«Олти ойдан бери ота уйимдаман. Эримнинг қилиқлари, қайнонамнинг даҳмазаларидан тўйиб кетдим. Ота уйимга кетсам, қадримга етиб, ақллари кириб қолар, деб ўйлагандим. Менинг ҳам ўзимга яраша феълим, ортимда суянчиқларим борлигини билишса, муомалалари ўзгарар, деган умидда эдим. Қайда, чучварани хом санаган кўринаман. Аввалига болаларидан хабар олиб турган дадажонимиз уч ойдирки, қорасини кўрсатиш тугул, қўнғироқ ҳам қилмайди. Энг алам қиларлиси, қайнонам бир жойга совчиликка ҳам борибди...»
Гулзода, 29 ёш
Хўш, кетаман деб, эрни қўрқитиш иш берадими? Қайнонага қандай таъсир қилади? Гулзоданинг вазиятидан кўриб турганингиздек, уйдан кетиб, ютмайсиз, ютқазасиз. Қуйида руҳшунос Барно ИЛҳОМОВА буни 12 фикр билан асослаб беради.
- Қўрқитолмайсиз. Инсонда қўрқув ҳисси қачон бўлади? Хавф туғилганда. Хавф бартараф бўлгач эса ўз-ўзидан йўқолади. Дейлик, сиз тугунларингизни йиғиштириб, уйдан кетиб, эрингизни қўрқитиб қўймоқчисиз. Хўп-хўп, у қўрқди ҳам, деб ҳисоблайлик. Кейин қайтиб келасиз-ку! Турмуш ўртоғингиз ҳаммаси бекорлигини тушунганида, хотиним ажрашиб кетса-я, болаларим нима бўлади, деган ўйлар булутдек тарқаб кетади. Бир марта кетиб қўрқитарсиз, икки марта қўрқитарсиз, учинчисидан кейин у қўрқмайди. Ўйинингизга кўникиб қолади.
- Ўзингизни кўрсатасиз. Фақат кучлилигингизни эмас. Ожизлигингизни. Чунки муаммодан қочиш, бу — ожизлик. Муаммо ҳеч қачон ташқарида бўлмайди. У ичингизда яшайди. Ота уйингизга кетасизми, икки-уч ой ижара уй олиб яшайсизми, муаммоларингиз ҳам этагингиздан қолмайди. Борган жойингизда эса уни ҳал қилмайсиз. Энг ёмони, эрингиз, қайнонангизда салбий тасаввур уйғотасиз: «Ўзининг тинчгина яшаш ният йўқ, бўлмаса, кетмасди» каби.
- Хато устига хатога йўл қўясиз. Шошдингиз, ёшлик қилдингиз ва келинлик уйингиздан кетдингиз. Ота уйга бориб олгач ҳам тинчимайсиз-ку! Ҳали эрингизга қўнғироқ қилиб, аламингизни тўкиб соласиз, ҳали кечирим сўраб, хабар жўнатасиз. Ҳеч бўлмаса, эрингизнинг узоқ қариндошими, қўшнисими, ким биландир «дардлашиб», жанжални янада авжлантириб, қайтиш йўлларини ёпиб ўтирасиз.
- Оилангизни мустаҳкамламайсиз, аксинча бузишингиз мумкин. Чунки бунёд этиш, асраш йўлини эмас, бузиш йўлини танладингиз. Ҳар бир ҳаракатингиз оила деворидан битта ғиштни кўчиришга ҳизмат қилса-қиладики, асло мустаҳкамламайди.
- Эримни жазолайман деб адашасиз. Масалан, болаларни кўрсатмаслик йўли билан ҳеч нарсага эришмайсиз. Эркакларнинг кўпчилиги болалари орқали хотинини ортига қайтармоқчи бўлади. Сиз эса ё фарзандларини кўрсатмасдан жазоламоқчи бўласиз, ёки «Мен эмас, фақат болалар керак сизга», дея иддаолар қиласиз. Йиғингиз, жазоларингиз, миннатларингиздан тўйган эрнинг эса, ҳатто, сиз билан телефонда гаплашишга ҳам юраги безиллаб қолади.
- Йўқлигимда қадримга етади, деб янглишасиз. Яхши томонларингиз билан бирга «-» ларингиз ҳам яққол кўзга ташланиб қолади йўқлигингизда. Билсангиз, аёлларнинг аразлаб ота уйига кетиши эркакларнинг оилавий ҳаётдан таътилга чиқишидек гап. Ҳа, қулоғининг тагида танбур чертадиган, танбеҳ берадиган, тергайдиган хотин йўқ экан, нима ғамлари бор. Бора-бора турмуш ўртоғингиз бундай ялламо ёрим ҳаётга кўникиб қолса, нима қиласиз?
- Қайнонангиз тавбасига таянмайди. Аввало, қайнона ҳайдаса ҳам, уйдан кетишга ҳаққингиз йўқ. Сизнинг бошингизда хўжайинингиз — турмуш ўртоғингиз бор. Онасининг гапи билан остона ҳатласангиз, «Мен сени ҳайдаганмидим? Нега ўзбилармонлик қилиб кетдинг?» дея умр йўлдошингизнинг жаҳли чиқиши ҳеч гапмас. Кейин яна бир гап, қайнонангизнинг овози кўтарилиб, ота-онангизни чақиринг, олиб кетсин, деса, дарров телефонга ёпишманг. Ота-онангиз биринчидан, қуданинг олдида изза бўлади, иккинчидан, бу хонадонга яна қайтишингиз ҳақиқий масалага айланади.
- Ота уйингизда ҳам обрўнгиз ошиб қолмайди. Гоҳ юзингизга, гоҳ изингидан, «Ўзининг феъли ёмон-да, сиркаси сув кўтармайди, бўлмаса, тинч яшарди», деган гаплар ёғилиши табиий. Отангизнинг қадди букилиши, онангизнинг отангиз олдида, эл олдида елкаси қисилишини-ку айтмай қўя қолайлик.
- Жигарларингизга салбий таъсир кўрсатасиз. Турмушга узатилмаган сингилларингизнинг онгида «Эрга тегсам, ҳаёт шу экан-да. Йиғлаб келиб ўтирарканман. Эрларнинг ҳаммаси золим, қайноналарнинг бари бемеҳр бўларкан», деган қўрқув пайдо бўлади. Уйланмаган ака-укангизда эса аёл зотига нафрат уйғона бошлайди. Ахир сиз ҳар куни турмуш ўртоғингиздан нолиб, унга лой чаплайсиз-да. Йигит киши эса бу гапларни эшитиб, ўзича хулоса ясайди: «Уйлансам, хотинимни маҳкам ушлайман. Токи уйимнинг сирини кўчага ташимасин, мени ҳаммага ёмонламасин».
- Кетганингиз овоза бўлади. Маҳалла-кўй, қариндош-уруғ деган гаплар бор. Кимдир ақл ўргатган, кимдир гапирган. У уйдан-бу уйга гап ташилиши ҳам, режангиздаги «тарбиялаш операциясини» ажрим остонасига олиб бориб қўйиши мумкин. Майли, фараз қилайлик, эрингизнинг кўзи мошдек очилиб, йўқлигингизда фариштага айланди ва сизни оиласига қайтарди. Бу гап оилангиз аъзолари томонидан ўрни келганда эсланиб, сизга ўқ бўлиб отилиши турган гап. Тағин узоқ қариндошми, яқин қўшними, «Яхши бўп кеттингларми, ҳув анувда бир отангизникига кетиб қолгандингиз-а», дея билиб-билмай ярангизни тирнаса, мулзам бўлиб қоласиз.
- Ўзингизга ўзингиз чоҳ қазиманг. Жанжалсиз оила, муаммосиз рўзғор йўқ. Ўзингиздан ҳам ўтган айблар ҳам бордирки, турмушингиз нотинч. Сабрни унутиб, «Бир қадримга етишсин», дея ота уйга кетиб, ўзингизга-ўзингиз тузоқ қўйманг. Қайноналарнинг ҳам аразчи келинга тоблари йўқ. Эрингиз, қайнонангиз сиздан бўлар-бўлмасга норози бўлаверса ҳам, чиданг ва уларнинг кўнглидагидек бўлишга ҳаракат қилинг. Бўлмаса, сиз остона ҳатлашингиз билан ўғлини уйлантириб қўйиш ташвишига тушадиганлар ҳам бор. Магарки, аллақачон тугун тугиб, ота уйингизга кетган ва ким келиб олиб кетаркан, дея йўл пойлаётган бўлсангиз, дарҳол изингизга қайтинг. Ва тўғри хулоса чиқаринг. Яъни оилангиздагиларга бу макрингиз ўтмайди.
- Мақсадингиз йўлида тўғри ҳаракатланинг. Яъни шу оилада яшаш имкони борми, нега энди ундан бир кунга бўлса-да, кетишингиз керак? Ажрашиш эмасми мақсадингиз, ўзингизча эрни одам қилиш, қайнонанинг кўзини очиш учун бундай кескин қарор қабул қилманг. Тўғри, ҳаётда истисно вазиятлар бор. Гиёҳванд, доим аёлини урадиган, пасткашларча хўрлайдиган эрлар билан умргузаронлик қилишнинг иложи йўқ. Руҳан ва жисмонан соғлингизга хавф мавжуд бўлган жойдан кетишингиз талаб этилади. Шунинг учун, вазиятингизга қараб қадам ташланг.
Хулоса қилиб айтадиган бўлсак, оилангиздан ажрашишингизга катта сабаб йўқми, мақсадингиз хонадонингизда хотиржамлик, осойишталик бўлишини таъминлашми, унда кетаман сўзини тилингизга чиқарманг. Сабр, оқиллик ва меҳр билан истагингизга, албатта, эришасиз!
МУХЛИСА.
Манба: «Sug'diyona» газетаси
