ФАРЗАНД САЛОМАТЛИГИ ПУЛ БИЛАН ЎЛЧАНМАЙДИ: Болангизни гепатит А га қарши эмлатдингизми?

“Фарзандимни бу йил мактабга бераман. Мактаб маъмурияти фарзандимга гепатит Ага қарши эмлаш шарт эканлигини маълум қилишди. Миллий эмлаш тақвимига киритилмаган ушбу вакцинанинг амалга оширилишини талаб қилиш қанчалик тўғри? Шу ҳақида маълумот берсангиз”

Н.Ғозиева, Тошкент ш.

Бизнинг мамлакатимиз вирусли гепатит тарқалиш эҳтимоли юқори бўлган эндемик ҳудудлардан саналади. Истаймизми-йўқми барча гигиена қоидаларига риоя қилган тақдиримизда ҳам Гепатит А касаллигидан ҳеч биримиз ҳимояланмаганмиз.

Вирусли Гепатит А тарқалиш даражасига  кўра, бошқа гепатит турлари ичида биринчи ўринни (70%) эгаллайди. Бугун юртимиз таълим муассасаларида қабул жараёни кечмоқда. Таҳририятимизга йўлланган бу савол фарзандини таълим муассасасига жойлаётган барча ота-оналарни ўйлантириши  табиий.

Шу каби саволларга жавоб олиш, ушбу касалликнинг келиб чиқиш сабаблари ва унинг олди олиш йўллари ҳақида маълумот олиш мақсадида Соғлиқни сақлаш вазирлиги Санитария, эпидемиология назорати маркази бошқармаси бошлиғи ўринбосари Дилором ТУРСУНОВАГА мурожаат қилдик.  (ФОТОСИ БОР)

“ИФЛОС ҚЎЛЛАР” КАСАЛЛИГИ

Гепатит А - бу ифлос қўллар касаллиги. Эндемик ҳудудда эканлигимиз сабабли барча санитария гигиена қоидаларига риоя қилган тақдиримизда ҳам ҳар 3-4 йилда ушбу касаллик эпидемик жиҳатдан тарқалиш хусусиятига эга. Олдини олишнинг бугунги кундаги бирдан бир йўли бу вакцинация.

Эмлаш жадвалида нима сабабдан Гепатит А га қарши вакцина киритилмаган?

З.Хусанова, Тошкент ш.

Юртимизда бўғма, қоқшол, полеомиелит, менингит, кўкйўтал, қизамиқ, қизилча, гепатит В каби касалликларга қарши вакциналарнинг ҳаммаси мажбурий эмлаш тизимига киритилган. Нима учун? Сабаби бу касалга чалинган боллаларда касалликнинг оқибати аксарият ҳолларда ўлим билан якунланади. Вирусли гепатит А билан касалланиш юқори бўлгани билан ўлим кўрсаткичи паст. Бу касаллик сурункали кўринишга  ўтади. Гепатит А га қарши вакцина жуда қиммат, чунки бу тавсиявий  вакциналар турига киради, шу сабабли ушбу вакцина  мажбурий эмлаш рўйхатига  қўшилмаган.

ФАКТ

Ўзбекистонда Гепатит А га қарши эмлаш ишлари ўтган йилдан бери амалга оширилмоқда. Ўтган йилнинг ўзида республикамизда 105 мингдан ортиқ бола ушбу касаллика қарши эмланди. Бунинг натижасида Гепатит А билан касалланиш 15% камайди.

Касалликнинг асорати қандай?

Асоратлар яқин вақт ичида билинмаса ҳам бир неча йилдан кейин албатта чиқади.

• Жигар хасталиклари (цирроз);
• Сурункали формага ўтиши
• Доимий парҳез;
• Жигардаги оғриқ.

Нима қилиш керак?

Мактабларда, мактабгача таълим муассасаларида, оромгоҳларда болаларга кўпинча  қўлларини ювмасдан овқатланишади, ювилмаган егуликларни  истеъмол қилишади. Вирусли гепатит билан зарарланган озиқ-овқатлар, пашшаларнинг кўпайиши ҳам ушбу касаллик келиб чиқишининг бир омили саналади.

Касалликка чалинган инсон албатта бир умрга носоғломликни ташҳислаган бўлади. Унинг олдини олиш учун эса албатта ота-оналар ўртасида  тушунтириш ишларини олиб бориш лозим. Шундагина ҳар бир ота-она фарзандини бу касалликка қарши албатта эмлатиш лозимлигини ўзлари тушуниб етади.

Инкубацион даври қанча?

Касалликнинг инкубацион даври яъни яширин даври 25-35 кунни ташкил қилади. Ўз-ўзидан келиб чиқадики, ушбу кунлар ичида касал билан мулоқотда бўлган барча ушбу вирусни юқтириб олиши мумкин.

Неча ёшдан эмланади?

Ушбу касаллик асосан 2 дан 14 ёшгача бўлган болалар орасида кенг тарқалган. Эмлаш ишлари 2 ёшдан амалга оширилиши мумкин.

Гепатит А қайси мавсумда тарқалади?

Ёз мавсуми касаллик энг кўп тарқаладиган палла саналади. Лекин касалликнинг инкубацион даври 35 кун бўлганлиги сабабли касаллик сентябр охиридан бошланиб қишгача давом этиши мумкин. Шу сабабли сентябр ойигача ота-оналар фарзандларини эмлатиб олсак айни муддао бўларди.

Вакциналар ишончлими?

Ҳар бир юртимизга кириб келаётган вакцина Давлат сертификатини олади, Соғлиқни сақлаш вазирлигининг текширувидан ўтади.

ФАКТ

Вакцина билан эмланган бола 15 йилга Гепатит А касаллигидан ҳимояланади.

Кимларни эмлаш  мумкин эмас?

Вирусли гепатит А билан касалланиб бўлганлар эмланмайди, бошқа қарши кўрсатмалар йўқ.

Рақам

Ўтган йили “Соғлом бола йили” Давлат дастури давомида  хайрия тариқасида  ногирон, кам таъминланган оилаларнинг 50 минг нафар фарзанди  ушбу касалликка қарши текин эмланди.

100 МИНГ СЎМГА 1,5 МИЛЛИОНЛИК ҲАЛОВАТ

Касалликни дарҳол аниқлаш жуда қийин, 35 кунгача бемор орамизда соғломдай юриши, унда фақат сариқлик пайдо бўлгандагина билиниши мумкин. Беморда ҳам у билан алоқада бўлганларда ҳам касалликни аниқлаш учун икки маротаба лаборатория текшируви амалга оширилади.

Бола касал бўлгач, ота ёки она ишдан қолади. Касаллик белгилари авж олиб кетмаслиги учун камида 18 кун даволаниши керак. Ҳар куни шифохонага бориб келиш ота-онага маълум миқдорда ҳаражат ва ташвиш олиб келади.

Олти ойгача бола диспансер ҳисобида туради. Олти ой давомида лаборатория таҳлилларини топшириб юриши ва шифокор назоратида бўлиши лозим.

Бола бир ойгача мактабга бормайди. Таълим муассасаси эса 35 кунга карантин қилинади. Бола билан алоқада бўлган барча болалар ҳам текширувдан ўтказиш лозим бўлади.

ХУЛОСА ЎРНИДА

Мактаб ва мактабгача таълим муасасалари раҳбарлари масаланинг шу томонларини ўйлаб ота-оналардан фарзандлоарни эмлаш талаб қилишади. Бу мажбуриймас, бироқ бу ишни ота-оналар билан тушунтириш ишларини олиб борган ҳолда амалга ошириш керак.

Айрим мамлакатларда   бола бошқа болага  вирус ёки микроб юқтирса, унинг ота-онасига катта жарима солинади. Бизда бундай нарса йўқ. Бугун мамлакатимизда бола 13 хил вакцинани давлат ҳисобидан оляпти. Улардан лоақал биттасини ота-она ўз ҳисобидан фарзанди учун амалга оширса, ўзига ҳам давлатга ҳам ёрдам қилган бўларди.

Факт:

Ҳар йили 50 минг нафардан зиёд 14 ёшгача бўлган болалар гепатит А билан касалланади

Лайло РУСТАМОВА