Nutq muammolariga nisbatan aytiladigan «til ostini kestirish», aslida, mavjud amaliyot. Biroq uni amalga oshirish uchun til osti yungagining kaltaligi yoxud noto`g`ri joylashgani haqidagi tashxis tasdiqlanishi lozim. Zero, yungak bilan bog`liq muammolar nafaqat talaffuzga, balki og`iz bo`shlig`ining chaynov jarayoniga ham ta`sir etadi. Asosiy savolga qaytsak, yungakni kestirish kerakmi yoki yo`q? Javob uchun mutaxassis — shifokor-stomatolog Sherzod XANNAROVga yuzlanamiz.
Yungak asli nima?
Pastki jag` sohasida tilni ushlab turuvchi elastik to`qimadan iborat yungak, nafas olish, taomlanish va so`zlashuv jarayonida tilning erkin harakatlanishini ta`minlaydi. Bolaning og`iz bo`shlig`ida uchta yungak mavjud bo`lib, biri til ostida, ikkinchisi yuqori lab va milklar, uchinchisi pastki lab va milklar o`rtasida joylashgan. Yungakning me`yordan kalta yoki noto`g`ri joylashgani tug`ma patologiya bo`lib, angilogossiya deyiladi.
Xavf nimada?
Yuqori va pastki lab yungagining kaltaligi go`dakning ko`krak tuta olmasligiga sabab bo`lishi mumkin. Natijada mittivoyning qorni to`ymay, vazni me`yordan ortda qoladi, bezovtaligi ortadi. Bunday holatlarda, albatta, pediatr ko`rigi talab qilinadi. Shuningdek, yuqori va pastki lab yungagidagi o`zgarish tishlarni diastema (tish orasining ochilib qolishi) holatiga ham olib kelishi mumkin.
Uch yoshdan katta bo`lgan bolalarda til osti yungagining qisqaligi tishlam qatorining noto`g`ri rivojlanishi va nutq jarayoniga ta`sir etadi. Bolakay «R» xarfini talaffuz qilishga qiynaladi, so`zlarni uzuq-yuluq ifodalaydi.
Sabablari ma`lummi?
Og`iz bo`shlig`idagi mazkur patologiyaning kelib chiqishi ayol homiladorlik davrida turli kasalliklar bilan og`rigani hamda irsiy moyillikka borib taqaladi. Biroq bu ham aniq ma`lumot emas. Ba`zan ota–ona va yaqin qarindoshlarda uchramagan og`iz bo`shlig`i kasalliklari go`dakda yuzaga kelishi mumkin.
Tekshirib ko`ring
Ko`rsatkich barmoqqa sterillangan bintni o`rab, bolaning og`zini oching va tilini asta ko`taring. Me`yorda yungak
Logoped yordam beradimi?
Yuqori va pastki lab yungagidagi muammoda logoped mashqlari naf bermaydi. Biroq til osti yungagi uchun ayrim usullar bor. Avval og`iz bo`shlig`idagi yumshoq to`qimalar yumshatilishi lozim. Bu ishni yaxshisi mutaxassisga topshiring. So`ng til uchidan tutib, asta tortish, yon tarafga harakatlantirish mashqlari olib boriladi. Bir kunda ikki mahal, bir oy davomida shug`ullanish yungak to`qimasining cho`zilishiga ko`mak berishi mumkin.
Shifokor ko`rigi qachon kerak bo`ladi?
Yungak patologiyasi stomatolog-shifokor ixtisosligiga kiradi. Ammo hamisha ham elastik to`qimani kestirish shart emas. Agar bolaning nutqida muammo bo`lmasa, ovqatlanayotganida chaynov jarayoni me`yorda kechsa, yungakni kestirish talab qilinmaydi. Buning aksi bo`lganida esa mutaxassis quyidagi uch amaliyot turini taklif etadi:
Maqbul yosh qaysi?
Yungak korreksiyasiga individual tarzda yondashiladi. Yuqori lab o`rtasidagi yungakni kesish amaliyoti kurak tishlar chiqib bo`lgach, bola 6 yoshga to`lganida o`tkazilsa, pastki lab orasidagi yungakni kesishga 4 yoshdan so`ng murojaat qilinadi. Til osti yungagi esa go`dak bir yoshga to`lguniga qadar va undan keyin ham bajarilishi mumkin.
Og`riq bo`lmaydimi?
Shifokor yungakning kerakli qismidan kichik kesim hosil qilib, atrofiga so`rilib ketuvchi ip bilan chok tushiradi. Amaliyot umumiy narkoz va og`riqsizlantiruvchi vositalar ta`sirida o`tkaziladi. Shuningdek ushbu jarayon lazer nuri yordamida ham bajarilib, kam shikast etishi bilan afzalroqdir.
Samira ULUG`BEKOVA tayyorladi.
Manba: «Sug'diyona» gazetasi
