"Darakchi" gazetasining "Kecha va bugun" loyihasining qahramonining muxlislari asosan yosh tomoshabinlar. Sahnadagi voqealarni ham jiddiy qabul qiladigan jajji muxlislarni sehrli “olam”ga olib kiradigan aktyor, O`zbekistonda xizmat ko`rsatgan artist Abdusamad JO`RABOEVning hayoti sahnadagi kabi quvonchlarga boymi? 7 dan 70 yoshgacha bo`lgan tomoshabin yuziga tabassum ulashuvchi aktyor ortga nazar tashlab, umr va hayot yo`lini yodga oldi...
"ASLIDA ªOVUN PIShIFIDA" TUFILGANMAN"
— 1952 yil 18 noyabrda Toshkent viloyati Chinoz tumanining Tillaobod qishlog`ida mirob oilasida dunyoga kelganman. Otam “Yo`q, sen qovun pishig`ida tug`ilgansan”, derdi, demak, avgustda tug`ilgan bo`laman-da (kuladi). Men otam Abdumannop Jo`raboevning birinchi turmushidan dunyoga kelgan farzandman. Onamning vafotidan so`ng otam yana oila qurgan. Ikkinchi oilasidan etti farzand: uch o`g`il, to`rt qiz tug`ilgan. Farzandlar juda ahil-inoq o`sganmiz. Baribir tug`ishgan aka-ukalarimning yo`qligi armonim. Bo`sh vaqtimda otamga yordam berardim, chimni ketmonda bir tekis qilib kesib, birma-bir qo`lida taxlab chiqardi. Kolxoz rahbari cho`pni erga tashlaganda yarmigacha erga kirib ketmasa, otamning tongdan tungacha qilgan mehnatini inobatga olmasdi, shu tariqa bir burda non topardi...
"USTOZIMNING "TEGIRMON"IDAN OMON ChIЄЄANMAN"
— 31-o`rta maktabning 1-sinfiga borganman. U vaqtda hozirgidek maktab formalari, portfel, ruchka bo`lmasdi. Onam qattiqroq materialdan tugmali sumka tikib bergandi. Hatto siyohdonni o`rashga sellofan bo`lmasdi. Kiyimimizga siyoh to`kilgudek bo`lsa, tamom, dog`i ketmasdi. Sira yodimdan chiqmaydi, qish: qalin qor yoqqan, 1-sinf o`quvchisiman. Uydan chiqib besh yuz metr yurganimdan keyin ne ko`z bilan ko`ray, qarshimda katta it turibdi. Tishlab olmasin, deya to`xtagan erimda to`rt soat qimirlamay turibman-da. Dars tugab, ustozimiz sinfdoshlarimni etaklab kelib qoldi. “Bu erda nima qilib turibsan, nega maktabga bormading?” deb qoldi, vaziyatni tushuntirdim. Ustozim itni haydab yubordi. Keyin bilsam, u kuchukning ko`zi ko`r ekan (miriqib kuladi). Shundan so`ng shamollab qolib, uch oy maktabga borolmaganman. Qiziquvchanligim sabab, maktabdagi drama to`garagiga a`zo bo`lib olganman. Ko`plab rollar o`ynaganman, lekin jussam kichkina bo`lgani uchun faqat komik rollar berishardi. Taqlid san`atiga ham ishtiyoqim baland edi. Portfelini qo`ltiqlab yuradigan gavdali geografiya ustozim bo`lardi, kimdir chaqirsa butun tanasi bilan o`girilardi. U kishini o`xshatsam, hamma miriqib kulardi. Bu haqda xabar topgan ustozim xonasiga chaqirtirdi. “Tamom, endi kaltak eyman”, deb o`yladim. U vaqtda maktabda asosan erkak o`qituvchilar ishlardi, ayollar barmoq bilan sanarli edi. Qisqasi, ustoz eshikni qulfladi-da, “xo`sh, qanday yurarkanman? Agar o`xshatolsang indamayman, aksincha bo`lsa ko`rasan mendan”, dedi. “Ustoz, portfelingizni berib turing”, dedim bo`sh kelmay. Orqamni o`girib olib, “qani, chaqiring-chi”, dedim (kuladi). Taqlidim o`xshadi shekilli, qulflangan eshikni ochdi-da, “o`xshadi, lekin ustozlarni masxara qilmagin! Bor, yo`qol”, deb haydab yuborgan (miriqib kuladi). San`atga bo`lgan qiziqishning ilk qadamlari shu bo`lsa, ajabmas. She`r, hikoya yozish, kitob o`qish jonu dilim edi. Yozgi ta`tilda sigirimizni dalaga olib ketayotganimda yarimta nonga qo`shib, kitobni ham belimga tugib olardim. Bir kuni o`qishga berilib ketibman, sigir yo`q-da, uyga yig`lab borganman. Bilsak, milisiya olib ketgan ekan. Otam jarima to`lab olib kelgan. O`shanda otam onamga “O`g`lingga non berma, yo`qsa kitobni ham qo`shib olib ketarkan”, deb tayinlagan. Keyin o`zi belimni ushlab, tekshirib ko`rib sigir bilan dalaga jo`natardi. Kitob o`qimasam bo`lmasdi, oyog`imga boylab oladigan bo`lganman, hech kim bilmasdi (kuladi).
"AMALIYoTNI MARDIKOR BOZORIDA O`TAGANMIZ"
— 8-sinfni tamomlab, qo`shni qishloqdagi 33-maktabda 9-10-sinflarni o`qiganman. Bundan maqsad institutga kirib, tahsil olish edi. 10-sinfni tamomlashim arafasida otam qaysi kasb egasi bo`lmoqchiligimni so`raganida “San`atkor bo`laman”, desam, “bizning avloddan san`atkor chiqmagan. Armonimni amalga oshirib, o`qituvchi bo`l”, degan. Shunda “Toshkent teatr va rassomlik san`ati institutini tamomlab ham pedagog bo`lsa bo`lar ekan”, deganimdan so`ng oq fotiha bergan. Bir o`zim Toshkentga kelib, uch bosqichli imtihondan muvaffaqiyatli o`tib, drama va kino aktyorligi fakultetiga o`qishga qabul qilinganman. Yodgora Ziyomuhamedova, Rustam Hamroqulov, Habibulla Abdullaev, Shamsiqamar Davutova, Ismoil Abdullaev kursdoshlarim. Juda kuchli kurs edik. Pedagog Nina Timofeeva qo`lida tahsil olganmiz. Rustam tabiatan juda qiziqchi edi-da. Bir kuni “Abdusamad, tekin ovqat eysanmi?” dedi-da, ko`chada turgan avtobus ichiga olib kirdi. Rustam darchaga qo`lini uzatgandi, qon olishdi, meni ham majburlab qon topshirtirdi. Qo`limizga qog`ozcha berdi-da, “oshxonaga kirsanglar ovqat beradi”, dedi. Qancha qon oldi bilmaymiz, boshimiz aylanib oshxonagacha amallab etib oldik. Ne ko`z bilan ko`ray, Rustam ikkita stakanda choy va ikkita kichkinagina bulochka ko`tarib keldi. Nigohimdagi ma`noni angladi, chog`i “nima qilay, shunigina berishdi”, deydi-da (kuladi). Talabalik vaqti pulimiz yo`g`ida shunaqa voqealar ham bo`lib turardi. Yana bir gal Rustam “har hafta uyingdagilardan pul olavermasdan bizga qo`shilib mehnat qilsang-chi”, deb qoldi, rozi bo`ldim. Dam olish kuni Rustam Hamroqulov, Ismoil Abdullaev va men erta tongdan Chorsudagi mardikor bozoriga bordik. To`rt soat turdik ham hech kim bizga “xaridor” bo`lmaydi-da. Rustamga “qorin ochdi, ketaylik”, desam, “pul topish osonmas, shoshma!”, dedi. Besh daqiqadan so`ng bir chol kelib, ikkilasiga yuzlanib, “Karam chopishni bilasanlarmi, ikkovingga besh so`mdan beraman” dedi, Rustam rozi bo`ldi. “Men-chi?” desam, “Otaxon jussamga qarab, “senga uch so`m beraman”, dedi. Yo`lga tushish oldi qornim ochligini aytsam, otaxon ikkita do`stimga butun, menga yarimta lag`mon olsa bo`ladimi (kuladi). Qisqasi ish boshladik, tushlikdan darak yo`q. Rustamga "yarimta lag`mon eganman, qornim ochdi", desam u “Aktyorlikka o`qiyapmiz-ku, sen hozir hushingdan ketasan, cholni ishontiramiz”, dedi. Shunday qildik, salqinda o`tirgan chol yugurib keldi-da “O`zi shu bolani olmay, degandim. Tur o`rningdan, karamni ezib qo`yding-ku”, deb do`q urdi. Xullas, ovqat ikki soatdan keyingina keldi. To`rt yillik talabalik davrimiz shu tariqa qiziq voqealar bilan o`tgan.
"KO`ZDA YoSh BILAN TEATRNI TARK ETGANMAN"
— O`nga yaqin kursdoshlarim bilan yo`llanma asosida Respublika yosh tomoshabinlar teatriga ishga yuborishgan. Katta-katta rollarni o`ynayman, deb bir olam orzular bilan borgandim. Biroq uch yil ommaviy sahnalarda ishlashga to`g`ri keldi. Ilk rolim “Qizil qalpoqcha”dagi tipratikan. Bir og`iz so`zi bor, xolos, uch oy repetisiya qilganmiz. Aslida shu rol ham talash edi (kuladi). Galdagi spektaklda qora quyon roliga ham uch oy tayyorlandim. Spektaklni topshiradigan kunimiz “bu rol shart emas ekan”, deb olib tashlashsa bo`ladimi? Moddiy tomonlama qiynalib qolganimdan sotuvchilik qilmoqchi edim. Shunda bir kishi “sening joying teatrda, shu erda o`sasan!” deb maslahat bergan, quloq tutganman. Yosh tomoshabin sahnadagi voqeani real qabul qiladi, teatrimizning boshqa teatrlardan farqi ham shunda. Shuning uchun ham bu teatrga mehrim bo`lakcha. To`g`ri, orada O`zbek Milliy akademik drama teatriga ishga bormoqchi bo`lganman. Biroq imkoniyatlarimni to`g`ri baholab, fikrimdan qaytganman. 1977 yil “Shum bola”da bosh rolni o`ynaganman. 1980 yil “Qovoqvoy va Chanoqvoy” spektaklidagi rolim meni elga tanitdi. Yuzlab rollarim orasidan aynan buning tilga tushishiga sabab, bolalar Qovoqvoy timsolida o`zini ko`rgan. Ko`pchilik ismimni bilmay, 18 yil sahnadan tushmagan shu rolimning nomi bilan Qovoqvoy, deb chaqiradi, xursand bo`laman. Ba`zilar mazax qiladi, xafa bo`laman-u, lekin taniganiga ham shukr, deb ketaveraman. “Zafar, Zufar va sehrgar” spektaklida onasi vafot etgan, otasi qayta uylangan aka-ukaning birining rolini o`ynaganman. Bola tushida marhum onasini ko`radigan sahna bor. “Oyijon!”, deb yig`lashim kerak. Rejissyor Ergash Masafaev “o`xshamayapti, yolg`ondan chaqiryapsan-ku. Onang bormi?” deb so`radi. “Onam vafot etgan”, desam, “tasavvur qil, qarshingda turgan aktrisa onang, qani chaqirib ko`r-chi”, degan. Rejissyor ustalik bilan shu tariqa meni holatga kirgizib olgan. Hamkasblarim “Abdusamad hozir yig`lab, rol ijro etadi”, deb yig`ilib olishardi. Shukr, barcha katta rollarni o`ynash nasib etgan baxtli aktyorman. Shu dargohda o`ttiz yildan oshiq ishladim, hatto nafaqaga chiqqanimdan keyin ham ishni davom ettirdim. U vaqtlar zabardast san`atkorlar ishlardi, muhit o`zgacha edi, borimizni berib ishlardik.
Ikki hamkasbim va meni o`n kunga viloyatga konsertga taklif qilishgandi, bu biz uchun qo`shimcha daromad ham edi. Teatr direktoridan ruxsat so`rasak, “arizangizni yozing!” deb turib oldi. Ko`zimizda jiqqa yosh bilan ariza yozib, teatrdan chiqib ketganmiz. Shuncha yillik mehnatim, qadrimga yig`laganman. Ijodiy muhit ham salbiy tomonga o`zgargandi, ishtiyoq so`ngan. Bu orada Respublika estrada sirk kollejida 12 yil yarim stavkada pedagog bo`lib ishladim. To`liq stavkaga ishga kirishimni so`rashgandi, teatrni tanlab rad etgandim. Oradan vaqt o`tib, rahbarlar yana o`zgardi, teatr muhiti yaxshilandi. Ishtirokimdagi bir spektakl qayta qo`yilganda, chaqirishdi, rad etmay o`ynab berdim. Bolalarning ko`zidagi mamnuniyatni ko`rishni zavqi bo`lakcha-da! Kamtarona mehnatimni 2001 yil O`zbekistonda xizmat ko`rsatgan artist unvoni bilan taqdirlashdi.
Kinoda sanoqli rollar o`ynaganman. Boisi, yuragim “jiz” etmasa, pul uchun san`atimni sotmayman. Televizion loyihalarda ishtirok etib turibman. Yaqinda 20 qismli “Jiblajibon” teleserialida o`ynadim, tomoshabin yaxshi qabul qildi. Ochig`i, san`atsiz yasholmayman.
"TO`YIMIZ FOTO, VIDEODA SAQLANIB QOLMAGANI YoMON-DA"
— Oila qurishim ota-onamning tanloviga ko`ra bo`lgan. Uchrashuvga chiqsam, qarshimda tog`amning qizi turibdi. Poytaxtda o`qib, ishlaganim uchun Muborakni bolaligida ko`rgandim-da. Bir ko`rishda uylanishga rozi bo`lganman. 1977 yil to`yimiz bo`lgan, teatrimizning hamma a`zosi to`yga borgan.
“San`atkorlar kelar ekan”, deb butun qishloq uyimizga ko`chib kelgan. Otam esa “shuncha odamni qanday boqaman”, deb tashvishga tushgandi (kuladi). Tasavvur qiling, katta kenglik, yoz fasli, kelin-kuyovning atrofini ikki mingdan oshiq odam o`rab olgan. Shu tariqa, to`y tongga qadar davom etgan. Ming afsus, u vaqtlarda video, foto bo`lmagan. O`sha unutilmas voqealar xotira “kitobi”mizdagina saqlanib qolgan. Rafiqam Muborak Jo`raboeva Respublika yosh tomoshabinlar teatrida liboslar sexida ishladi, 2012 yil “Shuhrat” medali sohibi bo`ldi. Er-xotin bir erda ishlagani yaxshi-da, so`ragan narsamni muhayyo qilib berardi, qornimni doim to`q tutardi (kuladi). Yomon tomoni ish tugashi bilan “uyga ketdik”, deb olib ketardi. Bir gal rafiqamni avtobusga chiqarib, o`zimni xuddi sig`magan kishidek tutganman. Haligacha gapiradi, “o`shanda atay eshikni yoptirib, sig`may qoldim”, degansiz”, deb (kuladi). Baxtli turmushimizdan uch nafar farzandimiz bor: Abdujamoliddin, Abdujaloliddin, Nazokatxon. Qolaversa, sakkiz nabiraning buva-buvisimiz, baxtimizga ko`z tegmasin!
Sadoqat ALLABERGANOVA tayyorladi. Fotomuxbir: Islom RO`ZIEV
