21 октябрь — Ўзбек тилига давлат тили мақоми берилган кун. 1989 йил ушбу тарихий ишга қўл урилган. Ўтган йилдан бошлаб эса, 21 октябрь — Ўзбек тили байрами куни сифатида нишонланмоқда. 33 йилдан буён мазкур санада Ўзбекистон бўйлаб турли тадбир ва ўзбек тилига бағишланган байрам-у бағишловлар қилинади. Бироқ давлат тилимизга бўлган муносабат эса ҳамон ачинарли, ўзбек тили давлат тили эканини фақат 21 октябрдагина эсга оламиз, холос...
Инчунун, жамоатчилик фикри ҳам шундай. "darakchi.uz" 21 октябрь — Ўзбек тили байрами куни муносабати билан жамоатчиликнинг ижтимоий тармоқларда билдирган фикр ва мулоҳазаларига эътибор қаратди.
Тўртта шоирга шеър ўқитган билан тилимиз мавқеи ошиб қолмайди, дея катта пост эълон қилди "Платформа" канали.
"22, боринг ана 23-24 октябрларга бориб бу кўтаринкилик бирдан "ўчади". Яна ҳаммаси олдингидек давом этаверади.
Ўттиз йилдан буён эришолмаётган масалалар яна кун тартибидан тушиб қолади. Сўнгги йилларда сиёсий "рутбаси"ни тиклаётган тил яна "миллатлараро муносабат тили" дея эъзозлана бошлайди. Ва бу даъво сиёсат ва илм-фан тилига айланолмаётган миллий тил — давлат тилининг нуфузини яна иккинчи қаторга туширади. Уни байрамларда бир-икки кун эсланадиган мадҳбозлик ва компаниябозлик "феномени"га айлантиради.
Бугун дунёда ўзбек тилида сўзлашувчилар сони 60 млн. экан. Бу катта нуфус. Минтақамиз аҳолисининг деярли 80 фоизини ташкил қилади. Бироқ шунча сўзловчиси бор, қолаверса, Навоий, Фитрат, Чўлпон каби буюк аждодларимиз ижод қилган тил шунча йилдан буён рўзғор тилидан сиёсат ёки илм-фан тилига айланолмаяпти.
Таклиф шундайки, тилимизнинг "латофати" билан доим шуғулланадиган Маънавият ва маърифат маркази, Тил бўйича департамент деган ташкилотлар масаланинг шу томонига эътибор беришлари керак. Тилимиз ундай, тилимиз бундай деб тўртта шоирни шеър ўқитган, совуқ кунда атлас кўйлак кийдириб, жажжи қизчаларимизни мақомга ўйнатган билан тилнинг мавқеи ошиб қолмайди. Ундан кўра, ўша масъул идоралар мамлакатдаги Тил ва адабиёт институти, Тарих институти ва бошқа алоқадор илмий марказ мутахассислари, чет эллик ўзбек тили ва тарихидан хабардор экспертларни йиғиб, масалани ўртага қўйса, масалага анчайин яқин борган бўлади.
Давлат бундай масала учун пул топиб беришига мен юз фоиз ишонаман. Фақат таклиф ва лойиҳани ишлаб чиқа оладиган, унинг истиқболини исботлай оладиган масъуллар бўлса бўлгани. Менимча, ҳозир биз шу жойда қоқилиб турибмиз", дея ёзиб қолдирган канал муаллифи.
Журналист Навбаҳор Каримова қисқа жумла билан ўз изтиробларини билдириб ўтган:
"Она тилим, бизларни кечир... Узр тилимга шундан бошқа сўз келмади", дея қолдирилган facebook'даги постда.
Худди шундай қисқа жумлаларда ифодаланган афсус ва ўкинчни Ўзбекистонда хизмат кўрсатган журналист Норқобил Жалилов ҳам эълон қилди:
"1989 йил 21 октябрь... 2022 йил 21 октябрь... Эҳ, она тилим-а..." дейилган қисқа ва тушунарли ҳолда.
ЎзЛиДеП етакчиси Алишер Қодиров ҳам ўз саҳифасида долзарб мулоҳазаларни келтирган.
"Ривожлантириш даражасини ўзбекларнинг она ватани бўлган Ўзбекистонда ўзбек тилига бўлган муносабат белгилаб беради. Тил билиш фазилатдир. Болаларимиз ўзбек, инглиз, рус, араб, форс тилларини мукаммал ўргансинлар, фақат 10 ёшдан кейин! Боланинг онгости, ўзлигига уйғун руҳий дунёси шаклланадиган илк даврини бегона тил муҳитида ўтказишга мажбурлаш нафақат педагогик хато, балки ўзликка нисбатан жиноятдир. Ўзбек - ўзбек, тожик - тожик, қозоқ - қозоқ, рус - рус тилида саводини чиқарсин. 4 - синфдан бошлаб, ўзбек тили мажбурий, қолган тиллар ихтиёрий, ўрганиш учун шароит яратилиши керак. Биз ҳам миллатдошларимиз яшайдиган давлатларда боғча ва мактаблар очиш ҳақида ўйлашимиз керак. Миллат, тил ва Ватан Яратганнинг омонати бўлиб, танланмайди, насиб қилади".
Фаол журналист Шарофиддин Тўлаганов ижтимоий тармоқдаги саҳифасида тил борасида яна бир муҳим жиҳатларга эътибор қаратган:
"Бугун Ўзбек тили байрамида танқидий фикрларни айтиш ноқулай. Ҳар ҳолда байрам. Аммо мавжуд муаммоларни қачон айтамиз? Ҳозир айтиб, жамоатчилик эътиборини шу муаммоларни бартараф этишга қаратиш лозим. Кейин ҳеч ким эътибор қаратмайди.
Масалан, дейлик Саккокий, Атойиларнинг ғазаллари интернетда борми? Ҳатто, замонавий шоир ва ёзувчиларимизнинг керакли шеърини, ҳикоясини, қайдларини топа олмай қолган вақтларимиз ҳам бўлган. Хуршид Даврон ва Давронбек Тожиалиевларга раҳмат, адабиётимиз намуналарини имкон қадар ўз саҳифаларида жойлаштириб боришади.
Дейлик, “коррупция” ҳақида маълумот керак бўлиб қолди. Интернетга кирасиз, асосан минглаб русча маълумотлар. Ўзбек тилида нари борса 10та маълумот бор-ов. Қолганлари коррупуцияга қарши ўтказилган мажлис-у, тадбирлар ҳақидаги хабарлар чиқади.
Ижтимоий тармоқларда бир-биримизни байрам билан табриклаб, жойларда турли тадбирлар ўтказиш билан ўзбек тилини қадрини юксалтириб бўлмайди. Бир вақтлар шеър ва ғазаллар, китоблар ёзилиб ўзбек тили мавқеи кўтарилган эди. Энди тилимиз мавқеини интернет орқали ҳам юксалтиришимиз керак.
Ўзбек тилида юз мингдан ортиқ сўз борлигини айтамиз. Аммо матбуотда, ТВ, радио ва сайтларда мана шу сўзларнинг қанчасидан фойдаланамиз? Нари борса 10 мингидан. Қолган 90 минги ўгайми? Шу сабабли, интернетда шеваларимизни ҳам ишлатаверайлик", дея таклиф қилмоқда Тўлаганов.
