Saudiya harbiylari Yaman chegarasida muhojirlarni ommaviy ravishda o`ldirishda ayblanmoqda. Bu haqda “Human Rights Watch” yangi hisobotida e`lon qilindi deb xabar bermoqda Zamon.uz. Hisobotda aytilishicha, Saudiya Arabistoniga etib borish uchun urushdan vayron bo`lgan Yamanni kesib o`tgan ko`plab efiopiyaliklar otib o`ldirilgan.
Muhojirlar BBCʼga otishma natijasida oyoq-qo`llaridan ayrilganlar va jasadlarni ko`rganini aytishgan. Saudiya Arabistoni avvalroq tizimli qotillik haqidagi ayblovlarni rad etgan edi.
“Human Rights Watch” tashkilotining “Ular bizga yomg`irdek o`t ochdi” deb nomlangan hisobotida Yamanning Saudiya Arabistoni bilan mustahkam shimoliy chegarasida Saudiya polisiyasi va askarlar tomonidan o`qqa tutilgan hamda ba`zan portlovchi qurollar bilan nishonga olingan migrantlarning grafik guvohliklari mavjud.
BBS alohida aloqaga chiqqan muhojirlar kechasi dahshatli o`tishmalar eshitilgani haqida gapirdi. Ularning guvohlik berishicha, yuzlab ayollar va bolalardan iborat muhojirlar neftga boy qirollikdan ish izlab chegarani kesib o`tishga urinayotganlarida o`qqa tutilgan. 21 yoshli Mustafo Sufiya Muhammad BBCʼga boshidan kechirganlarini gapirib berdi.
Uning so`zlariga ko`ra, 45 nafar muhojirdan iborat guruhning ba`zilari o`tgan yilning iyul oyida chegaradan yashirincha o`tmoqchi bo`lganlarida otib o`ldirilgan.
“O`q otilganini ham sezmay qoldim, lekin o`rnimdan turib yurmoqchi bo`lganimda oyog`imning bir qismi yo`q edi”, dedi u.
Mustafoning oyog`i tizzasidan pastroq amputasiya qilingan va endi u ota-onasi bilan Efiopiyada, qo`ltiq tayoqchalari va protezli oyoq bilan yurmoqda.
“Men Saudiya Arabistoniga oilam hayotini yaxshilashni xohlaganim uchun bordim, lekin umid qilganim amalga oshmadi. Hozir ota-onam men uchun hamma narsani qilishmoqda”, dedi yana bir efiopiyalik muhojir.
Birlashgan Millatlar Tashkilotining Xalqaro Migrasiya Tashkiloti ma`lumotlariga ko`ra, Afrikada yiliga 200 000 dan ortiq odam Yamanga dengiz orqali o`tib, Saudiya Arabistoniga borish uchun xavfli sayohatga chiqishga harakat qiladi.
Inson huquqlari tashkilotlarining aytishicha, yo`lda ko`pchilik qamoq va kaltaklanishni boshdan kechirmoqda. Dengizdan o`tish juda xavflidir. O`tgan hafta Jibuti qirg`oqlari yaqinida kema halokatidan so`ng 24 dan ortiq muhojir bedarak yo`qolgani xabar qilingandi.
Yamanda asosiy muhojirlar yo`llari halok bo`lgan odamlarning qabrlari bilan to`lib toshgan.
Hisobot bosh muallifi Nadiya Xardmanning BBCʼga aytishicha, 2022 yilning martidan joriy yilning iyunigacha bo`lgan davrni o`z ichiga olgan hisobotda portlovchi qurollar bilan bog`liq 28 ta alohida hodisa va yaqin masofadan 14 ta o`q otish holatlari batafsil bayon etilgan.
“Men omon qolganlar tomonidan yuborilgan yuzlab grafik tasvirlar va videolarni ko`rdim. Ularda juda dahshatli jarohatlar va portlashlar tasvirlangan. Hisobotda aytilishicha, chegarada qancha muhojir halok bo`lganini hisoblab bo`lmaydi.
Chegara o`tish joylarining uzoqligi va omon qolganlarni kuzatib borishning qiyinligi bunga imkon bermaydi”, deydi muallif.
“Biz huquqbuzarliklar tizimli ekanligini va insoniyatga qarshi jinoyat bo`lishi mumkinligini haqiqatda isbotladik”, deya qo`shimcha qiladi Xardaman.
Saudiya Arabistoni xavfsizlik kuchlari tomonidan shimoliy chegarada keng tarqalgan qotilliklar sodir etilgani haqidagi xabarlar ilk bor o`tgan yilning oktyabr oyida BMT ekspertlarining Ar-Riyod hukumatiga yo`llagan maktubida paydo bo`lgan edi.
Saudiya hukumati bu ayblovlarni jiddiy qabul qilishini aytdi va BMTning qotilliklar tizimli yoki keng miqyosli ekanligi haqidagi tavsifini qat`iyan rad etdi.
“Taqdim etilgan ma`lumotlarga asoslanib, Qirollik ichidagi rasmiylar da`volarni tasdiqlovchi hech qanday ma`lumot yoki dalil topmadilar”, deyiladi hukumat bayonotida.
Ammo o`tgan oy Aralash migrasiya markazi, global tadqiqot tarmog`i omon qolganlar bilan o`z intervyulariga asoslanib, chegara bo`ylab qotilliklarga oid qo`shimcha da`volarni e`lon qildi.
Uning hisobotida chegara hududi bo`ylab tarqalib ketgan chirigan jasadlarning grafik tavsiflari, Saudiya chegarachilari tomonidan qo`lga olingan muhojirlarning qaysi oyog`idan o`q uzishni xohlashlarini so`rashi, dahshatga tushgan odamlarga hujum qilish uchun pulemyot va minomyotlardan foydalanilgani tasvirlangan.
“Human Rights Watch”ning hisoboti hozirgacha eng batafsil bo`lib, ko`plab guvohlarning hisobotlari va ko`plab qotilliklar sodir etilgani aytilayotgan o`tish joylari, shuningdek, vaqtinchalik dafn etilgan joylarning sun`iy yo`ldosh tasvirlari mavjud.
Hisobotda, shuningdek, Yaman ichidagi Monabbihdagi hibsxona ham aniqlangan, u erda muhojirlar qurolli kontrabandachilar tomonidan chegaraga olib ketilgunga qadar saqlanadi.
HRW bilan suhbatlashgan muhojirlardan biriga ko`ra, Yamanning hutiy isyonchilari Monabbihda xavfsizlik uchun mas`ul va kontrabandachilar bilan birga ishlaydi.
Sun`iy yo`ldoshdan olingan fotosuratda o`ralgan majmua ichida bir-biriga yaqin o`ralgan yorqin to`q sariq chodirlar ko`rsatilgan.
BBC Saudiya Arabistoni hukumatiga BMT ma`ruzachilari, Aralash migrasiya markazi va “Human Rights Watch” tashkiloti tomonidan ilgari surilgan ayblovlar yuzasidan izoh so`rab murojaat qilgan, biroq hozircha javob olmagan.
