1872 йилнинг қиши. Лондонга иш юзасидан ташриф буюрган америкалик молиячи Эсбери Харпендинг АҚШ нинг ғарбида олмос кони топилганлиги ҳақида телеграмма олади. Ўша вақтларда олмос васвасаси кучайгани боис аввалига Эсбери телеграммага у қадар ишонмайди. Аммо муаллиф Калифорниядаги банк хужайини, дўсти Вильям Рэлстон эканлигини кўриб, қизиқиб қолади. Бу иши унинг учун анча қимматга тушишини билганида эди.
ОЛМОС КОНИ АСЛИ БЎЛГАНМИ?
Бу вақтда эса Сан-Францискода олмос «эпидемияси» бошланган эди. Ҳамманинг тилида олмос кони ва уни аниқлаган икки киши Филипп Арнольд ва Жон Слэк. Хазина соҳиблари Вайоминг штатида топилган олмос конининг жойлашувини сир сақлашарди. Бир неча ой илгарни конга геологни олиб боришганида ҳам айланма йўллардан фойдаланишган. Мутахассис конда ишлаётган ишчиларни ўз кўзи билан кўргач, янги олмос кони топилгани ҳақидаги хабар яшин тезлигида тарқалиб кетди. Геолог кондан олинган бир нечта қимматбаҳо тошларни заргарларга кўрсатади. Заргарлар унинг асл тошлигини тасдиқлайди.
БИРИНЧИ КЕЛИШУВ
Кондан топилган олмосларга қизиқиб қолган Харпендинг ва Рэлстон тошларнинг ҳақиқийлигини яна бир бор текширувдан ўтказиш учун Арнольд ва Слэкни Нью-Йоркка таклиф этишади
Нью-Йоркда ўша замоннинг барча казо-казо амалдорлари йиғилган бўлиб, барчасининг ўй-фикри олмос конида эди. Тиффани кондан келтирилган тош ҳақиқатан ҳам қимматбаҳо эканлигини тасдиқлагач, йиғилганлар ҳаяжонларини аранг жиловлай олишди. Барча бир – бирига билдириб-билдирмай кондан манфаатдор эди. Амалдорлар кондаги қазишма ишларига сармоя киритишдан аввал улар томонидан вакил юборилиб, яна бир бор қайта текширув ўтказилишини маълум қилишади. Уларнинг таклифини гўё хоҳламай қабул қилган Слэк ва Арнольд вакил билан Сан-Францискога қайтишади.
БУНАҚАСИ БЎЛМАГАН ЭДИ
Сармоячилар томонидан таклиф этилган мутахассис мамлакатдаги энг машҳур геологлардан бири Луис Жанин эди. Олмос конига етиб келгач, одатига кўра қазишма ишларини қайтадан бошлайди ва орадан ҳеч қанча вақт ўтмай, сапфир, олмос ва жавоҳирларни тупроқ аралаш қумдан ола бошлайди. Херпендингга улкан хазина ҳақида хабар қилади. «Бунақаси ҳали бўлмаган! Бойиб кетасизлар!»
Бойлик васвасасига лаққа тушган амалдорлар қандай бўлмасин конни қўлга киритишни исташади. Бунинг учун эса Слэк ва Арнольддан қутулиш керак эди. Сармоячилар ўзаро маслаҳатлашиб, улар билан шартнома имзолашни маъқул топишади. Шартномага кўра Слэк ва Арнольд 700 минг АҚШ доллари эвазига конга эгалик қилиш ҳуқуқини сармоячиларга беришлари керак эди. Бизнес ишидан хабари йўқ иккиси уларнинг таклифини қабул қилиб, 700 минг АҚШ долларини олишадию, кони топширишади.
АСЛИДА ЭСА…
Аслида Арнольд ва Слэк олдиндан пухта режа тузишади. Донғи кетган амалдорларни чув туширишнинг ўзи бўлмайди. Шу боис уларнинг иштаҳасини қитиқлайдиган ҳийла ўйлаб топиш керак. Ана шундай хаёллар билан иккиси олмос кони ҳақидаги уйдирмани овоза қилишади. Ўзларини эса ҳеч вақони тушунмайдиган содда одамлардек тутишади.
Режани бошлашдан олдин иккиси Европага сафар уюштиришади. Олтин қазишмалари пайти қўлга киритган 12 минг АҚШ доллари эвазига бир қанча қимматбаҳо тошлар харид қилинади. Сўнгра «янги» кон учун жой топилади. Бир кун давомида тошларни ер остига сочиб, яширилиб, эртасига биринчи геолог чақирилади. Тиффани ва бошқа заргарлар тошларнинг оханрабосига маҳлиё бўлиб, кон ҳақидаги сўзларга чипа-чин ишонишади. Нью-Йоркдан қайтишгач, сармоячиларнинг вакили келгунига қадар Амстердамга бориб келган Арнольд ва Слэк бир қоп ишлов берилмаган қимматбаҳо тошларни сотиб олиб, қазишма ерига жойлаштиришади. Жаниннинг олмосларни топиши, сармоячилар таклифи ва 700 минг АҚШ долларлик шартнома.
Улкан найранг Харпендингга қимматга тушди. Нафақат компанияси балки номига ҳам путур етади. Фирибгар Слэк ўзига тегишли улушни олиб ғойиб бўлади. Арнольд эса Кентукига, оиласи ёнига қайтади. Айтишларича ўша ердаги фермасини кенгайтириб, кейинчалик банк очган экан.
ЮЛДУЗ тайёрлади
