarishlarni sezadi. Bu “hushini yo`qotish oldi sindromi” deyilib, quyidagi belgilar kuzatilishi mumkin:

– Bosh aylanishi;

– Quloqda shovqin eshitilishi;

– Yurak urish maromining sustlashishi;

– Xotira zaiflashishi (bir necha daqiqa oldingi harakatlarni eslash qobiliyati ham yo`qoladi);

– Yuz terisining oqarishi;

– Og`iz qurishi;

– Arterial qon bosimining ko`tarilishi yoki pastlashi;

– Ko`z oldining xiralashuvi;

– Et uvishishi;

– Ter ajralishining faollashishi kabilar.

XUShSIZLIK QANChA DAVOM ETADI?

E`tibor bergan bo`lsangiz, hushidan ketgan odamning ko`z qorachiqlari kengaygan, yorug`lik nuriga sezgirligi yo`qolgan, yurak urishi sust, nafas olishi tezlashgan hamda mushaklar bo`shashgan holatda bo`ladi. Odatda, hushsizlik bir necha soniyadan bir necha daqiqagacha davom etadi. Tana muvozanatini yo`qotgan odam hushiga qaytgach, o`zini o`nglab olishi mumkin. Biroq hushsizlik 5-6 daqiqadan uzoq davom etib, bemor o`ziga kelishga qiynalsa yoxud yurak urish maromi sustlashib boraversa, zudlik bilan “tez yordam” xizmatiga murojaat qilish lozim.

BIRINChI YoRDAM

Ko`z o`ngingizda kimdir hushidan ketdi. Bu vaqtda eng birinchi ishingiz uning atrofida to`plangan odamlarni tarqatib, deraza va eshiklarni oching. So`ngra ko`ylak tugmasi va belbog`ini bo`shatib, nafas olishga undang. Oyoqlar joylashuvi tanadan xiyol balandroq bo`lsin. Yuz va bo`yin sohasini xo`l sochiq bilan arting. Novshadil spirti bilan paxtani namlab, hidlating. Uy sharoitida sirka eritmasi ham qo`l keladi. Og`izga qoshiq tiqish (tili orqasiga ketib qolmasin deb) yoki suv ichirish kabi «muolaja»lar aslo tavsiya etilmaydi. Bu, aksincha, bemor sog`lig`iga ziyon qilishi mumkin.

MUAMMONING 5 SABABI!

Mutaxassislar hushidan ketishning bir qancha sabablarini aniqlashgan bo`lib, ular orasida eng ko`p uchraydiganlarini neyrogen, kardiogen hamda giperventilyasion turlarga bo`lishadi. Xususan:

hushidan ketishning neyrogen turi:

1. O`smirlar va o`rta yoshlilar orasida hushidan ketishning vazodepressor ko`rinishi kuzatilib, asosiy sababi tanadagi turli og`riqlar, biror nimadan qattiq qo`rqish, emosional stress, havo etishmasligi, uzoq vaqt bir xil holatda turish, shuningdek, qonni ko`rganda o`zini yo`qotish bilan xarakterlanadi. Statistik ma`lumotlarga ko`ra, hushidan ketishning ushbu turi boshqalariga nisbatan ko`proq uchraydi.

2. Yotgan holatda keskin tana muvozanatining o`zgarishi (bu ko`pincha uzoq vaqt yotgan holatda davolanganlarda uchrab turadi), ayrim dori preparatlarining nojo`ya ta`siri (ozdiruvchi, tinchlantiruvchi dorilar) da yuz beradigan hushsizlik ortostatik turga taalluqli.

3. Ateroskleroz yoki arterial gipertenziya bilan og`rigan bemorlarda ham hushidan ketish holati qayd etilib, u asosan tor bichimdagi kiyim kiyganda yoki xonada havo aylanishi yaxshi bo`lmaganida, nafas qisishi bilan boshlanishi mumkin.

4. Kardiogen turi – yurak faoliyati bilan bog`liq o`zgarishlar, qon-tomir xastaliklarida shuningdek, infarkt oldi holatida ro`y berishi bilan izohlanadi.

5. Hushidan ketishning giperventilyasion turi ayollar orasida ko`proq uchrashi bilan tilga olinadi. Chunki bu holatning asosiy sababi biror nimadan qattiq siqilish, vahimaga tushish, sarosima va xavotir hissiga berilish kabilar bilan tasniflanadi.

OVQATLANMASLIK HAM TA`SIR QILADI?!

Ishonmasligingiz mumkin, ammo bu isbotlangan fakt. Ko`pchilik ayollar ertalabki pala-partish nonushta bilan tushlik vaqtini ham o`tkazib yuborishadi. Yohud parhez tutayotganlarini ro`kach qilib, kun bo`yi och yurishadi. To`g`ri, avvaliga organizm bu holatga «isyon» qilmasligi mumkin. Chunki zahirasidagi ishchi kuchlardan foydalanadi. Ammo «qora kunlar»ga atalgan zahira tugagach, nazoratni yo`qotadi. Bu esa hushidan ketishni keltirib chiqaradi. Bundan tashqari, etarlicha uxlamaslik va surunkali toliqish ham hushidan ketish holatiga sabab bo`lishi mumkin.

XASTALIKLAR ASORATIDA BO`LSA...

hushidan ketishning tibbiy izohi ham mavjud bo`lib, biror xastalik asoratida yuz berishi bilan xarakterlanadi. Xo`sh, qaysi kasalliklarda hushidan ketish kuzatilishi mumkin?Diqqat qiling:

– Qandli diabet;

– Qon bosimining pastlab ketishi;

– Migren;

– Parkinson xastaligi;

– Aortal stenoz;

– Miyada o`simta bo`lishi;

– Miya chayqalishi;

– Miya faoliyati bilan bog`liq kasalliklar;

– Irsiyatga aloqadar ayrim xastaliklar;

– Organizmning suvsizlanishi.

KIMGA MUROJAAT QILASIZ?

Hushidan ketish holati hatto bir marta sodir bo`lsa ham, albatta, shifokor ko`rigidan o`tish zarur. Chunki hushsizlikning bir marta yuzaga kelishi organizmda ushbu holatga moyillik borligi va yana takrorlanish xavfi mavjudligini bildirishi mumkin. hushidan ketish kuzatilganida avval terapevt shifokor, so`ngra uning ko`rsatmasi bilan nevrolog, kardiolog, endokrinolog va onkolog mutaxassislarga murojaat qilinadi.

TAShXIS

Hushidan ketish nima sababdan yuz berganini aniqlash uchun shifokor umumiy ahvolingiz va sog`lig`ingizdagi shikoyatlarni tinglab, surunkali va nasliy kasalliklar bor-yo`qligini surishtiradi. Shundan so`ng UTT, MRT (komyuter tomografiyasi) , elektrokardiogramma, qonning umumiy tahlili kabi tekshiruvlar belgilanishi mumkin. Tahlil xulosasi aniq bo`lgach, shunga ko`ra muolaja turi tanlanadi.

DAVOLANISh ShART!

Hushidan ketgan bemor uchun aniq bir davolash usulini aytish mushkul. Zero, har bir organizm individual bo`lib, hushsizlikni keltirib chiqaruvchi omillar ham turlicha tasniflanadi. Ba`zi hollarda hushidan ketish charchoq yoki organizmga vitamin etishmasligidan kelib chiqib, davosi kun tartibi va ovqatlanish tartibi yaxshilanishi bilan kifoyalanadi. Boshqa paytlarda esa miyada qon aylanishini yaxshilovchi, yurak faoliyati uchun zarur preparatlarni qabul qilish buyuriladi. Stress bilan bog`liq ko`rinishlarida esa davolovchi shifokor bilan birga psixoterapevt ko`magi ham zarur bo`lishi mumkin.

Samira ULUG`BEKOVA tayyorladi.