Бир пандемия тугамай, иккинчиси бошланяпти(ми?)
Zamon.uz' нашри маймунчечакнинг қандай пайло бўлгани, данёдаги бугунги вазият, қолаверса, Ўзбекистонга ушбу касалликнинг таъсири қандай бўлиши юзасидан маълумотларни улашди.
Қайд этилишича, хасталик кеча ёки бугун пайдо бўлгани йўқ. Яъни илк бор у бундан 52 йил аввал Конгода аниқланган.
Коронавирус ҳали тўлиқ аримасидан, дунёда маймунчечак номли эпидемия тарқала бошлади. ЖССТ дунё мамлакатларини маймунчечак касаллигини назорат қилишни кучайтиришга чақирди. Шунингдек, Zamon.uz' нашри маймунчечакнинг қандай пайло бўлгани, данёдаги бугунги вазият, қолаверса, Ўзбекистонга ушбу касалликнинг таъсири қандай бўлиши юзасидан маълумотларни улашди.
Вазият қалтисми?
Аслида, бу хасталик кеча ёки бугун пайдо бўлмаган. Яъни илк бор у бундан 52 йил аввал Конгода аниқланган. Касалликнинг алоҳида ҳолатлари Марказий ва Ғарбий Африка мамлакатларида кузатилган.
Дунё бўйлаб касалликнинг қайта авж олиши 7 май санасидан бошланди. Шу куни Буюк Британияга Нигериядан қайтган сайёҳда мазкур инфекция аниқланди. Унда касаллик белгилари терида тошмалар тошиши билан намоён бўлган. Шундан сўнг ушбу мамлакатда ўнга яқин беморлар маймун чечагига чалингани маълум бўлди.
ЖССТ маълумотларига кўра, касаллик ҳозиргача 14 та давлатда қайд этилган. Хусусан, инфекцияни юқтирганлар сони 90 нафарга яқинлашгани айтиляпти. Қолаверса, қарийб 30 киши касалликка чалинганликда гумонланмоқда. Қолаверса, шу кунгача ўлим ҳолатлари рўйхатга олинмади.
Ташкилотнинг катта эпидемиологи Мария Ван Керкхов касаллик ҳолатлари 20 дан ортиқ эндемик бўлмаган мамлакатларда аниқлангани ва бу рақамлар кўпайишини таъкидлаган.
"Биз касаллик ҳолатлари кўпайишини кутмоқдамиз. Дунё мамлакатларидан назоратни кучайтиришни сўраймиз. Жараён қийин бўлади, аммо бу эндемик бўлмаган мамлакатларда вазиятни тўхтатишга ҳисса қўшади", — деган у.
Маймунчечак каби вируслар оиласининг аъзоси бўлган маймунчечак вируси касалликка сабаб бўлади. Гарчи у бироз оғир оқибатларга олиб келсада ва мутахассисларнинг таъкидлашича, инфекция эҳтимоли паст.У, асосан, марказий ва ғарбий Африка давлатларининг чекка ҳудудларида, тропик ўрмонлар яқинида учрайди.
Вируснинг иккита асосий штамми мавжуд — Ғарбий Африка ва Марказий Африка.
Буюк Британия Соғлиқни сақлаш хавфсизлиги агентлигининг таъкидлашича, инфекцияни юқтиришдан хавотирда бўлган ҳар бир киши тиббий мутахассисга мурожаат қилиши керак. Аммо ташриф буюришдан олдин клиника ёки жарроҳлик билан боғланиш даркор.
Маймунчечак қайси давлатларда тарқалиши мумкин?
Мутахассислар тадқиқотида Португалияда бўлиб қайтган 30 ёшли эркакни ўрганган, у 13 май куни поликлиникага папулалар ва катталашган лимфа тугунлари шикояти билан борган. Унинг шеригида ҳам шунга ўхшаш аломатлар кузатилган.
Дастлаб улардан олинган намунада тестлар герпес ва сифилисни қўзғатувчи вирусга салбий чиққан. Бироқ Европада маймунчечак ҳолатлари ҳақида огоҳлантиришлардан сўнг, беморда ушбу касалликнинг қўзғатувчиси учун тест ўтказилган, натижа эса ижобий бўлган. Олимлар вирус геномининг 98,9 фоизини қайта тиклашга муваффақ бўлган.
"Дастлабки филогенетик таҳлил шуни кўрсатадики, олинган геном Ғарбий Африканинг маймунчечак гуруҳига тегишли ва яқинда Португалияда касалликнинг тарқалишига сабаб бўлган геном билан чамбарчас боғлиқ. У хасталикнинг Европада сезиларли даражада тарқалишига ҳисса қўшган", — деган тадқиқотчилар.
Европада ҳозирда кузатилаётган маймун чечаги касаллиги яқин орада ўчади ва эпидемияга айлана олмайди. Бу фикрни И.И.Мечников номидаги Вакциналар ва зардоблар илмий тадқиқот институти илмий раҳбари Виталий Зверев маълум қилди.
"Ҳеч қандай эпидемия ҳақида гап бўлиши мумкин эмас. У (маймун чечаги) вариола вирусига қараганда анча енгилроқ касалликни келтириб чиқаради. Ўйлайманки, яқин келажакда улар буни аниқлаб, бу касалликни йўқ қилади", — деди у.
Маймун чечаги кам учрайдиган вирусли касаллик бўлиб, асосан ёввойи ҳайвонлардан (кемирувчилар, приматлар) одамларга юқади. Касалликнинг белгилари иситма, бош оғриғи, мушак оғриғи, бел оғриғи, шишган лимфа тугунлари, титроқ ва чарчоқни ўз ичига олади. Тери тошмаси юз ва тананинг бошқа қисмларида ҳам пайдо бўлиши мумкин. Бутунжаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти маълумотларига кўра, маймун чечаги инфекцияси учун ўлим даражаси одатда 1% дан 10% гача, ўлимнинг аксарияти ёш гуруҳларда содир бўлади.
"Сўнгги пайтларда шифокорлар бутун дунё бўйлаб маймунчечакнинг ўнлаб ҳолатларини аниқладилар, бу вирус одамдан одамга фаолроқ юқаётганини кўрсатмоқда, — дейди тиббиёт фанлари номзоди, иммунолог Николай Крючков. — Муаммо шундаки, вирусни юқтирган одамларнинг ҳаммаси Африкадан вирус олиб келиши мумкин бўлган одамлар билан алоқада бўлмаган. Маълум бўлишича, маймунчечакнинг юқиши Африкадан ташқарида ҳам аҳоли ичида кучайган. Бу ташвишли, вирус бор деган шубҳага асос бор. Одамдан одамга яхшироқ тарқала бошлади”.
Мутахассиснинг фикрича, Европада ўлим бўлиши мумкин, аммо сезиларли даражада паст бўлади. Крючков шунингдек, инфекция билан курашиш учун мақсадли карантин чоралари етарли бўлса-да, янги пандемия ҳақида гап йўқлигини қўшимча қилди.
Санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги хизмати бошлиғи ўринбосари Нурмат Отабековнинг қайд этишича, Ўзбекистонда ҳозирга қадар маймунчечак касаллиги қайд этилмаган. Айни пайтда ЖССТ тавсияларидан келиб чиқиб бу инфекциянинг мамлакатга кириб келмаслиги учун зарур чоралар кўрилмоқда.
