Kambag`allikdan chiqish – bu davlat siyosati darajasiga chiqqan eng muhim muammolardan biri. Ushbu muammoni har bir viloyat, tuman rahbariyat-u mas`ullari o`zicha talqin etib, uni bartaraf etish uchun o`z hududining iqtisodiy-ijtimoiy imkoniyatidan kelib chiqib yondashyapti. Lekin barchaga namuna qilishlik bir viloyat borki, u hududning mas`ullari xalqqa imkoniyat beraveradi, fuqarolar ham berilgan imkoniyatlardan ortig`i bilan foydalanib, biri tashlandiq qurg`oq erni o`zlashtirib, million-million dollarlik mahsulot eksport qilayotgan bo`lsa, boshqasi qir ustiga minglab issiqxona qurdirib, ishsiz ehtiyojmandlarni ish bilan ta`minlayapti. Yana biri esa suv cho`kkan botqoq erlarda O`rta Osiyodagi eng yirik deya baholanayotgan “Afsonalar vodiysi”ni yaratib, necha yillik afsonani haqiqatga aylanishiga erishgan. Bu o`lka – Namangan viloyati.
“Namangan tajribasi”ga bag`ishlangan bir necha qismdan iborat maqolalarimizni kuzatib borsangiz, yoritayotgan “biznes-reja” tavsiyalarmizdan birortasi aynan siz uchun asqatib qolishiga ishonamiz. Demak, ilk tavsiyamiz Namangan viloyatidagi “issiqxonachilar tumani” deya ta`rif etiladigan Namangan tumanida issiqxonalardan qanday foydalanishlari haqida bo`ladi.
Nima uchun aynan Namangan tumani va nega aynan issiqxona?
Kambag`allikka qarshi kurashishning Namangan tajribasiga ko`ra har bir hududning iqtisodiy o`sish nuqtasi (drayveri) aniqlanib, uni rivojlantirishga ko`maklashish orqali aholi daromadini oshirish nazarda tutiladi. Namangan tumani issiqxonachilik bo`yicha uzoq yillik tajribaga ega. U erda deyarli har bir xonadonda issiqxonalarga ko`zingiz tushadi. Issiqxonachilik – tumanning iqtisodiy drayverlaridan biri deyish mumkin. Shu sababli tumanda davlat byudjetidan alohida 50 mlrd. so`m mablag` aynan issiqxonachilikni rivojlantirish uchun ajratilgan.
Bu mablag`lar qanday sarflanadi?
Tuman hokimining 1-o`rinbosari Azamjon Ahmadalievning keltirishicha, davlat byudjetidan ajratilgan mazkur mablag` issiqxonachilik bilan shug`ullanmoqchi bo`lgan aholi uchun “Har bir oila - tadbirkor” dasturi doirasida imtiyozli kreditlar (3 yilga 6 oy imtiyozli davri bilan 15 %)ajratish orqali, “temir daftar”ga kiritilgan aholi uchun 50 foizli subsidiya (kredit summasi 50 % ining davlat tomonidan to`lab berilishi) asosida sarf etiladi.
Issiqxonadan qanday foydalaniladi va qanday daromad olinadi?
Namangan tumaniga qilgan press-turimizda issiqxonachilar shuni ta`kidlashdiki, 2 sotixli erdan yiliga 30-40 million so`mgacha daromad olishlari mumin ekan:
Shu tariqa issiqxonadan 4 faslda ham foydalanish orqali tadbirkorlar kreditlarini yopish barobarida 2 sotixli issiqxonadan oylik 2-3 million daromad qilishga ham erishadi. Shu o`rinda aytib o`tish kerakki, 2 sotixli issiqxona qurish uchun 12-13 mln. so`m mablag` sarflanadi. Kredit to`lovlari esa 600 000 so`m atrofida bo`ladi.
Tumanda kambag`allik darajasi qanday?
Namangan tumanida 179 400 nafar aholi (46 127 ta oila) bo`lib, shulardan 1701 ta (3,7 %) oila “temir daftar”ga kiritilgan. Tumanda kambag`allikka qarshi kurashishda ham boshqalarga o`rnak bo`larli mexanizm shakllangan. Bu mexanizmga ko`ra, ro`yxatdagi oilalar “temir daftar”ini yuritishda ularning hujjatlarini 3 ta: yashil, qizil va sariq toifalarga ajratiladi. Bunda:
Yashil toifa – ma`lum daromad manbaiga ega bo`lib, “temir daftar”dan chiqarilgan oilalar (779 ta oila – 45,8 %);
Sariq toifa – 2020 yil oktyabrga qadar ro`yxatdan chiqarilishi kutilayotgan, hozirda daromad manbalari shakllantirilayotgan oilalar (qolgan 922 oiladan 825 tasi – 89,5 %);
Qizil toifa – ijtimoiy himoyaga muhtoj bo`lgan, mehnatga layoqatsiz, keksa, nogironi bor davlat qaramog`idagi 97 ta oilalardir.
Keyingi maqolalarimizda:
Issiqxonachilik bo`yicha Namangan tajribasi kambag`allikka qarshi kurashdagi bitta yo`nalish hisoblanib, keyingi qismlarda bedanachilik, savdo konteynerlari, asalarichilik, sochiq ishlab chiqarish va yana bir nechta biznes tavsiyalar berib boramiz. Berayotgan tavsiyalarimiz nafaqat daromad ilinjidagi aholi uchun balki, o`z hududidagi kambag`allikka qarshi kurashayotgan tuman va viloyat sektor rahbarlari uchun dastur ul-amal bo`lishidan umidvormiz.
Sardorbek Rahmonqulov