Яқинда Жанубий Кашмирда юз берган қонли ҳужум — 20 дан ортиқ инсоннинг ҳаётига зомин бўлган портлаш Ҳиндистон ташқи сиёсатида кескин бурилишга сабаб бўлди.
Жавоб узоқ кутилмади. Ҳиндистон Ташқи ишлар вазирлиги матбуот анжуманида эълон қилинган чора-тадбирлар — нафақат икки давлат ўртасидаги дипломатик мувозанатни, балки бутун минтақавий хавфсизлик архитектурасини ларзага солди.Бу фақат чегарани ёпиш эмас. Бу — сув оқимини тўхтатиш.
Аттари – урф-одат, хавфсизлик ва алоқанинг якка дарвозаси
Аттари интеграциялашган назорат-ўтказиш пунктининг ёпилиши — бу оддий чегара чизиғининг тўсилиши эмас. Бу — ажралиб қолган оилалар, савдо-сотиқ, ва ҳатто маданий алмашинув учун ягона “тирик” йўлнинг ёпилиши. Ҳиндистон фуқаролари учун — бу хавфсизлик. Покистон учун эса — қамалдаги сукунат.
Аммо бу вақтинчалик эмас. Расмий баёнотда айтилишича, Покистон фуқаролари агар ҳужжатлари яроқли бўлса, 2025 йил 1 майгача Ҳиндистонни тарк этишлари мумкин холос.
Сув – геосиёсатнинг энг оғир воситаси
Кўплаб экспертлар йиллар давомида айтиб келади: 21-асрда урушлар нефть учун эмас, сув учун бўлади. 1960-йилги Инд дарёси бўйича тузилган битим — Ҳиндистон-Покистон алоқаларида гарчи фон бўлиб кўринса-да, амалда ўзаро ишончнинг таянчи эди. Энди эса у тўхтатилди.
Инд дарёси — Покистоннинг асосий сув манбаси. Ҳиндистон эса бу дарё бўйича йирик назоратга эга. Битим бекор қилиниши, сув хавфсизлиги масаласини яна кун тартибининг юқори поғонасига олиб чиқмоқда. Бу энди экологик хавф ҳам, стратегик хавф ҳам.
Визалар бекор қилинди
Ҳиндистон SAARC доирасидаги визасиз режимни тўхтатди. SPES визалари – мутлақо ноллаштирилди. Айни дамда Ҳиндистонда SPES асосида бўлаётган Покистон фуқаролари 48 соат ичида мамлакатни тарк этиши керак.
Бу ҳам оддий маъмурий қарор эмас. Бу — қатъий сигнал. Террорчиликка ҳар қандай баҳона билан лоқайд қаралмаслигини билдирувчи сиёсий огоҳлантириш.
Дипломатлар кетмоқда. Дипломатия ҳам?
Ҳиндистон Покистоннинг Деҳлидаги Олий комиссияси таркибидаги мудофаа, авиация ва флот маслаҳатчиларини персона нон грата деб эълон қилди. Исломобаддаги Ҳиндистон Олий комиссиясидаги худди шу турдаги маслаҳатчилар эса ортга чақириб олинди.
Бу дегани – ҳарбий масалалардаги дипломатик мулоқот – музлатилди. Бу алоқалар тикланмагунча, минтақадаги ҳар қандай хавфсизлик инқирози — бевосита хавфга айланиши мумкин.
Ким ютди?
Ҳиндистон қаттиқ жавоб берди. Покистон эса ҳали расман жавоб бермади. Минтақа эса яна бир бор кескинлик доирасига кириб бормоқда.
Аммо бу вазиятда энг катта савол шуки: Ҳиндистон ютдими? Ёки Покистон ютказдими? Балки… минтақанинг ўзи ютқазаётгандир?
Ёпилган дарвоза фақат қоғоздаги расмиятчилик эмас. Бу — халқнинг қалбига ёпилган эшик. Очилиши эса, энди анча мураккаб бўлиши мумкин.
