«Tirnog`ingni g`ajima!» Onixofagiya - odatmi yoki kasallik?

Onixofagiya. Ilmiy tilda tirnoqni tishlash odati shunday nom olgan. Bundan chiqdi, tirnoqni tishlash kasallikmi? Unga nimalar sabab bo`ladi? Oqibatlari qanday? Savollarga Toshkent shahri Bolalar ruhiy-asab kasalliklari markazi dispanser bo`linmasi boshlig`i, oliy toifali shifokor Adiba HOShIMOVA javob beradi.

Bu yoqimsiz odat sabablari haqida turli qarashlar mavjud. Ba`zilar «hammasiga genlar aybdor»ligini takidlaydi. Ya`ni ular fikricha, bu bolaga qachondir tirnog`ini tishlash odati bo`lgan ota-onadan o`tadi. Boshqalar esa tirnoqni tishlash boladagi agressiya yoki stress oqibati ekani tarafdori. Aslida bolaning bu odati sababini uning hissiy holatidan izlash kerak. O`yin maydonidagi tushunmovchiliklar, bog`cha yoki maktabdagi stresslar, oiladagi ziddiyatlar, ota-onaning doimiy tergashlari mitti odamchaning ich-ichidan o`zidan va atrof-muhitdan qoniqmasligiga olib keladi.

Bu nimaning alomati?

Ba`zi ota-onalar farzandida paydo bo`lgan yoqimsiz odatga keraklicha e`tibor berishmaydi. Shunchaki bolani tengdoshlaridan faqatgina salbiy odatlarni «ko`chirish»da ayblashadi, xolos. To`g`ri, bu fikrda qisman jon bor, lekin bu odatning paydo bo`lishi birmuncha jiddiy sabablarga bog`liq. Mutaxassislar onixofagiyaga bejizga eng ko`p tarqalgan patologik odat sifatida qarashmaydi. Bolalar pedagoglari va ruhshunoslari buning eng asosiy sababini bolaning bezovta ruhiy holatiga bog`lashadi. Odatda kattalar bolalar hayotida onixofagiyaga olib keladigan darajadagi stresslar bo`lmaydi, deb hisoblashadi. Biroq biz kattalar uchun unchalik ahamiyatli bo`lmagan narsalar ham bola uchun katta ahamiyat kasb etishini unutmaslik lozim.

Sabab va maslahatlar

Onixofagiya bilan kurashishga kirishar ekansiz, avvalo oilangiz va farzandingiz hayotida so`nggi paytlarda yuz bergan voqealarni tahlil qilib ko`ring. Asosiysi — kasallik sababini topish.

Zerikish. O`ylab ko`ring, bolakayning kundalik hayoti qiziqarli ishlar, quvnoqliklarga qanchalik boy? Farzandingizga haddan ziyod qattiqqo`l emasmisiz? Bo`lar-bo`lmasga tergayvermaysizmi, jazolayvermaysizmi? Ehtimol, bolakayning tengdoshlari bilan bog`liq muammolari bordir-u, sizga buni aytishga imkoni bo`lmagandir? Tabiiyki, gap har kuni bayram tashkillashtirish haqida bormayapti. Lekin farzandingizni bolalarcha vaqtichog`lik qilishda chegaralamaslik sizning qo`lingizda. Masalan, mayli, suvdagi o`yindan keyin polga sovun ko`piklari sachrasa, bu to`g`irlab bo`lmaydigan holat emas. Bolani foydali mashg`ulotlar (kitob tomosha qilish, mozaika yig`ish…) bilan band qilishga harakat qiling. Qanchalik band bo`lsangiz ham hech bo`lmasa bir kunda bir soatgina vaqt ajratib, farzandingiz bilan dildan gaplashing, kuningzi qanday o`tgani haqida so`zlab Bering va boladan ham kun qanday o`tganini so`rang.

E`tibor etishmasligi. Agar farzandingiz yana «go`dakligiga qaytib qolsa», ya`ni tirnog`ini tishlash singari odat chiqarsa, demak, unga ilgarigi e`tiboringiz unga etishmayapti. Balki bolakay siz xohlagan darajada «katta bo`lish»ga tayyor emasdir. Bolaning majburiyatlari doirasini asta-sekin kengaytirib boring, lekin o`zingiz ham yordam bering. Ko`magingizni esa asta-sekin kamaytirib boring, lekin bu vaziyatda bolaga ko`proq mehringiz, erkalashlaringiz kerak. Farzandingizni «kattalarcha» qilgan har bir ishi uchun oshkora rag`batlantirib turing, biroq kattalar rolini bo`yniga ilib qo`ymang. Ko`proq quchoqlang, o`ping. Agar uni o`zini «chaqaloqlarcha» tutishi uchun jazolasangiz, bu eng katta xatongiz bo`ladi. Ularga o`ta e`tibor qaratib yubormang.

Yig`ilib qolgan agressiya. Bolani his-tuyg`ularini to`g`ridan-to`g`ri ifodalashga o`rgating. Unda agressiya yig`ilib qolmasligiga harakat qiling. Buning uchun «baqirish» o`yini o`ynash yoki yostiq bilan bir-biringizni urib o`ynashingiz mumkin. Bu farzandingiz tengdoshlari bilan do`pposlashganda ham rag`batlantirish ma`nosini bildirmaydi albatta. Lekin agar bola va do`stlari orasida tushunmovchilik bo`lsa, gap nimadaligini bilmasdan turib, farzandingizni jazolashga shoshilmang. Unga agressiv hissiyotni chiqarib tashlash imkonini beradigan rol o`ynovchi o`yinlarga tez-tez taklif etib turing.

Yuqori xavotir. Ota-onalarning kayfiyati va o`zini tutishi bolalarning asab buzilishlariga ham sabab bo`ladi. Kichkintoylar radar singari xavotiringiz, bezovtaligingizni sezadi. Bunday vaziyatda farzandingizdagi tirnog`ini tishlayverish odatini yo`qotish uchun avvalo o`zingiz o`zgarishingiz kerak. Bola o`zini kutganingizdek tutmasa, hadeb uni ayblayverishdan o`zingizni tiying. Kuniga hech bo`lmasa bir soatga bola bo`lishga harakat qiling: uydagi saranjom-sarishtalik, kiyimdagi dog`lar va murojaatdagi «aql o`rgatish»larni unutib, farzandingiz bilan bolalarcha miriqib o`ynang. Bu boladagi xavotirlik, salbiy hissiyotlarni chiqarib tashlashda yordam beradi.

Oqibatlari

• Bola turli teri infeksiyalariga birmuncha chalinuvchan bo`lib qoladi. Chunki onixofagiya bakteriya, virus va gijjalarning organizmga kirishi uchun yo`l ochadi.
• Muntazam ravishda tirnog`ini tishlaydigan bola doim og`iz bo`shlig`iga infeksiya kiritadi. Bu esa stomatit, faringit, angina kasalliklari xavfini oshiradi.
• Tirnog`ini tishlashga odatlangan bolada ruhiy muammolar ham yuzaga keladi. Aslida ham kattalarning ko`pgina qo`rquv va komplekslari bolaligidan «meros» qolgan bo`ladi.

Xullas, agar sizning farzandingiz ham tirnog`ini tishlasa, bu odatmi yo kasallik ekanini aniqlash uchun bolalar psixoterapevtiga murojaat qiling.

Nilufar tayyorladi