Chuqur madaniy meros va yuzlab yillik an`analarni aks ettiruvchi turk oshxonasi butun dunyoda e`tirof etilgan va bu shon-sharaf, albatta, turk shirinligini o`z ichiga oladi. Ba`zilar turk shirinliklarini mamlakatning arxeologik va madaniy boyliklari kabi maftunkor deb bilishadi va ko`plab sayohat qo`llanmalari turk shirinliklarini "dunyoning eng yaxshi"lari ro`yxatiga kiritadi. Deyarli har bir ta`mga to`g`ri keladigan ta`mi va nozikligi bo`yicha turk shirinliklari aholi va mehmonlar tomonidan sevib iste`mol qilinadi. Turkiyadagi shirinliklarning mashhurligiga kelsak, Taste Atlas o`zining "Dunyodagi eng yaxshi 100 ta shirinlik"da bir qancha mashhur turk shirinliklariga e`tibor qaratdi.
Dunyo bo`ylab ro`yxatdan o`tgan "Turk baklavasi"
Paxlava, ehtimol, eng mashhur turk shirinligi, mayda maydalangan yong`oqlar bilan to`ldirilgan va shirin siropga botirilgan qog`oz yupqa fillo xamir qatlamlaridan tayyorlangan mazali qandolatdir. Paxlava va astronomik an`analari uchun UNESCO Creative Cities Network tarmog`ida ro`yxatga olingan Gaziantepdan kelgan mashhur Gaziantep paxlavasi TasteAtlasqo`llanmasida alohida shirinlik sifatida keltirilgan. Evropa Ittifoqi Komissiyasi tomonidan turk oshxonasiga xos bir lazzat sifatida ro`yxatga olingan Gaziantep paxlavasi, Turkiyaning kundalik hayotda va maxsus kunlarda eng muhim taomlaridan biridir. Paxlava shirinlik uchun umumiy atama bo`lsa-da, shirinlik tayyorlash va taqdimotiga qarab turli nomlarni oladi. Masalan, “TasteAtlas”da ham ko`rsatilgan fıstık sarma (pista o`rami) pista bilan tayyorlangan paxlava turiga ishora qiladi, bu eng ko`p afzal ko`rib tayyorlangan paxlavadir. Birma bir yupqa xamir qatlamiga o`ralgan, ba`zan “pista yog`i” deb ataladigan zich pista pastasidan tayyorlanadi. Paxlava Turkiyaning boy madaniy merosining elementar ifodasi sifatida har qanday shakl va uslubdagi taomdir.
TasteAtlas qo`llanmasidagi yana bir an`anaviy turk shirinligi - bu kunefe. Issiq tortiladigan kunefe taomiga ikki qatlamli maydalangan yupqa xamir qatlami yoki irmik xamiri orasiga qo`yilgan eritilgan tuzsiz pishloq qo`shiladi, so`ngra shirin siropga botiriladi va maydalangan pista bilan bezatilgan. Eng mazali kunefe Turkiyaning Janubi-Sharqiy Anadolu viloyatlarida tayyorlanadi va Hatayning dunyoga mashhur shirinligi “Antakya Künefe”si Evropa Ittifoqida “Protected Geographical Indication (Himoyalangan geografik ko`rsatkich)” sifatida ro`yxatga olingan.
An`anaviy meros: sutli shirinliklar
Turkiyaning sutli shirinliklari mamlakatning boshqa pazandachilik taomlari kabi mashhur va mazali. Firin sutlach (pishirilgan guruch pudingi) - sut, guruch va shakarni birlashtirib tayyorlanadigan mashhur an`anaviy turk shirinligi, puding pechda pishiriladi va uning kuygan yuzasi doljin yoki findik bilan bezatiladi. Ushbu klassik desert butun mamlakat bo`ylab mavjud bo`lsa-da, ko`pchilik muxlislarning aytishicha, eng yaxshi firin sutlachi sut chorvachiligi bilan mashhur joylarda tayyorlanadi.
Usmonlilar davriga oid kazandibi (karamellangan sut pudingi) yumshoq konsistensiyaga va ozgina kuygan asosga ega. Shirinlikning nomi u tayyorlanadigan qozonning kuygan tubiga ishora qiladi. Haqiqiy kazandibi tovuq ko`kragining pastki qatlamini kuydirish orqali tayyorlanadi (tovuq ko`krak pudingi), maydalangan tovuq ko`kragidan tayyorlangan shirinlik. Biroq, ko`pchilik kazandibiga sariyog`, sut, guruch uni, shakar va kraxmal qo`shiladi, karamellangan qismi tepada, maydalangan tovuq ko`kragisiz bo`ladi. Bu an`anaviy taom turk qahvasi yoki choyi bilan boshqa ko`plab ajoyib turk shirinliklari kabi xizmat qiladi.
Marash Dondurma (Marash muzqaymog`i) ham TasteAtlas qo`llanmasida bor. Zich mustahkamligi, o`ziga xos ta`mi va xushbo`yligi bilan Marash Dondurma butun Turkiya bo`ylab sevimli desert hisoblanadi. Ushbu ajoyib qandolatning siri uning tarkibiy qismlarida yotadi: Muzqaymoq Kahramanmarashdagi tabiiy o`tlar bilan oziqlangan echki sutidan tayyorlanadi, xushbo`y "salep" esa bu hududda o`sadigan binafsha rangli orkide ildizlaridan olinadi.
Irmik helvasi, TasteAtlasqo`llanmasidagi yana bir turk shirinligi Anadolu pazandachilik madaniyatining ajralmas qismidir. Deyarli har bir viloyatda ozgina o`zgarishlar bilan tayyorlangan taom irmik, sariyog`, shakar, sut va qarag`ay yong`oqlaridan iborat. Ko`pincha muzdek sovuq Marash muzqaymog`i bilan birga issiq holda beriladi.
