Талабалик барибир бошқача давр. Нафақат таҳсил олаётган йигит-қиз, балки уларнинг атрофидагилар учун ҳам жуда қизиқ. Мана, бунинг исботи...
Амакиваччамиз Тошкентда ўқирди. Учинчи ё тўртинчи курслигида бўлса керак, беш-олти нафар дўстлари билан қишлоққа келди. Мен эса у пайти мактаб ўқувчиси эдим. Ҳавас билан уларнинг ёнига бордим. Зиёфат жуда қуюқ бўлаяпти. Курсдошларнинг соф адабий тилда гапиришлари мени — йўқни “жўқ”, юрамизни “журамиз” деб айтадиган қишлоқ боласини жуда (“юда” десам тўғри келмас) ҳайратга солди.
Бир пайт талабаларнинг чўмилгиси келиб қолса, денг. Қишлоғимиздан ўтадиган каналга бордик. Талабаларни каналнинг чуқур қилиб ковланган жойига олиб бордим. Ёзнинг бошланиши эди, сув танага ҳузур бағишлайдиган пайт. Қишлоғимиз болалари мириқиб чўмилишмоқда. Биринчи бўлиб ўзим сувга калла ташладим. Кейин меҳмонлар ҳам бирин-кетин ўзларини сувга отишди.
Сув бор жойда илон албатта бўлади. Лекин сув илонларидан қўрқмаса ҳам бўлади. Аммо шаҳарда юрган акаларимизга буни тушунтиришнинг мавриди эмас эди. Хуллас, улар маза қилиб чўмилаётганда сув юзида узун сариқ илон кўринди.
Талабалардан бири: “Қаранглар илон, илон” деб бепарво оҳангда гапирди. Жонивор эса худди бу гапни эшитгандек ўша студент томонга қараб бурилди. Шунда бояги талаба акамиз жон аччиғида бақириб қолди-ку:
— Вой энажон, ўламан, жилон келаяпти, жилон!
Унинг додлаганига қишлоқдошларим роса кулишди. Чунки у чўмилишдан олдин биздек қишлоқ болалари олдида ўзини жуда олифта кўрсатиб турганди-да. Илон эса унинг асл шеваси қанақа эканлигини “эслатиб” қўйди.
ХЎРОЗ “ОПЕРАЦИЯ”СИ
Курсдошимиз Анвар уйланадиган бўлиб қолди. Бордик. Йигитлар энди тўйхонага яқинлашгандик, бир ўртоғимизнинг қўл телефони жиринглади.
— Мен кетдим дўстлар, кўришамиз, — деди у телефонда гаплашиб бўлгач ва тезда таксига ўтириб жўнади. Биз ҳайрон. Орадан бир соатча вақт ўтди. Ҳалиги жўрамиз фарзандли бўлганини айтди. Эртасига ота бўлган курсдошимизни табриклагани ўтдик. Тағин туғруқхонага. Қарасак, ўртоғимизнинг отаси ҳам битта хўрозни қўлтиққа қисиб, қишлоқдан келяпти. “Келинга шўрва қилиб бераман”, деганда. Аксига олиб туғруқхона ҳовлисига хўроз билан киритишмаса денг. Дарров йўлини топдик. Хўрозни дарахтга боғлаб, ичкарига кирдик, чақалоқни кўрдик, келинни табрикладик. Сўнг чиқиб, не кўз билан кўрайликки, хўрозимиз йўқ. Атай қишлоқдан олиб келган невара ва келинига илиниб хўроз кўтариб келган дўстимизнинг отаси эса сир бой бермасликка ҳаракат қилади.
Биз ҳайрон. Бундай пайтларда миям жуда тез ишлаб кетади. Бу гал ҳам шундай бўлди. Мистер Бинга ўхшаб атрофга синчков назар ташладим. Сал нарироқда беш-олти нафар киши цемент қориётган эди. Шуларга яқинлашдим-у, атайин қўл телефонимни қулоғимга тутиб, ҳеч кимга телефон қилмасам ҳам баланд-баланд овозда шундай дедим:
— Ўртоқ начальник, шаҳрингизга келиб шарманда бўлдик. Фалончи туғруқхонада келинимизни кўргани каттагина хўроз олиб келувдик. Шуни ўғирлаб кетишибди. Жуда уятли иш бўлди. Қаёқққа қараяпсиз? Ўн дақиқада етиб келинг ва шу атрофдаги одамларни сўроққа тутинг, уйларни текшириб чиқинг.
Мен “жаҳл” билан шаҳар “катта”сига ўшқираётганимда, усталар бир-бирига маънодор қараб-қараб қўйишди.
Телефонда “гаплашиб” бўлгач, барчага эшиттириб дедим:
— Кетдик, магазинга бориб келайлик!
Орадан ярим соат ўтиб қайтиб келсак, жонивор боя боғлаб кетган жойимизда турибди-да.
Ана шунақа, талабалар ўзига жуда пишиқ бўлади.
Мақсуд ЖОНИХОНОВ
