Ижтимоий тармоқларда "Open budjet"га овоз йиғиш ҳолатлари танқидий муҳокамаларга сабаб бўлмоқда. Иқтисодий мавзуларни ёртувчи жамоатчилик фаолларининг аксарияти эса ижобий фикрда.
Масалан иқтисодчи Ботир Қобилов "Open budjet" лойиҳасини Ўзбекистонда охирги йилларда содир бўлган энг зўр жараёнлардан бири деб атайди.
"Биринчидан, ўзбекистонликлар ўз солиқлари тақсимланишида, маҳаллий сайловларда ва фуқаролик жамияти қуришга қизиқиш билдирмайдилар, биз бошқачамиз, биз унга ва бунга тайёр эмасмиз” мазмунидаги шаблон гапларни баъзида эшитамиз. Шу гаплар тўғри эмаслигига далилни айнан "Ташаббусли бюджет” лойиҳаси кўрсатиб бермоқда десам ҳам бўлади. Бироз бўлса ҳам фуқаролик жамияти пайдо бўлаётгани, фуқаролар ўз солиқлари тақсимотида фаоллашиб бораётганлари фақат ва фақат яхши эмасми?
Иккинчидан, аслида "Open budjet" парламент қилиши керак бўлган ишни қиляпти. Бюджет, солиқ тўловчиларнинг пуллари тақсимоти аслида унинг асосий майдонида, парламентда халқ вакиллари орқали бўлиши керак эди. "Open budjet"атрофидаги ҳозирги фаоллик бизга шу жараён кейинги босқичда чинакамига парламентга кўчишига, туман, ҳудудлардан сайлаган депутатлар ўз овоз берувчиларига нима керак эканлигини бошқа халқ вакиллари олдида баҳслашиб келишишларига ва ниҳоят парламент деган институт тўлиқ ташкил топишига менда умид бор.
Учинчидан, эркинлик ва ривожланишнинг гарови ўша оддий саволларда ва унга жавоб излашда ётади: "солиқларим қаерга кетаяпти, нималарга сарфланяпти? Нима учун менинг солиқларим тақсимоти менсиз бўляпти?” Бу саволлар сизни ўйлантириши керак, уни беришингиз керак, жавоб излашингиз керак. Ташаббусли бюджетга қарши танқидий фикрда бўлганлар айтади: “Бу нарса учун давлат борку, бу лойиҳалар барчаси ўзи қилиниши керак бўлган ишларку. Биз солиқларни тўлаб қўйганмизку, вазифамизни бажариб қўйганмизку, энди давлат ўз ишини қилсин, ахир улар маош оладилар, ахир улар бунга мажбур” деган.
Ҳа балки, лекин давлат ота эмас, у бизга ҳамма нарсани муҳайё қилиб берадиган куч ҳам эмас. Давлат бу одамлардан алоҳида текисликда фаолият олиб борадиган идора, мавҳум машина ҳам эмас, балки шу одамларни ўзидан вақтинча тайинланган бошқарув институти. У самарали ишлаши учун унга checks and balances , унинг кучи тийиб фаолияти назоратда бўлиши керак. Солиқ тўловчи ўз солиқларини вакиллари орқали бошқа солиқ тўловчининг вакиллари билан келишиб-бахслашиб тақсимлашлари, унинг ижросини ижро ҳокимияти қилиш керак эканлиги ва унинг устидан назорат бўлиши керак эканлигини қайта-қайта эслаб туришимиз керак.
Тўртинчидан, мени қувонтираётган кузатувлардан бири инсонларда “бу бизнинг пулимиз, давлатники эмас, давлат бизнинг туманга, қишлоққа қачон пул ажратар, қачон асфалт қилар экан деб кутиб ўтиргунча, ўзимиз шуни фаолроқ бўлиб қилсак бўлар экан” деган тушунчалар кўпаймоқда. Оддийгина рақамларга кўра, бу мавсумги лойиҳада шу дамда қарийб 13.4 миллион ўзбекистонликлар овоз берибдилар. Жуда катта рақамку бу", - дейди иқтисодчи.
Отабек Бакиров ҳам "охирги 7 йилда жамоатчилик фикри ва унинг эркин танлови учун рўй берган, шахсан менинг назаримдаги, энг катта қадамдан воз кечмаслик, ортга қайтмаслик керак" деб ёзмоқда.
"Лойиҳада камчиликлар борми? Бор. Уларни оммабопликни ва қамровни йўқотмай туриб ислоҳ қилишда давом этиш керакми? Керак. Қанчалик ҳайратли туюлмасин, ечимлар лойиҳанинг янада кенгайишида. Халқ 8 триллионни эмас, 15 триллионни ҳам рационал тақсимлай олади", деб ёзган иқтисодчи блогер.
davletovuz телеграм канали ҳам шу фикрлар тарафдори.
"Тўғри, ҳозир "Open budjet" энг қизғин паллага кирган, лекин шу масала фақат негатив томондан мавзу қилиб олиб чиқилаётгани ачинарли. Чунки бу биз учун жуда керак тизим. Уни ёмонотлиқ қилишга, уни салбий бўёқлар билан кун тартибига олиб чиқишлар бизга фақат зиён келтиради", - дейилади телеграм каналда.
