Muhammad Yusuf – shoir, O`zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi deputati. Muhammad Yusuf adabiyotga etmushinchi yillar oxirida kirib kelgan va shu zahotiyoq u haqda betakror va esda qolarli timsollar yarata oluvchi, bir qarashda oddiy hayot voqeiligini chuqur va o`ziga xos tarzda badiiy shakllardan maromida foydalana oluvchi, jiddiy va ajoyib iste`dod sohibi sifatida gapirishgan.
O`zbek she`riyatining o`ta iqtidorli namoyondalaridan biri Muhammad Yusuf ijodining gullagan pallasi XX asr oxiri – XXI asr boshlariga, ya`ni O`zbekiston yangi mustaqilligi davriga to`g`ri keladi. Uning qisqa, ammo yorqin hayotini Pushkinning Bayron haqidagi so`zlari bilan izohlash mumkin: “U o`z she`rlarida ixtiyorsiz tarzda she`riyatning zavqu-shavqi ila iqrorlik bildirgan”.
Muhammad Yusuf 1954 yil Andijon viloyatining Marhamat tumani Qovunchi qishlog`ida dehqonlar oilasida tug`ilgan.
1971 yil o`rta maktabni tugatib, u Respublika rus tili va adabiyoti institutiga o`qishga kiradi, o`qishni bitirib, O`zbekiston kitobxonlar jamiyatiga muharrir bo`lib ishga kiradi. So`ngra, Muhammad Yusuf “Toshkent oqshomi” gazetasi muxbiri, G`ofur G`ulom nomidagi adabiyot va san`at tahririyati musahhihi, “O`zbekiston ovozi” gazetasi muxbiri, O`zbekiston milliy axborot agentligi bosh muharrir o`rinbosari, “Tafakkur” jurnali bo`lim mudiri lavozimlarida faoliyat yuritadi.
Ijodining ilk yillari u kitobxonlarga o`zining o`zbek do`ppisi haqida she`ri bilan tanilgan, keyin uzoq yillar davomida bu she`r shoirning tashrif qog`oziga aylangan. Unda Muhammad Yusuf nima uchun o`zbeklar do`ppi kiymay qo`yganidan hayratlanadi. Axir, ushbu bosh kiyimining turli xillari bor. Yoki uni kiyish og`irlik qilib qoldimi? Xulosa quvonarli emas: gap mos do`ppi yo`qligida emas – hamma gap uni kiyishga loyiq inson qolmaganligida.
1996 yil shoir O`zbekiston Yozuvchilar uyushmasi a`zosi bo`ladi. Avvaliga, u adabiy maslahatchi, 1997 yildan umrining oxirigacha O`zbekiston Respublikasi Yozuvchilar uyushmasi rais o`rinbosari bo`lib ishlaydi.
Shoirning adabiyot rivojiga qo`shgan hissasi munosib baholangan. Birinchi Prezidentimiz Islom Karimovning farmoni bilan, Muhammad Yusuf “Do`stlik” ordeni bilan mukofotlangan, “O`zbekiston xalq shoiri” sharafiga musharraf bo`lgan.
Ilk she`ri 1976 yil “O`zbekiston adabiyoti va san`ati” gazetasida chop etilgan. Oradan to`qqiz yil o`tgachgina, 1985 yil shoirning ilk she`riy to`plami “Tanish teraklar” chop etiladi. Ushbu to`plamda shoir o`z hissiyotlari bilan lirik va erkin tarzda bo`lishadi, o`z hayoti voqealari haqida gapiradi. Shunisi qiziqki, uni ham tanqid olami, ham shoir birodarlari juda iliq qabul qildi. Muhammad Yusufning hayotda omadi chopgan edi: ijodiy yo`lining eng avvalida, taqdir uni Erkin Vohidov bilan yuzlashtirdi, u esa Muhammad Yusufning ajoyib iqtidorini sezib, uni rivojlantirishda yordam berdi. Keyinroq shoir Abdulla Oripov bilan yaqinlashadi. Bu ikki atoqli zamondosh shoirlar Muhammad Yusufning iqtidorini to`g`ri yo`naltirishdi, ularning ijodida – mavzularda, timsollarda, she`r ohangida o`zaro ta`sir va o`zaro bir-birini boyitishni payqash mumkin.
Barcha yirik shoirlar kabi Muhammad Yusuf ham tarjima faoliyati bilan shug`ullangan. Bu ishni u ifodali bajarib, o`z tarjimalariga katta mas`uliyat bilan yondashgan. O`zi ham tarjimaga yirik shoirlarning asarlari orqali o`rgangan bo`lsa-da, uning tarjimalari o`ziga xos ijod namunasi hisoblanadi. Ularga nisbatan V. Jukovskiyning keyingi so`zlarini qo`llash mumkin: “Nasr tarjimoni – qul, she`riyat tarjimoni – raqib”.
Muhammad Yusuf uchun har bir so`z, hayotidagi har bir hodisa she`riyat edi. U go`yo, osmonlarda qanot qoqayotgan qush kabi juda engil va yorqin hayot kechirgan. Ammo shoir hayoti juda erta uzilgan. Ijodiy pallasi parvoz vaqti uzilgan... Shoir 2001 yilning 29 iyul kuni vafot etgan.
Muhammad Yusuf kabi o`ta keng qamrovli, hissiyotlari va o`ylari chuqur shoir o`limini bir narsagina — undan meros qolgan va shubhasiz, o`zbek she`riyati rivojiga samarali ta`sir ko`rsatuvchi she`rlarigina yupatadi.
Ijodiy mehnatlari
“Tanish teraklar” (1985), “Bulbulga bir gapim bor” (1987), “Iltijo” (1988), “Uyqudagi qiz” (1989), “Halima enam allalari” (1989), “Ishq kemasi” (1990), “Ko`nglimda bir yor” (1991), “Bevafo ko`p ekan” (1991), “Erka kiyik” (1992), “Osmonimga olib ketaman” (1998).
Shoirning har bir she`ri eng go`zal qo`shiqlarga aylanib, odamlar tili va diliga o`rnashib olgan, shubhasiz...
Lolaqizg`aldoq
Mendan nima qolar:
Ikki misra she`r,
Ikki sandiq kitob,
Bir uyum tuproq.
Odamlar ortimdan
Nima desa der,
Men seni o`ylayman
O`zimdan ko`proq –
Lola, lolajonim,
Lolaqizg`aldoq!
Men ketsam, yomondan
Yiroq bo`l, ohu,
Chunki sen chiroyli,
Ko`rkli bir juvon.
Yomon kunlar bir kun
Yaxshi bo`lar-u,
Yomon odam yaxshi
Bo`lmas hech qachon…
Yasha chegarada
Turgandek ogoh,
Lola, lolajonim,
Lolaqizg`aldoq!
Uyda yotibman-u,
Sezib turipman,
Ko`kda kelayotir
Qushlar qaytishib.
Xayrlar yog`dirib
Qanotlaridan,
Xasta shoiriga
Vido aytishib.
Bor, mening uchun ham
Ularga qo`l qoq –
Lola, lolajonim,
Lolaqizg`aldoq!
Ularni men yana
Ko`rarmanmi-a,
Ayvondan odamdek
Kuzatolmadim.
Kuz. To`ylar boshlandi.
Yuragim pora –
Bitta qizimni ham
Uzatolmadim…
Demak, taqdir ekan
To`y ko`rmay o`lmoq,
Lola, lolajonim,
Lolaqizg`aldoq!
Biroq, ko`nglim sezar,
Mendan keyin ham,
Bir kun bu hovliga
Odam to`ladi.
Hali to`ylar qilib
Charchaysan, erkam,
Mening qizlarim eng
Baxtli bo`ladi!
Kelinlar ko`ylagi
Ruhimday oppoq –
Lola, lolajonim,
Lolaqizg`aldoq!
Gulim, yaqinroq kel,
Qara, ne savdo,
Bu ajib ishlarni
Dil lavhiga yoz:
Kimga qasr etmas,
Kimga mol-dunyo,
Menga esa havo
Etmaydi, xolos.
Tiriklar mudroqda,
O`liklar uyg`oq –
Lola, lolajonim,
Lolaqizg`aldoq!
Ko`ksim kuyib borar,
Ko`krak yonmoqda,
Ayting do`xtirlarga,
Yorishsa yorsin!
Jism o`z ulfati –
Jondan tonmoqda.
Bechora jon endi
Qaerga borsin.
Endi osmon yiroq,
Endi er yumshoq –
Lola, lolajonim,
Lolaqizg`aldoq!
Buni hayot derlar,
Unutma aslo,
Bir kun ochilasan,
Bir kun so`lasan.
Qalbimda-ku, faqat
Sen eding tanho,
Qabrim ustida ham
O`zing bo`lasan.
Sen bizning sevgidan
Xotira – bayroq,
Lola, lolajonim,
Lolaqizg`aldoq!
Ayol qalbing bilan
Suv kech, olov kech,
G`am kelsa boshingdan
Xushing uchmasin.
Xudodan so`radim:
Mendan keyin hech,
Nomard kimsalarga
Ishing tushmasin.
Ularning qo`lida
Hamisha tuzoq,
Lola, lolajonim,
Lolaqizg`aldoq!
Ishing tushsa, inim
Muhammadga bor,
Shoirlar ichida
Ishonganim shu.
Biroz ichishini
Aytmasa agar,
Ko`ksi tiniq bola,
Halol bola u.
Faqat sal soddaroq,
Faqat sal yoshroq,
Lola, lolajonim,
Lolaqizg`aldoq!
Jon so`ngi boshpana
Toparkan ongda,
U yurak ostida
Derdim men bo`lsam.
Ajablanma agar
Ertaga tongda
Seni o`pib, O`shni
Quchoqlab o`lsam!..
O`tinchim – tepamda
Yig`lama uzoq,
Lola, lolajonim,
Lolaqizg`aldoq!
Muhammad Yusuf
manba: arboblar.uz
