—Ойи, бу сафар кимнинг уйида яшаймиз?
Болалик баҳорининг айни авж палласида кўзмунчоқ кўзлари куз каби ғамгин тортган икки болакайнинг бу саволи ҳар гал онанинг юрагига тиғдай оғир ботади, кўксини нимталайди. Аксига олиб бу азоб худдики у билан ўчакишдай тез-тез такрорланади. Чунки ҳар ўн-ўн беш кунда шу аҳвол — у бирор бошпана топишга мажбур. Фарзандлари эса уни яна шу савол билан сўроқлайди...
Бироқ бу аёл ҳар доим ҳам қоракўзларининг жавдираган никоҳларига боқиб, уларга тасалли беришга ботинолмайди. Айбдорлик ҳисси бунга йўл қўймайди. Ахир, тенгқурлари ота-отасининг бағрида ташвиш нималигини билмай, ўйнаб-кулиб, эркалик-у беғараз шўхликларга дунёни тўлдираётган бир пайтда унинг нуридийдалари сарсон-саргондонликда, ўксиб, ўксиниб кун кечирмоқда. У дилбандларига муносиб она, турмуш ўртоғига садоқатли ёр, ота-онасига қобил фарзанд бўлолмади. Ёлғон ваъдалар, ғараз ниятларга учиб, аёллик шаъни, оналик мартабасига иснод келтирди.
Бахтнинг ибтидо ва интиҳоси
Гулнора жуда бахтиёр эди. Рангин орзулар, чексиз хаёлларга бой ўн саккиз баҳорида унинг дили муҳаббат савдоси билан тиллашди. Севганидан мамнун, севилганидан масрур кезларда муқаддас оила остонасига қадам қўйди. Бирин-кетин шириндан шакар икки фарзандни дунёга келтирди. Ҳаёти янги мазмун билан бойиди. Эр-хотин оилавий новвойчилик ортидан рўзғор тебрата бошлади. Оилада тотувлик, файз, энг муҳими, хотиржамлик ҳукмрон эди.
Аммо бахтли кунлар узоқ давом этмади.... Гулнора ҳою-ҳавасларга берилиб, арзимас сабаблардан уруш-жанжал чиқарадиган, турмушидан нолийдиган бўлиб қолди. Бунинг ортидан эр-хотин ўртасида келишмовчиликлар урчий бошлади. На эр, на хотин муросага келишни ўйлади. Бора-бора турмуш ўртоғи ичкиликка ружу қўйди. Ҳар кун маст-аласт аҳволда ярим тунда ёки тонгга яқин уйга қайтадиган одат чиқарди. Аёл эрининг юриш-туришидан норози бўлиб баттар дийдиё қилмасин, бу ҳеч нарсани ўзгартирмади. Қайтага оилавий аҳвол кундан-кун ёмонлашаверди. Вазият шу даражага бориб етдики, эрининг дўппослашлари зарбини кўтаролмай, Гулнора бир неча бор шифохонада даволаниб чиқди. Жисмига етказилаётган кетма-кетма жароҳатлар заҳри ариб улгурмай, унинг кўнгли ҳам қаттиқ яраланди: турмуш ўртоғи бошқа аёлга ўралашиб қолди. Энди унинг руҳи ҳам, вужуди ҳам майибга айланди. Бу кемтиклик охир-оқибат унга жуда катта панд берди....
Ҳаммаси шундан бошланди
Ўшанда Гулнора Янгийўл бозорида одатгидагидек нон сотаётганди. Бошига тушган савдолар унинг ғамга чўмган кўзлари, синиқ нигоҳи, маъюс тортган юзидан ҳам билиниб турарди. Ким билсин, унинг бундай ташвишли қиёфаси бефарқ қолдирмадими ёки бу шунчаки тасодифмиди, ҳар ҳолда харидор аёллардан бири ундан такаллуф билан ҳол-аҳвол сўради, яхши гаплар билан кўнглини кўтарди. Бундай овутиш дарди дунёга сиғмай кетаётган Гулноранинг жонига оро кирди. Шу баҳона у ҳам бироз арзи ҳол қилди. Ўзини Насиба деб таништирган бу аёл Гулнора билан яқиндан танишиш истагини билдирди. Кетар чоғи уни уйига таклиф қилиб, манзилини қолдирди. Илк учрашув шу билан якун топди...
...Гулнора айтилган манзилга йўл олди. Насиба уни худди кўп йиллик қадрдонлардай илиқ кутиб олди. Ўзаро ҳол-аҳвол сўрашгач, суҳбат бошланди. Насиба, аввало, диёнат, дин-у маърифатдан сўз очди. У мулойимлик, вазминлик билан шу қадар чиройли гаплар айтар эдики, ҳар битта сўзни чертиб-чертиб танлаб гапга тизаётгатгандай эди гўё. Умрида дин ҳақида бу қадар таъсирли гапларни эшитмаган Гулнора сеҳрланиб қолгандай эди. Қаршисидаги аёл кўз ўнгида тақводор, кўпни кўрган оқила бўлиб гавдаланди. Насиба буни илғади, унинг мақсади ҳам айнан шу эди. Ана энди биринчи учрашувда чала қолган суҳбатни бафуржа давом эттириш фурсати етиб келди.
Турмуш ўртоғи қанчалик хўрламасин, на онаси, на синглисига бу ҳақда сир бой бермай келаётган Гулнора янги танишига турмуш ўртоғининг ичиб, дўппослашлари-ю хиёнатларигача бир бошдан гапириб берди. Насиба ҳам эринмай уни тинглади. Йиғлаб-бўзлаб ҳасрат қилаётган Гулнорага чин дилдан ачинаётгани, куянаётганини гоҳ сўзларидан, гоҳ кўзларидан ошкор этди. Гулнорага шариатда эр-хотин муносабатларидаги “фарз”лардан ваъз ўқиди. Унга “Сен эр билан эмас, чўчқа билан яшаяпсан, дўзахий бўласан”, деб уқтирди. Бу сўзлар Гулноранинг қулоқлари остида, юрак-юрагида анча вақтгача жаранг сочиб турди...
“Ортиқ бундай яшаб бўлмайди”
Бир куни Гулноранинг эри одатгидек ичиб келди. Табиийки, яна жанжал кўтарилди. Хотин эрни ҳақоратлашдан ўзини тиймади. Эр ҳарчанд унинг чакагини ёпишга уринмасин, фойдаси бўлмади. Юзига тушган тарсакигина Гулнорани жаврашдан тўхта олди. У эрининг сўкишларини энди англамасди, фақат ва фақат қулоқларига шивирлаётган ўша таниш овозни эшитарди холос: “Сен эр билан эмас, чўчқа билан яшаяпсан, дўзахий бўласан”. “Йўқ! Ортиқ бундай яшаб бўлмайди, бардош синди, сабр тугади”. Аламзадалик, жаҳл унинг тўзиб ётган ўйларини ана шу қарорда тўхтатди. Ҳеч иккиланмай, икки фарзандини етаклаб, уйдан аразлаб чиқиб кетди. Ота уйига келди. Лекин бу ерда ҳам узоқ қололмади. Чунки ота-онасининг шусиз ҳам дард-у ғами ўзига етарли эди. Ота руҳий касалликка чалинган, она эса тун-кун чолининг ташвиши билан андармон эди. Қолаверса, бир хонали уйда бир амаллаб ҳаёт кечираётган чол-кампирнинг рўзғорига ўзи ва болалари билан ортиқча юк эди.
Яна уйга қайтишдан ўзга имкон топмади. Одатий келишмовчилик учун эртасини, оиласи ва фарзандлари тақдирини ўйламай-нетмай эридан юз буриб кетган нотавон аёлни бу гал ҳам яхшилик кутмаётганди. Уни кутиб олган қайнонаси турмуш ўртоғини Олмотага кетиб, у ерда уйланганини айтди. Уйни бўшатиб қўйишини талаб қилди. Шу лаҳзада Гулноранинг кўзларига дунё жуда тор ва жуда қоронғу кўринди.
Энди нима қилиш керак, додини кимга айтади? Ана шу саволлар ич-ичини кемираётган бир пайтда Гулнора хаёлига келган ўйдан нажот топгандай бўлди: Насибанинг олдига боради. Қандайдир умид ва илинж уни яна ўша манзил сари етаклади. Насиба бу сафар ҳам “бечора” аёлни чиройли сўзлар билан овутди, панд-насиҳатларини аямади.
Гулнора Тошкент шаҳар Олмазор тумани Себзор маҳалласида синглиси Гулчеҳранинг уйида яшай бошлади. Бир куни уни Насиба йўқлаб келди. Шунда Гулчеҳранинг Шоҳида исмли қўшниси уларни ўз уйига таклиф этди. Бу ерда бир неча бошқа нотаниш аёллар ҳам жам бўлган эди.
Чўкаётиб хасдан ҳам нажот излайсан, деганлари бор гап. Гулнора ҳам бошига тушган қийинчиликлар азобида юрган бир пайтда бу аёлларнинг бир-биридан мулойим, ширин гап-сўзлари, самимий муносабатлари сабаб дардларини унутгандай бўлди. Уларга нисбатан қандайдир яқинликни ҳис эта бошлади. Бора-бора улар тез-тез кўришадиган, узоқ гурунглашадиган бўлишди. Лекин эндиги учрашувлардаги суҳбатлар оилавий мажаролар, ҳаёт қийинчиликларидан тамоман холи эди.
Чегара ортида уйғонган илинж...
Гулнора ўзини ўзга оламда ҳис этаётгандай эди. Барбод бўлган оиласи ҳақида ўйламай ҳам қўйганди. Ана шундай кунларнинг бирида Гулнора турмуш ўртоғи Қозоғистондан қайтаётгани ва фарзандларини тортиб олмоқчи экани ҳақидаги хабарни эшитиб қолди. Синглисини уйида қолса, хўжайини уни осонгига топиб олиши тайин. Устига устак, Насиба унинг юрагига баттар ғулғула солди:
— Бу ерлардан узоқроқ кетмасанг, турмуш ўртоғинг милиция орқали фарзандларингни олиб қўяди, ўзингни омон қўймайди.
Гулнора саросима исканжасида қолди. Насиба эса доимгидек ёрдамга шай эди. Икковлашиб Сирғали туманидаги Муслима исмли аёлнинг уйига боришди. Насиба вазиятни тушунтириб, ундан Қирғизистоннинг Ўш шаҳридаги танишларининг манзилини олди. Шундай қилиб, улар биргаликда сафарга отланишди. Йўлда Насибанинг гапи билан Гулнора паспортини унинг қўлига туткизди. Чегарадан ўтилди...
Муслима берган манзилдаги хонадонда уларни Марзия ва Фотима исмли аёл кутиб олди. Насиба Гулнорани улар билан таништириб, ўзи бетоблигини рўкач қилди-ю, бир ҳафтагача қорасини кўрсатмади. Шу вақт ичида Гулнора бегона юрт, бегона одамлар даврасида ўзини жуда-жуда ёлғиз ҳис этди. Бироқ қанчалик нотўғри йўл тутаётганини ҳалигача англамади, (эҳтимол, тушунса ҳам тан олишни истамади). Насиба соғайиб, унинг ёнига қайтиши билан унга турмуш қуриши кераклиги, аёл кишига бундай яшаш гуноҳ эканини уқтирди.
—Турмуш ўртоғим билан қонуний ажрашмаган бўлсак, бировга қандай қилиб тегаман?
Насиба бунга жуда тез ва жуда оддий жавоб топди:
—Дин пешволаридан сўраб-суриштирдим. Сенга аллақачон талоқ тушиб бўлган.
Гулнора бу таклифга бирдан розилик бера қолмади, лекин устомон Насиба унинг кўзларидан майл учқунларини сезди. Ҳозирча шунинг ўзи кифоя эди. Шу боис уни бу ишга унчалик шоширмади. Лекин Ўзбекистонга қайтгач, Гулнорани Ҳожи исмли кишига никоҳлантириб қўйишнинг уддасидан чиқди. Янги оилавий ҳаётга кўникиш Гулнора учун осон бўлмади. Бу гал ҳам сабри, иродаси бўшлик қилди. Биринчи турмуш ўртоғига ўғли орқали яшаб турган манзилини хат орқали ёзиб юборди. Кўнглида ҳам ҳадик, ҳам қандайдир илиқлик, интиқиш билан собиқ эрини кута бошлади. Вақт уни узоқ кутдирмади: эртаси куниёқ унинг қаршисида фарзандларининг отаси пайдо бўлди. Ҳамманинг ўз кўнгли тортадиган инсони бор, ундан қанча азоб-уқубат кўрмасин, барибир уни деяверади. Гулнора ҳам шу топда қалбига, жисмига етказилган жароҳатларни унутди-ю ўзини худди бир пайтлардагидек ошиқ-у беқарор сезди. Айрилиқ унинг севгисини янада алангалатганди. У ёрининг бағрига отилмоқчи бўлиб, бир қадам ташлади-ю.... дарҳол тўхтади. Ахир у қаршисидаги жондан севган яқинига энди бегона...
Гулнора ўзининг аввалги ҳаётини жуда-жуда қўмсарди. Аммо на биринчи турмушига қайтоларди, на иккинчи турмуш ўртоғи билан яшаб кетоларди. Охирини ўйламай тутган иши охир-оқибат уни яна сарсон-саргондонликка рўпара этди. Гоҳ у, гоҳ бу танишининг уйида яшашга мажбур бўлди. Ўзи-ку майли, ҳали ақлини таниб улгурмаган ўғил-қизига бундан жуда кўп озор етди.
Шунда ҳам тўғри хулоса чиқармаган бу аёл қийинчиликлардан халос бўлиш йўлини яна турмушга чиқишда деб билди. Учинчи янги оилавий ҳаёт. Бу галги ришталари сабабини ҳам Гулноранинг мустаҳкам оила қуриш орзу-истаги билан боғлаш тўғри бўлмайди. Чунки Гулнора бир оиланинг бахтига чанг солганди. Унинг навбатдаги турмуш ўртоғи рафиқасидан қонуний ажрашмаган эди. Шунда ҳам энди ҳаммаси яхши бўлади, деб хаёл қилди у. Ҳар тугул икки йилни шу алдамчи ўйга ишониб ўтказди. Лекин кундошининг уруш-жанжаллари алал-оқибат унинг “эр”ини ўз оиласи бағрига қайтарди. Лекин Гулнора бу сафар қуруқ қўл билан қолгани йўқ. Учинчи турмуш ўртоғидан фойдаланиб, онасининг ҳовлисига ўзи учун иморат солдириб олишга эришди.
Шу зайлда орадан 3 йил ўтди. Кутилмаган воқеа Гулноранинг бир маромда кечаётган ҳаётида кескин бурилиш ясади. Ўшанда у одатгидек ўз юмушлари билан банд эди. Телефони жиринглади. Гўшак ортидан жуда қадрдон овоз эшитилди:
—Мени кечир, бошингга тушган савдолардан хабарим бор. Мен ҳам хато қилдим. Кел, ўзимиз, фарзандларимиз учун янгидан ҳаёт бошлаймиз.
Бу унинг биринчи турмуш ўртоғи эди.
Гулнора бу кунларни фақат орзу қилиб яшаётган эди. Ниҳоят, уни кўп куттирган, кўп соғинтирган кунлар келди. Энди туруш ўртоғи, фарзандлари билан бирга саодатли ҳаёт кечиради. Йўқ, йўқ, севинишга эрта. У қилмишлари учун Ватан, элу-юрт, қонун олдида жавоб беришга мажбур. Айби ўзининг гулдай оиласини барбод этгани етмай, ўзгаларнинг бахтига соя солиб, қайта-қайта оила қурганими, дерсиз. Йўқ, албатта.
Хиёнат ва иснод
Гап шундаки, Гулнора оилавий низолар сабаб ҳаётдан нолиб, дунё кўзларига тор бўлиб кўринаётган пайтлар унга дардкаш бўлиб, ўз қанотлари остига олган Насиба Устабабаева “Аёллар қаноти” жиҳодчилар диний экстраместик ташкилотининг раҳбарларидан бири эди. У қийин аҳволдаги аёлларнинг танг аҳволидан фойдаланиб, уларга ёрдам қўлини чўзиш, ишончига кириш, эвазига эса аста-секин ўз тарафдорлари сафига қўшиб олишни ўзига касб қилиб олганди. Гулнора ҳам устасифаранг бу аёлнинг ана шундай ўлжаларидан бири эди.
У ҳаётнинг турфа синовларига осон таслим бўлди. Ваҳоланки, турмушнинг баланд-пастликлари билан юзлашиш ҳар кимнинг ҳам бошида бор. Сабр-у ирода кучигина уни енгишга қодир. Жонини койитишдан, қийинчиликлардан қочиш барибир яна бошқа машаққатларга дучор қилиши тайин. Жуда жўн ва оддий ана шу ҳақиқатни Гулнора вақтида англаб ета олмади. Ва бу уни тўғри йўлдан адаштириш учун Насибага жуда-жуда қўл келди.
Гулнора диний экстраместик ғоялар билан йўғрилган даъватлар таъсирига тушиб, ушбу ташкилотнинг фаоллари Ж.Тўлаганова ва Н.Юсупованинг хонадонида диний сабоқ олади. Уни Ўш шаҳрига олиб бориш учун турмуш ўртоғининг дағдағаларини рўкач қилиш шунчаки бир баҳона эди холос. Аслида чегарани бузиб, яъни айланма йўл орқали Гулноранинг у ерга боришидан мақсад Фотима ва Мариянинг хонадонида хотин-қизларга “диний таълим” ўргатиш эди.
Гулнора ақидапрастларнинг ёвуз ғоялари таъсирига шу қадар берилиб кетадики, Насибанинг “Исмингни исломий маъноси “дўзахдаги гул” деган сўзига ишониб, ўз исмини Ҳадича деб ўзгартиради. Бу не-не умидларда Гулнора деб исм қўйиб, фарзандининг бахти-у камолини тилаган мушфиқ ва муштипар ота-онанинг юзига оёқ қўйиш эмасми?!
Ўзини, ўзлигини унутган одамдан ҳар нарса кутса бўлади. Гулнора ҳам шарм-ҳаё, ибо садоқат ва вафо каби аёлнинг номини азиз, мартабасини улуғ этган фазилатларни буткул унутиб, хиёнат кўчасига кирди. Бу муқаддас оилага, саховатли элу-юртга, табаррук Она Ватанга хиёнат эди. Яъни, у мунтазам равишда яширин йиғинлар ўтказиб, уларда аёлларни ҳижрат қилиш ва диний ташкилотларнинг жангариларига турмушга чиқиш, улар билан бирга жиҳод қилишга даъват этган. Унинг ўзи ҳам раҳнамоларидан Ўзбекистон Республикасининг ҳудудий яхлитлигини бузишга қаратилган маърузалар эшитиб, Ислом давлатини барпо этишни қўллаб-қувватлаб келган.
Яна бир ҳайратланарли томони шундаки, Гулноранинг бундай нопок йўлга киришида синглиси Гулчеҳранинг катта ҳиссаси бор. Чунки Насиба Устабабаева Гулчеҳранинг яқин танишларидан бири эди. Демак, Насибанинг Гулнорани топиши шунчаки тасодиф эмас.
Гулчеҳра ҳам иймонни арзон сотиш бобида Насибадан қолишмайди. У динни ниқоб қилиб олиб, аёлларни тўплаб, уларни ҳижобга киришга ундайди, ақидапарастлик ғояларини тарғиб этади. Маккорлик билан тузоғига илинтирган аёлларнинг ҳар бири билан алоҳида-алоҳида гаплашиб, уларни эрларидан ажрашишга, диний экстраместик ташкилотлар тарафдорларига турмушга чиқишга чақиради. Жумладан, опасининг ҳам. Гулноранинг иккинчи ва учинчи никоҳ ришталари замирида ҳам Ватани, халқининг нон-тузига тупурган манқуртларнинг кўнглини овлаш, уларга ҳузур-ҳаловат бахш этишдек жирканч мақсад бор эди.
Ибтидонинг интиҳоси бор. Айниқса, қинғир ишнинг умри ҳамиша қисқа. Бу манфур кимсаларнинг ҳам давру-даврони узоқ чўзилмади. Ҳатто ўйлаш ҳам оғир бўлган кирдикорлари, кўнгилни нафратга тўлдирадиган қилмишлари фош бўлди. Улар жавобгарликка тортилди.
Хусусан, Гулнора диний экстраместик, сепарастик, фундаменталистик ёки бошқа тақиқланган ташкилотлар тузиш ва уларда иштирок этиш ҳамда бир гуруҳ шахслар билан олдиндан тил бириктириб, белгиланган тартибни бузиб, чет элга чиқиш ва Ўзбекистон Республикасига кириш каби жиноятларни содир этгани учун суд ҳукми билан унга 7 йилга озодликдан маҳрум этиш жазоси тайинланди.
Афсус-надомат, пушаймонлик азоби ҳар қандай жазодан кўп ва оғир. Шунинг учун ҳам бугун Гулноранинг чеккани ғам, тотгани алам. Аммо бунга фақат ва фақат унинг ўзи айбдор. Зеро, шундай ҳақиқатки борки, уни ҳеч ким ва ҳеч нарса ўзгартира олмайди. Яъни, эътиқоди мустаҳкам, имони бут, нияти пок одамни ҳеч бир куч йўлдан оғдира олмайди.
Юлдуз Файзуллаева
