ЭНГ МАФТУНКОР ВА ЛАТОФАТЛИ АЁЛ — ИРИНА МУРАВЬЁВА

Танидингиз-а, қаҳрамонимиз «Мен дунёдаги энг мафтункор ва латофатли аёлман», дея такрорлагувчи Надя Клюева. Актриса ҳаётда ташқи гўзалликни эмас, самимиятни биринчи ўринга қўювчи аёл. Унинг умр йўлларига назар солсангиз, бари самимий ва табиий кечганига амин бўласиз.

Ҳарбийча тарбия

Ирина Муравьёванинг отаси инженерлик бўйича ўқишни тугатади-ю, фронтга отланади. Германиягача душманларни қувиб борган йигит Берлинда тақдирини учратади. Яъни белорусиялик қизни севиб қолади. Аскар кўксиди ифтихор ва юрагида муҳаббат билан ватанига қайтади. Орадан икки йил ўтиб, севишган икки қалбнинг қиз фарзанди дунёга келади. 1949 йил, 8 февралда эса уларни яна ҳолва қувончи шодлантиради. Єизалоққа Ирина дея исм қўйишади. Иранинг онаси уй бекаси эди, у тартибни ва саришталикни жуда севарди. Шу сабабми, қизларига анча қаттиққўллик қилган.

«Опам иккимиз дарсларимиз тугаши билан уйга чопардик. Ярим соат ичида қўлларимиз ювилган ҳолда дастурхон атрофида ўтиришимиз шарт эди. Мактабдан кейин синфдошлар билан сандириқлаб юриш, ўйин-кулгу қилиш қаёқда? Тағин кундалигимизда «4» баҳо тушса, яхшигина дакки эшитардик. Бугун ўша кунларни норози бўлиб эмас, соғиниб эслайман. Ота-онамнинг тарбиясидан миннатдорман!»

Актрисанинг ҳамкасбларини унинг тартибсеварлигини алоҳида таъкидлашади. Чунки Ирина сабаб репетиция ёки суратга олиш ишлари ҳеч қачон тўхтаб қолмаган экан-да.

«Опам билан муносабатларимиз жуда дўстона эди. Хонамизда йиллик тақвим деворга осиғлиқ турарди. Кун охирида тугаган кун санаси ёзилган варағини йиртиб олардик. Албатта, навбатма-навбат. Опам хасталаниб шифохонага тушиб қолганида, мен уни кутганман, нақ етти кун тақвимнинг бирор саҳфасини юлмаганман...»

Ира болалигидан ана шундай ҳақиқатгўй ва инсофли бўлиб ўсди. У доим «Тўғри яшаш керак, шунда кечалари тинч ором ололасиз», дея таъкидлайди.

«Саҳнани тушингизда кўрасиз!»

Ира, ҳатто, 10-синфлигида ҳам қўғирчоқ ўйнарди. Унинг болаларга меҳри ўзгача эди-да. Ўқитувчи бўлиш орзуси ҳам шу боисдан. Мактабда драма тўгаракларига қатнашиб юрса ҳам, актрисалик ҳақида жиддий ўйлаб кўрмаганди. Ҳаммаси кутилмаганда рўй берди, бир кун йўлда кетаётиб шу фикр хаёлига келди. Актриса баҳорнинг ўша илиқ кунини ҳамон нуқта-вергулигача эслайди. Мактабни тугата солиб, ҳужжатларини кўтариб, театр институтига борди. Институтнинг барча йўналишларига бош суқиб чиқди. Аммо ҳамма уни рад этарди. «Єизалоқ, яхшиси, бошқа касбнинг бошини тут, тушун, сендан актриса чиқмайди!» Ирина эса ичидан «Тушингизни сувга айтинг», деди-да, умидини сўндирмади. Ойисининг театр кассасида ишлайдиган дугонаси Ирани педагог ва актёр Владимир Шлезингер билан таништириб қўйди. Бироқ натижа чиқмади. У ҳам қизнинг талантини шакллантиришгамас, уни бу йўлдан қайтаришга уринарди. Иккинчи йил ҳам омадсиз кечгач, Москва болалар театри қошидаги ташкил қилинган дарсларга ёзилди ва бир амаллаб театр труппасига қўшилди. Муравьёва ишлаш жараёнида ўқишга ҳам кириб олди. У болалар учун мўлжалланган спектаклларда гоҳ қарға, гоҳ бўри, гоҳ айиқ ролини жон-дилидан ўйнарди. Ва «Мен саҳнада қаҳрамонларимни шундай ижро қилишим керакки, шу болалар қариганда ҳам бу томошани эслаб юришсин», дерди. Ҳақиқатда, олтмишдан ошган актриса хиёбон бўйлаб айланиб юрганида, кап-катта киши ёнига келиб, «Сизнинг бир марта айиқполвон бўлиб саҳнага чиққанингиз эсимда. Ўшанда мактабдан бизни театрга олиб боришганди», дея айтади.

«Мен эрга тегмайман!»

Ирина кўзгуга қарашни хушламасди. Унинг фикрича, сийрак қошу киприги, сепкилли юзи йигитларга ёымаслигини аниқ эди. Яхши актриса бўлиш учун эса чирой шартмас, деб ҳисобларди. «Мен турмушга чиқмайман, севги қиссаларини ҳам бошимдан кечирмайман. Яхши актриса бўламан», дея такрорларди у. Не бахтки, ўттиз ёшлардаги, истеъдодли режиссёр Леонид Эйдлин Болалар театрига ишга келади-ю, ўзини кўримсиз санайдиган Иранинг нигоҳларига кўзи тушади: «Єанчалик чиройли кўзлар!» Унинг тилига кўчган сўз шу эди. Ичида эса «Бу аёл менинг болаларимнинг онаси бўлади», дея қарор қабул қилганди. Ирани ёлғиз учратгунча, дилидагиларни тилига кўчиргунча йигитнинг бўлари бўлди. Сабаби актрисани онаси ҳамон еру кўкка ишонмас, у ҳар куни театрдан ё онаси, ё опаси ҳамроҳлигидан уйига қайтарди. Леонид эса Иранинг меҳрини қозониш учун астойдил ҳаракат қилди ва унга уйланди. Улар қирқ йил бирга умргузаронлик қилишди (2014 йили Леонид Эйдлин инсультдан вафот этган), икки ўғилли бўлишди, 3 фильмда бирга ишлашди.

Актрисадан мустаҳакам оила сирини сўрашганида, у шундай жавоб берганди:

«Сабр ва итоат! Мана, муҳаббатнинг ҳам, оиланинг ҳам устунлари. Леонид мени умрининг охиригача илк танишган кунимиздек севди. Шунинг учун ҳам уни жуда-жуда яхши кўрдим! У қизиқарли инсон, билимли, истеъдодли режиссёр эди. Биз бирга музей, кино, театрларга борардик. Кексалик гаштини сурардик...»

Оилами ё саҳна?

«Сув ёки ҳаво, бирини танланг», дегандек гап бу мен учун. Бу ҳаётда иккинчи даражали нарсанинг ўзи йўқ. Ҳарҳолда мен учун шундай. Эрталаб эримга нонушта тайёрлардим, кейин репетицияга отланардим, сўнг саҳнага чиқардим, кечқурун уйга қайтиб яна рўзғор ишларини қилардим. Уй тозалаш, кир ювиш — барини ўзим қилганман. Ёрдамчи ёллаш хаёлимга келмаган. Унга Леониднинг тер тўкиб топган пулларини бериб қўймайман-ку, ахир. Болаларим туғилгач эса мен янада ёшардим ва кучга тўлдим. Туғруқ таътилларида уйда ўтирганман. Бирор марта ҳам болаларимни етаклаб театрга олиб бормаганман. Яъни мен репетициядалигимда улар гримм хонамда кутиб ўтиришини ё саҳна ортида юришларини истамасдим. Болалар уйда катта бўлиши керак», деганди Ирина Муравьёва интервьюларидан бирида. Унинг пазанда, саришта уй бекаси эканлигини, фарзандларининг тарбиясига бепарволик қилмаганини турмуш ўртоғи ҳамиша эътироф этган.

«Москва кўз ёшларга ишонмайди...»

Актирса биринчи марта «Ҳақиқий ингилизча қатл» фильмида роль ижро этган. «Киносиновга келган бирор актрисага бу роль хуш келмаган, шунинг учун режиссёр менга берган ва кинода шунақа қилиб пайдо бўлиб қолганман», дея изоҳлайди Ирина илк дебютини.

«Москва кўз ёшларга ишонмайди» картинаси эса уни том маънода дунёга танитди. Фақат актриса овозлаштириш жараёнида «Людмила қўрс, ҳаётга енгил қарайдиган аёл, энди мен ҳақимда ҳам шундай ўйлашади», дея ҳўнг-ҳўнг йиғлаган экан.

«Людмила учун ҳаёт лотериядек гап. Унга ўхшасангиз, бахтга ҳеч қачон эриша олмайсиз!» дея кўп ва хўп такрорлайди Ирина Муравьёва.

Актриса севимли Надямизни экранда гавдалантиришни эса умуман истамаган экан.

«Менга фильмнинг номи ҳам ғалати туюлган. Кейин конструкторлик бюроси, яна севги учбурчаги? Наҳот мен унга ўхшасам, деб ҳам аччиқланганман. Картина экранга чиққач, кўрмаганман ҳам. Режиссёр Бенжовга «Бу фильмингиз ҳеч кимга ёқмайди, дея айтганим-чи? Орадан йигирма йилча ўтиб, ўғлим видеотасмасини кўтариб келди. Томоша қилдим ва у энг яхши фильм эканлигини тан олдим».

Кинотеатрларга 80 миллион томошабиннинг ёғилиб келишига сабаб бўлган «Энг мафтункор ва латофатли» фильми режиссёри Иринани ролга кўндиргунча, анча тер тўккан. У, ҳатто, киносиновга бирор актрисани ҳам таклиф қилмаган. Театрга ҳар куни қўнғироқ қилар, Иринанинг ишдан чиқишини эшик олдида пойларди ҳам. Фильмда роль ижро этган Абдулов бошчилигидаги актёрлар ялина-ялина актрисамизни ролга кўндиришган. Ирина баҳонада икки ой уриниб, стол тенниси ўйнашни ўрганиб олган.

Ирина нафақат болалар театри, кейинчалик драма театрларида ҳам кўплаб образлар яратган. Мультфильмларга овоз берган, ҳар якшанба куни «Будильник» кўрсатуви ва эшиттириши орқали радио ва телевидиниеда болалажонларни хурсанд қилган.

Шоира ВАФОЕВА тайёрлади.

Манба: «Sug'diyona» газетаси