Ўзбекистонда хусусий банкларнинг хизматлар бозоридаги улуши бор-йўғи 15 фоизни ташкил этади. Банк тизимида давлат улушининг юқори миқдорда сақлаб қолиниши ушбу тизимининг умумий ривожланишига салбий таъсир кўрсатиши халқаро тажрибадан маълум. Шундай экан, давлат иштирокидаги банкларнинг халқаро молия институтлари кўмагида трансформация қилиниши ва хорижий стратегик инвесторларга сотилиши натижасида тизимда ижобий натижаларни қўлга киритилиши мумкин.
Аввало, банкларда корпоратив бошқарув ва риск-менежмент тизимлари такомиллашади, иккинчидан эса банк тизимига янги технологик ечимлар ва банк ишининг илғор хорижий тажрибаси кириб келади. Пировардида банкларнинг бизнес-моделлари ўзгариб, уларнинг мижозларга йўналтирилганлик даражаси ошади. Хусусий банклар кўпайиши тизимда рақобат муҳитини кучайтириб, истиқболда хизмат сифати яхшиланади, нархлар арзонлашади, маҳсулот ва хизматларнинг янги турлари пайдо бўлади, масофавий банк хизматлари кўлами кенгайиб боради, аҳоли ва тадбиркорлар учун қулай шароитлар яратилади.
Бугун мамлакатимиздаги банклар 27 тани ташкил этиб, уларнинг 3 таси давлат, 11таси акционерлик тижорат, 8таси хусусий ва 5 таси хориж капитали иштирокидаги молия муассасалари ҳисобланади.
Маълумки, банк тизими молия бозорининг муҳим тармоқларидан биридир. Шу боис кейинги йилларда юртимизда тизимни ҳуқуқий жиҳатдан халқаро стандартларга мослаштиришга катта эътибор қаратиляпти. Зеро, қонунчилик такомиллаштирилиши билан банк тизими ва турли молия институтларининг эркин фаолият юритиши, таваккалчиликларни оқилона бошқариш ва хизматлар кўламини кенгайтиришда имконияти пайдо бўлади.
Шу маънода, 2012 йил 17 декабрда қабул қилинган “Хусусий банк ва молия институтлари ҳамда улар фаолиятининг кафолатлари тўғрисида”ги Қонун тизим тараққиётига хизмат қилмоқда. Ўтган йиллар давомида бу ҳужжат молия-банк сoҳaсигa xусусий кaпитaлни жaлб қилиш, бaнк вa бoшқa мoлиявий xизмaтлaр бoзoридa рaқoбaтни кучайтириш ҳaмдa мижoзлaргa xизмaт кўрсaтиш сифaтини oшириш, юксaк xaлқaрo стaндaртлaр тaлaбигa мoс бoзoр инфрaтузилмaсини ривoжлaнтиришда ҳуқуқий асос бўляпти. Яъни бугунги кунда хусусий банклар бошқа банклар сингари ўз ишини универсал тарзда бажаряпти. Ҳатто уларнинг айримлари халқаро молия ташкилотларининг юртимиздаги лойиҳаларида иштирок этаётир.
Аммо ҳали банк-молия тизимида ислоҳотлар халқаро меъёрларга мос, замонавий хизмат кўрсатиш талаб даражасида, деб бўлмайди. Шу сабабли ҳам Президентимизнинг 2020 йил 12 май куни “2020 — 2025 йилларга мўлжалланган Ўзбекистон Республикасининг банк тизимини ислоҳ қилиш стратегияси тўғрисида”ги Фармони қабул қилинди. Унда молиявий секторни изчил ислоҳ қилиш давомида илғор банк бизнесини юритиш ҳамда ушбу секторда рақобат муҳитини кучайтириш учун зарур ҳуқуқий шарт-шароитлар белгилаб берилди. Шунингдек, халқаро стандартларга мувофиқ келадиган ва молиявий соҳага хорижий инвестициялар киритиш учун жозибадор ҳуқуқий муҳитни яратадиган “Ўзбекистон Республикасининг Марказий банки тўғрисида”ги, “Банклар ва банк фаолияти тўғрисида”ги, “Валютани тартибга солиш тўғрисида”ги ҳамда “Тўловлар ва тўлов тизимлари тўғрисида”ги янгиланган қонунлар қабул қилинди.
Умуман олганда, сўнгги йилларда банк тизимида хусусий сектор ривожини рағбатлантириш, уларнинг инвестициявий жозибадорлиги ва хизмати сифатини ошириш мақсадида банк секторини тубдан трансформация қилиш бошландики, бу яқин келажакда ўз самарасини беради, албатта.
Улуғбек ФАЙЗИЕВ, Олий Мажлис Сенати аъзоси.
