РИЗ УИЗЕРСПУН: «БИРОВЛАРНИНГ ФИКРИ БИЛАН МУВАФФАҚИЯТГА ЭРИШИЛМАЙДИ»

Лора Жинн Риз УИЗЕРСПУН 1976 йилнинг 22 мартида Янги Орлеанда, шифокорлар оиласида дунёга келган. 8 ёшида реклама “юлдузча”си, 16 ёшда кино «юлдуз»и, 22 ёшида оналик мақоми, 29 ёшида эса «Оскар» мукофотини қўлга киритади. У актриса, продюссер, шунчаки бағрикенг инсон. Єатъият эса қонида бор. Ахир катта бобоси АЄШ мустақиллик декларациясига имзо чекканлардан бири бўлган. Хуллас, қаҳрамонимиз бетакрор аёл, ҳудди бошқаларга ўхшаб...

Орзу учун курашиш керак

Юқори синфга ўтганимдан кейин йигитлар билан учраша бошладим. Буни сезган ота-онам мени қизлар мактабига беришга қарор қилишди. Сизга ғалати эшитилиши мумкин, лекин у ер менга жуда ёқарди. Йигитларнинг эътибори учун курашмаганмизгами, қизлар билан муносабатларимиз анча самимий эди. Айнан янги мактабда ҳар куни китоб ўқишга одатландим ва шу бу ишни ҳанузгача сақлаб қололдим. Мактабни битириш арафасида Стендфорд университетига киришга қарор қилдим. Коллежлар бўйича маслаҳатчи мактабнинг энг аълочи қизига «Сени у ерга қабул қилишмайди. Чунки уларга керагинг йўқ, овора бўлганинг қолади» дерди. Мен бўлса, ўз билганимдан қолмасликка қарор қилдим. Натижадан мамнунман. Агар бошқаларнинг фикрига таянибгина иш кўришга ўрганиб қолганимда ҳозирги Риз бўла олмасдим.

Аёлнинг ожизи бўлмайди

Мендан кўпинча «Нимага бундай нозик кўринишингиз билан доим кучли аёллар ролини ижро этасиз. Ожизаларни ўйнасангиз бўлмайдими?» деб сўрашади. Чунки мен ундайларни танимайман! Ожиз аёл — ахир бу йўқ тушунча. Аёл истаса ҳам, истамаса ҳам кучли бўлишга мажбур, менимча. Чунки қийинчилик ҳар қандай пана жойдан ҳам топиб олаверади.

Энг миннатдор мухлисам...

Онам томошабинларим орасида энг самимийси, менимча. Ҳатто энди кинога қадам қўяётган пайтларимда уни кулдиришга ҳаракат қилсам, ижром ишонарли чиқмаса ҳам доим қорнини ушлаб куларди. Айнан онам нолиб ўтирмасдан, вазиятни қўлга олиш кераклигини ўргатган. У 20 ёшида онасидан айрилган. Лекин одамлар унга ачинишларини истамагани учун кучли бўлишга ўзида ирода топа олган. Бувим у киши учун қанчалик муҳим шахс бўлганлигини яқиндагина тушундим. Болалигимда атрофда кимдир бувим ҳақида гапирса, йиғлагудек ғалати аҳволга тушиб қоларди. Бироқ унинг қалбидаги оғриқлар ҳақида «Ёввойи» картинасида суратга тушиш жараёнидагина ўйлаб кўрибман. Чунки қаҳрамоним ҳам онасидан айрилган эди-да. Ўша саҳнани ижро этишдан аввал онамга қўнғироқ қилиб, сўнгги онларда қандай туйғуларни ҳис қилганини сўрадим. Биласизми нима бўлди, биринчи марта онам билан кўнгилдан суҳбатлашдим. Йўқ, бу суҳбат мен ёки бувим ҳақида эмасди. Бувим тўғрисида аввал ҳам кўп эшитганман. Бу онам ва унинг туйғулари ҳақидаги гаплар эди. Шифохонада онасининг қўлини ушлаб турган чоғи ҳаётидаги энг муҳим шахсдан айрилаётганида нималарни ҳис этгани, онамнинг ўзи бувимга айланишни истагани ва буви бўлгани ҳақида сўзлаб берди. Назаримда биз ота-оналаримиз ҳақида жуда кам суҳбатлашамиз.

Ўсмир қизимни ҳимоялашни истайман

Оила мен учун биринчи ўринда. Мана бир ярим йилдан буён суратга тушмаяпман. Чунки ўсмир ёшдаги қизим Ава билан кўпроқ мулоқот қилишни, вақтимизни биргаликда чоғ ўтказишни истайман. Тез кунларда бошқа шаҳарга ўқишга кетишини ўйлаб, энди каравотининг четига ўтириб куни қандай ўтганини сўраш имконияти бўлмаслигидан қўрқиб кетаман.

Ҳар бир хато, бир сабоқ

Райан билан турмушимиз менга сабоқ бўлди. Ажрашишимиз сабабларни эслашни истамайман. Биламанки, нима бўлганда ҳам у икки фарзандимнинг отаси ва шундайлигича қолади. Єалаверса, қарс икки қўлдан чиқади, фақат бир томонни айбдорга чиқариш нотўғри. Мен қандай хатога йўл қўйганимни тушуниш учун эса ички оламимни тафтиш қилишимга тўғри келди. Буни барини ортга қайтариш учун қилмадим, гарчи қайтаришни жуда истаган бўлсам ҳам. Шунчаки, кейинги сафар яна шу хатога йўл қўймаслик учун ўзимни ўргандим. Ажрашганимдан кейин давралардан узоқлашдим. Танишларим орасида азобланаётганимни кўриб, роҳатланадиганлари ҳам бор эканини тушундим. Ҳатто, биттаси «Эркаклар бировнинг боласини ҳеч қачон қабул қилмайди. Болаларинг билан бошқа турмушга чиқа олмайсан» деганди. Бу ҳаётимда эшитган энг ёмон, энг мудхиш сўзлар бўлган. Лекин мен бунга ишонишни истамадим.

Тақдирнинг «совға»си

Жим билан эса ҳеч кутилмаганда, зиёфатда танишганмиз. Ўша оқшомни туғилган куним муносабати билан ташкил қилгандим. Ширакайф бир йигит нуқул менга шилқимлик қиларди, сира ундан қочиб қутулолмасдим. Буни кўрган Жим олдимизга келди-да, «Дўстимнинг беодоблиги учун узр» дея шилқимни олиб кетди. Уни тинчитгач яна ёнимга келиб кечирим сўради. Шу тариқа у билан танишганмиз. Доим «Сен туғилган кунимдаги тақдирнинг совғасисан» дея ҳазиллашаман. Танишган кунимиздан бир йил ўтиб, оила қурдик. Кейин Тенесси дунёга келди. Жимни учратганим учун ҳар тонг тақдирга миннатдорчилик билдираман. У яраланган юрагимга малҳам бўлди. Унинг қўллаб қувватлашларисиз аллақачон синиб қолардим. Доим ролга киришишдан аввал сценарийни Жимнинг қўлига тутқазаман. Яқин келажакда хотини қандай кайфиятда юришини билишга унинг ҳаққи бор деб ўйлайман. «Ёввойи»да суратга тушаётганимда ҳолатим тез-тез ўзгариб турарди. Шунда у «Ҳозир ўзингмисан ёки Шерлими?» деб сўрарди.

Ажинларми, қолаверсин!

Кўпгина Голливуд актрисаларига ўхшаб умумқабул қилинган меъёрларга мос бўлишга тиришмайман. Йўқ бундай ўйинлар мен учун эмас. Тўғриси, Голливудаги энг чиройли, энг келишган, энг ёқимтой аёл бўлмаслигимни тушунишим ва қабул қилишим учун озгина вақт керак бўлган. Ҳозир эса бу беллашувда иштирок этиш ниятим йўқ. Ёшараётганим ҳам йўқ. Лабим атрофида ажинлар пайдо бўла бошлаганида эса косметлогимдан уларни йўқотиш учун қандай чора кўриш мумкинлигини сўрадим. У эса «Бу кўп кулганингдан» дея жавоб қайтарди. Шунда кўнглим хотиржам тортди. «Майли қолақолсин, мен бўлса қарияпманми деб қўрқиб кетибман...»

Ғалаба ва мағлубият ёнма-ён юраркан

«Чегарани бузиш» фильмидаги образи учун Риз 2006 йилда «Оскар»ни қўлга киритади. Картина мусиқачилар Жонни Кеш ва Жун картерларнинг ҳаёти асосида суратга олинган бўлиб, бош қаҳрамонлар ижрочиларини ҳам ўзлари танлашган. Бироқ суратга олиш ишлари бошлангунга қадар Жун оламдан ўтади. Шу сабабли Ризга икки карра мураккаброқ бўлган.

«2006 йилда ҳам «Оскар», ҳам «Олтин глобусни» беришди. Кеийнги йили эса ажрашдим, қизиқ таклифлар ҳам деярли тушмади. Ва «The New Yorker»нинг ижоддан четлашган актёрлар рўйхатида Мел Гибсон ва Том Хенкснинг ўртасида турганимга кўзим тушди. Ўша йили эндигина ўттиз бирга тўлгандим, нафақага чиқишга ҳали эрталигини англадим. Ўзим ҳақимда ўзим қайғурмасам, менинг ғамимни бошқалар емаслигини тушундим. Шундан кейин продюссерлик марказимни очиб, сценарийлар излай бошладим, актёрлар ва режиссёрларни ҳамкорликка чорладим. Шу тариқа бизнесга қадам қўйдим.

Биринчи қўрқув

Болалигимда қўрқув нималигини билмасдим. Кимнингдир гапи билан ҳеч иккиланмай ўзимни кўприкдан ташлашим ҳам мумкин эди. Биринчи қўрқувни эса қизим Ава дунёга келганидан кейин ҳис қилганман. У шунақанги кичкина ва нимжон эдики, қўлимга олишга ҳам чўчирдим. Ахир шу кунгача бирорта ҳам чақалоқни қўлимда ушламагандим-да. Ўғлим дунёга келганидан кейингина ўзимни эркин ҳис эта бошлаганман.

Уят, хурматсизлик ва ёлғон...

2013 йили шов-шувга сабаб бўлган воқеадан ҳанузгача уяламан. Жим билан меҳмондан қайтаётгандик. Керагидан ортиқроқ алкоголь ичиб қўйган эканмиз. Шу пайт машинамизни йўл ҳаркати нозири тўхтатди. Иккимиз ҳам саросимага тушиб қолдик. Автомобилни турмуш ўртоғим бошқарарди, кутилмаганда уни ҳимоя қиламан деб «ҳуқуқ»ларимни талаб қила бошладим. Эсласам, ерга кириб кетай дейман. Офицерга қўполлик қилганман ўшанда. Ахир яқин қариндошларим орасида офицерлар қанча, мен бўлса, уларнинг ишига нисбатан хурматсизлик қилдим. Камига ёлғон ҳам гапирганман. Ҳомиладорлигимни рўкач қилиб, вазиятдан чиқишга уринганман-да. Даҳшат! Улардан минг бор узр сўрайман. Лекин шу воқеадан кейин одамлар идеал аёлмаслигимни тушунишган. Чунки одатда улар мени аслимдагидан кўра яхшироқ деб қабул қилишарди. Кўриб турганингиздай, мен ҳам камчилик ва ютуқларга эга оддий аёлман.

Рақобат ва танқид олдинга чорлайди

Эсимни танибманки, доим олдинга интилганман. Кимлар биландир рақобатлашардим, ҳатто учинчи синфимда синфдошларим қаршисида «Американинг биринчи аёл президенти бўламан ва дунёни ўзгартираман!» деганман. Аммо ҳозир анча пастроқ тушганман. Энди бор эътиборни шахсий ютуқларимга эмас, оилам хотиржамлигига қаратаман.

Продюсерлардан шу қадар кўп танқид эшитганман-ки, бир қарасангиз, бўйим паст, бир қарасангиз, етарлича чиройли эмасман... Хуллас, улар пул келтира олишимга ишонишмасди. Уйимда режиссёрлар аввал суратга тушишга таклиф қилиб, кейин ёзган тушинтириш хатларидан бир қутиси турибди. Бироқ жанубликларга хос туғма ўжарлигим бугунги кундаги ютуқларимга замин яратган.

Баъзида ҳаёлимда биргина фикрни миллион марталаб айлантиришим мумкин. Вақти-вақти билан ақлдан озмасам бўлгани, деб ўйлаб ҳам қоламан. Шундай пайтларда кроссовка кияман-да, югургани отланаман. Биласизми, бу чиндан ҳам ёрдам беради.

Манба: «Sug'diyona» газетаси