O`zbekistonda xususiy banklarning xizmatlar bozoridagi ulushi bor-yo`g`i 15 foizni tashkil etadi. Bank tizimida davlat ulushining yuqori miqdorda saqlab qolinishi ushbu tizimining umumiy rivojlanishiga salbiy ta`sir ko`rsatishi xalqaro tajribadan ma`lum. Shunday ekan, davlat ishtirokidagi banklarning xalqaro moliya institutlari ko`magida transformasiya qilinishi va xorijiy strategik investorlarga sotilishi natijasida tizimda ijobiy natijalarni qo`lga kiritilishi mumkin.
Avvalo, banklarda korporativ boshqaruv va risk-menejment tizimlari takomillashadi, ikkinchidan esa bank tizimiga yangi texnologik echimlar va bank ishining ilg`or xorijiy tajribasi kirib keladi. Pirovardida banklarning biznes-modellari o`zgarib, ularning mijozlarga yo`naltirilganlik darajasi oshadi. Xususiy banklar ko`payishi tizimda raqobat muhitini kuchaytirib, istiqbolda xizmat sifati yaxshilanadi, narxlar arzonlashadi, mahsulot va xizmatlarning yangi turlari paydo bo`ladi, masofaviy bank xizmatlari ko`lami kengayib boradi, aholi va tadbirkorlar uchun qulay sharoitlar yaratiladi.
Bugun mamlakatimizdagi banklar 27 tani tashkil etib, ularning 3 tasi davlat, 11tasi aksionerlik tijorat, 8tasi xususiy va 5 tasi xorij kapitali ishtirokidagi moliya muassasalari hisoblanadi.
Ma`lumki, bank tizimi moliya bozorining muhim tarmoqlaridan biridir. Shu bois keyingi yillarda yurtimizda tizimni huquqiy jihatdan xalqaro standartlarga moslashtirishga katta e`tibor qaratilyapti. Zero, qonunchilik takomillashtirilishi bilan bank tizimi va turli moliya institutlarining erkin faoliyat yuritishi, tavakkalchiliklarni oqilona boshqarish va xizmatlar ko`lamini kengaytirishda imkoniyati paydo bo`ladi.
Shu ma`noda, 2012 yil 17 dekabrda qabul qilingan “Xususiy bank va moliya institutlari hamda ular faoliyatining kafolatlari to`g`risida”gi Qonun tizim taraqqiyotiga xizmat qilmoqda. O`tgan yillar davomida bu hujjat moliya-bank sohasiga xususiy kapitalni jalb qilish, bank va boshqa moliyaviy xizmatlar bozorida raqobatni kuchaytirish hamda mijozlarga xizmat ko`rsatish sifatini oshirish, yuksak xalqaro standartlar talabiga mos bozor infratuzilmasini rivojlantirishda huquqiy asos bo`lyapti. Ya`ni bugungi kunda xususiy banklar boshqa banklar singari o`z ishini universal tarzda bajaryapti. Hatto ularning ayrimlari xalqaro moliya tashkilotlarining yurtimizdagi loyihalarida ishtirok etayotir.
Ammo hali bank-moliya tizimida islohotlar xalqaro me`yorlarga mos, zamonaviy xizmat ko`rsatish talab darajasida, deb bo`lmaydi. Shu sababli ham Prezidentimizning 2020 yil 12 may kuni “2020 — 2025 yillarga mo`ljallangan O`zbekiston Respublikasining bank tizimini isloh qilish strategiyasi to`g`risida”gi Farmoni qabul qilindi. Unda moliyaviy sektorni izchil isloh qilish davomida ilg`or bank biznesini yuritish hamda ushbu sektorda raqobat muhitini kuchaytirish uchun zarur huquqiy shart-sharoitlar belgilab berildi. Shuningdek, xalqaro standartlarga muvofiq keladigan va moliyaviy sohaga xorijiy investisiyalar kiritish uchun jozibador huquqiy muhitni yaratadigan “O`zbekiston Respublikasining Markaziy banki to`g`risida”gi, “Banklar va bank faoliyati to`g`risida”gi, “Valyutani tartibga solish to`g`risida”gi hamda “To`lovlar va to`lov tizimlari to`g`risida”gi yangilangan qonunlar qabul qilindi.
Umuman olganda, so`nggi yillarda bank tizimida xususiy sektor rivojini rag`batlantirish, ularning investisiyaviy jozibadorligi va xizmati sifatini oshirish maqsadida bank sektorini tubdan transformasiya qilish boshlandiki, bu yaqin kelajakda o`z samarasini beradi, albatta.
Ulug`bek FAYZIEV, Oliy Majlis Senati a`zosi.
