“O`zbekiston fuqarolarini tinglab” hamda “COVID-19 pandemiyasining O`zbekistondagi ijtimoiy-iqtisodiy oqibatlari”: mahalla vakillari va tadbirkorlik sub`ektlari orasida o`tkazilgan so`rovnoma tadqiqotlar natijalarini ko`rib chiqish maqsadida, shuningdek bularning natijalari bo`yicha eng maqbul harakatlarni muhokama qilish uchun raqamli videoanjuman bo`lib o`tdi. Bu haqda BMT Taraqqiyot dasturi matbuot xizmati rahbari Feruza NOMOZOVA xabar qildi...
Mazkur tadbir Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi (ITIM), Jahon banki, Mahalla va oilani qo`llab-quvvatlash vazirligi, “Taraqqiyot strategiyasi” Markazi va BMTTD tomonidan tashkil etildi. COVID-19 pandemiyasi va u bilan bog`liq karantinga nisbatan O`zbekistondagi umummilliy javob choralarini takomillashtirish maqsadida BMTTD ITIM hamda Mahalla va oilani qo`llab-quvvatlash vazirligi bilan hamkorlikda oilalar uchun ijtimoiy-iqtisodiy oqibatlarning, shuningdek kichik va o`rta korxonalar uchun o`rnatilgan cheklovlarning tahlilini amalga oshirdi.
Videoanjumanning maqsadi – ushbu natijalarni qaror qabul qiluvchi mansabdorlarga va OAVga taqdim etishdan, shuningdek aniqlangan ma`lumotlardan foydalanish bo`yicha kelgusi qadamlarni belgilab olish.
Mazkur ma`lumotlar COVID-19 oqibatlarini kamaytirishga qaratilgan kelajakdagi siyosiy mexanizmlar va qonunchilik hujjatlari uchun asos bo`lib, xizmat qilishi lozim. Shuningdek, ulardan O`zbekistonning pandemiyadan so`ng kelgusi tiklanishida foydalanish kerakligi borasida takliflar bildirildi. COVID-19 pandemiyasining uy xo`jaliklariga bo`lgan ijtimoiy-iqtisodiy ta`siri bo`yicha tadqiqot 2020 yilning may-iyun oylarida amalga oshirildi. Uning davomida O`zbekistonning barcha hududlaridagi mahalla rahbarlari bilan so`rovnomalar o`tkazildi. So`rovnomalarda 3670 respondentlar ishtirok etishdi. Jumladan, mahalla raislari (84,7 foiz), ularning o`rinbosarlari (12,8%) va mahalla faollari (2,5 foiz), shulardan 62,9 foiz qishloq mahallalari vakillaridir. Tadqiqot natijalariga ko`ra, pandemiya kambag`al oilalarning ko`payishiga, ayniqsa shahar hududlarida olib keldi.
Eng ko`p zarar ko`rganlar:
- Kam ta`minlangan oilalar (48 foiz respondentlar tomondan qayd etildi, ayniqsa Namangan va Samarqandda),
- Ko`p bolali oilalar (40% respondentlar tomondan qayd etildi, ayniqsa Toshkent viloyatida),
- Qaytib kelgan mehnat muxojirlari mavjud oilalar (55% respondentlar tomondan qayd etildi, ayniqsa Jizzax va Qashqadaryoda).
Ushbu salbiy oqibatlar ichiga asosan daromadlarning pasayishi va ishni yo`qotish kiradi. Bunga tegishli ravishda 74 foiz va 58 foiz respondentlar ishora qildilar.
Mazkur tadqiqot shuni ko`rsatdi-ki, oziq-ovqat to`plamlarini tarqatish kabi ayollar va keksalar uchun ko`proq zarur bo`lgan moddiy yordam ko`ngilli ko`mak berishdan ko`ra muhimroq deb hisoblandi.
Ijtimoiy-iqtisodiy oqibatlarni bartaraf etish bo`yicha tavsiyalar ichiga quyidagilar kiritildi:
- Xususiy sektorni zaruriy mahsulotlarni import qilish yoki mahalliy darajada ishlab chiqarishga rag`batlantirish maqsadida iqtisodiy va ijtimoiy siyosat choralarini o`zgartirish;
- Mahallalarda kichik xususiy korxonalarni tashkil etishni qo`llab-quvvatlash orqali yoshlar va xotin-qizlarni oilaviy tadbirkorlik bilan shug`ullanishga rag`batlantirish;
- Zaruriy yordamni olishda xotin-qizlar uchun engillik yaratish, shuningdek ularni tashvishlantiruvchi masalalar tinglanishini ta`minlash;
- COVID-19 kasalligidan davolangan odamlar tomonidan xatar yo`qligini ommaviy axborot vositalari ta`kidlab turishini ta`minlash.
Bir vaqtning o`zida o`tkazilgan so`rovnomada, butun O`zbekiston bo`ylab tadbirkorlik sub`ektlari bilan o`tkazilgan 887 ta suhbat asosida, COVID-19 pandemiyasining mamlakat darajasida kichik va o`rta korxonalarga ta`siri o`rganildi. So`rovnoma davomida aniqlanishicha, turizm, mehmonxona va umumiy ovqatlanish sohalariga mansub kichik va o`rta korxonalar hamda Sirdaryo, Namangan, Navoiy viloyatlarida, Toshkent shahrida va Qoraqalpog`istonda joylashgan korxonalar eng ko`p zarar ko`rdilar. Ayni vaqtda qishloq, o`rmon va baliqchilik xo`jaliklaridagi korxonalar eng kam talafot ko`rdilar. Pandemiya davrida eng ko`p qiyinchiliklarga uchragan korxonalar qatoriga ish jarayonlarini ko`chirish imkoniyati yo`qligi yoki internetga ulanish imkoni yohud kerakli uskunalar mavjud emasligi sababli masofaviy ishlay olmagan korxonalar kirdi.
Mazkur ikkinchi tadqiqot bo`yicha hisobotda berilgan tavsiyaga ko`ra, kichik va o`rta korxonalarga ko`rsatilayotgan yordam o`z ichiga korxonalarning rivojlanishiga to`sqinlik qilayotgan omillarni bartaraf etish, soliq yukini kamaytirish, kredit foizlarini pasaytirish uchun institusiyaviy muhitni yaratish orqali moliyaviy ko`makdan foydalanish imkoniyatlarini kengaytirish hamda masofaviy ishga o`tishni qo`llab-quvvatlash kabi chora-tadbirlarni qamrab olishi lozim.
Videoanjuman davomida ushbu tadqiqotlarning uslubiyatlari va natijalari taqdim etildi. Shuningdek, kambag`allikni qisqartirish bo`yicha batafsil strategik maqsadlar, jumladan yordamga ko`proq muhtoj bo`lgan oilalarni qo`llab-quvvatlash (“Temir daftar”larda ko`rsatilganidek), va ishsizlik muammosini hal etish uchun vositalardan foydalanish to`g`risida ma`lumot berildi. Barcha ishtirokchilar O`zbekistondagi ijtimoiy-iqtisodiy tiklanish sur`atini jadallashtirish uchun yangi qonunchilik va siyosatni ishlab chiqishda ushbu tadqiqotlarning natijalaridan foydalanish borasida o`z qiziqishlarini bildirdi.
