Дунёнинг минг йиллар илгари пайдо бўлган, бугун ҳам давом этиб келаётган энг мудҳиш иллатлардан бири бу – миллатчилик. Дунёда минглаб, миллионлаб инсонлар ўлимига сабаб бўлган қонли низолар, шафқатсиз қирғинлар ҳам кўпинча шу мудҳиш иллат сабабли юзага чиққанини ҳеч ким инкор этолмайди.
Инсоният ҳар жиҳатдан тараққий этган XXI ҳам бу иллат инсонлар ўлимига, мамлакатлар тарққиётига ғов бўлаётганини ҳеч ким инкор этмайди. Аммо, ана шу ҳақиқатни ё тушунмаётган ё тан олишни истамаётган ёки ҳаммасини кўра-била туриб, қандайдир ғаразли мақсадларни кўзлаб қалам тебратаётган айрим ғаламис қаламкашларнинг борлиги одамнинг дилини ғаш қилади.
Хабарингиз бор, Ўзбекистон миллий терма жамоаси собиқ бош мураббийи Самвел Бабаян ЎФФ Ижроия Қўмитаси Бюросининг 2018 йил 15 январдаги 3-сонли қарорига мувофиқ футболга алоқадор ҳар қандай фаолият билан шуғулланишдан умрбод четлаштирилган Ўзбекистон футбол федерациясининг расмий сайтида эълон қилинган маълумотларга кўра, Самвел Бабаян “Пахтакор” футбол клубида фаолият олиб борган вақтида футболчиларнинг шартномаси билан боғлиқ ҳужжатларга ноқонуний ўзгартиришлар киритгани аниқланган. У жамоа тепасига янги раҳбарият келаётганидан хабар топгач, клуб билан битими 2018 йил сўнгига қадар бўлган футболчилар шартномасини 2017 йил қилиб ўзгартирган. Бундан кўзланган асосий мақсад — йил сўнгида эркин агентга айланадиган футболчиларни хорижий клубларга сотиб, моддий манфаат кўриш бўлган.
Футбол расмийларининг фикрига кўра, у мамлакатнинг бош жамоасини ҳам кўнгилдагидек бошқара олмади ҳамда футболчиларга бўлган нохолис муносабати сабаб, терма атмосферасига салбий таъсир кўрсатди. Самвел Бабаян термага номзодларни саралаб олишда асосан ўзига маълум футболчилар билангина ишлаган ҳамда барча клубларга тенг муносабатда бўлмаган. Шунингдек, тажрибали мураббий ҳамда мутахассисларнинг фикр ва тавсияларини инобатга олмаган.
Очиғи, мен футбол мутахассиси эмасман. Самвелнинг қандай мураббий бўлганию, ўзбек футболи қандай кароматлар кўрсат(ма)ганини футбол мухлислари яхши билишади. Хуллас, мен Бабаяннинг шахсига ҳам, унинг фаолиятига ҳам баҳо бермоқчи эмасман.
Бир қарашда, ҳар қандай маъмурий идорада юз бериши мумкин бўлган табиий ҳолат. Ҳар ерда ва ҳар доим ишини удда қилолмаган, қонун-қоидаларга амал қилмаган амалдор эртами-кеми шу куйга тушади. Бабаяннинг ўрнида Бобоев, Иванов ёки Махарашвили (фамилиялар мутлақо шартли) бўлганда ҳам шу ҳолат юз бериши тайин эди.
Аммо, айнан бу ҳолат Самвел Бабаян билан юз берганини айрим арманистонлик журналистлар ўзларича баҳоламоқчи бўлишди. Гап ушбу ҳодиса хусусида http://armenianreport.com/ интернет нашрида чоп этилган бир мақола ва унинг муаллифи Тевос Аршакян устида бормоқда.
Мақолада Самвел Бабаяннинг ишдан четлатилиши миллатчилик дея баҳоланиб, ўзбек халқининг миллий манфаатлари, асрий қадриятлари, бугун юртимизда юритилаётган инсонпарвар сиёсат қаттиқ танқид остига олинади. Мақолада на мантиққа, на илмий мезонларга мос тушадиган маълумотлар, “фактлар” тиқилиб ётибди. Бир сўз билан, мақола муаллифи ё ўзбек халқи, Ўзбекистон ҳақида деярли ҳеч қандай тасаввурга эга эмас, ё у халқимиз ва Ватанимизни ёмонотлиқ қилишга қатъий бел боғлаган.
Нима эмиш, бугунги Ўзбекистонда арманлар “иккинчи навли одамлар” сифатида қаралармиш. Бабаяннинг кетиши ҳам миллатчиликдан бошқа нарса эмасмиш.
Тарихдан яхши биламиз. Ўзбек халқи ҳеч қачон бошқа миллат ва элат вакилларига душман кўзи билан қарамаган. Собиқ империянинг сўнгги йилларида юз берган низолар эса, “таши кучлар” томонидан ўйлаб топилган фитнадан бошқа нарса эмасди ва бугун бу фитналар аллақачон фош этилган.
Муаллиф битганидек, ўзбек халқи ҳеч қачон ўзидан “ақлли, маданиятли” халқларга ғайирлик қилмаган. Зотан, биз ўзимизни ҳеч кимдан устун қўймаган ҳолда, маданият ва маърифат бобида ҳам, куч-қудрат ва ақлий салоҳият бобида ҳам кам эмаслигимизни жуда яхши биламиз. Майли, бироз миллатчилик бўлсаям айтиб ўтайлик: Ал-Хоразмий, Беруний, Ибн Сино, ал-Фарғоний, Замахшарий, Мирзо Улуғбек, Алишер Навоий сингари юзлаб буюк алломалари билан дунёдаги яна қайси халқ баралла фахрлана олади?
Ўзбекистон заминида азал-азалдан ҳар бир халқнинг тарихи маданияти, қадриятларига катта ҳурмат билан қаралган. Бугун юртимиздан 130 дан зиёд миллат ва элат вакиллари бир оила фарзандларидек аҳил-иноқ яшаб келишмоқда. Бундан бир неча йил аввал Байналмилал Маданият марказидаги бир тадбирда русийзабон раҳбарлардан бирининг айтган гапи ҳеч қачон эсимдан чиқмайди.
“Яқинда МДҲ давлатларидан бири (қайси давлатлигини атайин тилга олмадик – таҳр.) нинг вакили меҳмон бўлиб келди. Уни ҳамкасбларимиз билан яқиндан таништирдим. Ўзбекистоннинг гўзал шаҳарлари, урф-одатлари, анъаналари, табиати унга ёқди. Фақат битта нарсага – қандай қилиб бир идоранинг раҳбари рус, ўринбосари ўзбек, бўлим бошлиғи қозоқ, ҳайдовчиси татар, ҳисобчиси украин бўлиши мумкинлигига тушунолмади. Биз эса, унга бу идора Ўзбекистоннинг бир парчаси экани, бу мамлакатнинг ҳар бир бурчагида ана шундай хилма-хиллик, ўзаро ҳамжиҳатлик, дўстлик ҳукмронлигини тушунтириб бердик...”
Изоҳга ҳожат бўлмаса керак.
Шунча миллат вакиллари тинч-тотув кун кечираётган бу заминда нега улардан қайсидир бирига нисбатан миллатчилик қилиниши мумкин? Мақола муаллифи Бабаянга нисбатан миллатчилик қиланганини ёзаркан, “нимага унда бизнинг миллатдошимизга шундай муҳим ва масъулиятли лавозимни ишониб топширишди?” деган саволни бермайди?
Мен шахсан ушбу миллатдан етишиб чиққан ва юртимизда яшаётган ўнлаб корхона раҳбарларини, мактаб директорларини, тадбиркорларни, олим ва зиёлиларни биламан. Уларнинг ҳар бири шу юртнинг сувини ичган, нони еган, шу халқнинг яхши-ёмон кунида бирга бўлган. Уларнинг ҳеч биридан Ўзбекистон ҳақида бирор оғиз нордонроқ гап эшитмаганман. Ҳатто бу икки халқ вакиллари ўртасида қиз олиб қиз берганлар ҳам бор. Юртимиздан икки миллат вакиллари ўртасида қурилган қанчадан-қанча оилалар бор. Жаноб Аршакян бир марта бўлсаям юртимизга келиб, бу ерда яшаётган миллатдошлари билан гаплашиб кўрганида эди, бир амадорнинг ишдан бўшатилишидан катта фожиа ясамаган бўларди.
Агар Ўзбекистоннинг, ўзбек халқининг меҳру муҳаббатини ҳис этиб, улғаймаганида эди, машҳур санъаткор Тамархоним ўзбекона қўшиқ ва рақслари билан жаҳонга танилмаган, Артур Григорьян дунёнинг турли рингларига ўзбекистонлик спортчи сифатида чиқмаган бўларди. Таниқли Ареват Григорьян телеэкран орқали ўзбек тилида она тилидагидек равон гапириб, мухлислар қалбини забт этмаган бўларди. Жаноб Аршакян ана шу миллатдошлари ҳақида эшитганмикин?
Ўз навбатида азалдан ўзбек зиёлари ҳам қарман халқига, унинг маданиятига юксак баҳо беришмаганида, Алишер Навоий ўзининг машҳур қаҳрамонларидан бири Ширинни арман миллатидан танламаган, Абдулла Орипов, Эркин Воҳидов сингари буюк шоирларимиз арман қизларининг латофатини таърифлаб, шеърлар битишмаган бўларди. Жаноб Аршакян буларни билмаслиги аниқ.
Мақола муаллифи Ўзбекистон ҳаётида муҳим ўрин тутган, Ўзбекистонни Ватан деб билган арман миллатига мансуб фидойи, соғлом фикрли ҳамюртларни эмас, аксинча, собиқ тузумнинг жаллодларидан бири бўлган, минглаб бегуноҳ инсонларни қон қақшатиб, “ўзбек иши” аталмиш зулм ва бедодликка бошчилик қилган Гдлянни фахр билан эсга олишининг ўзиёқ унинг асл қиёфасини кўрсатиб турибди.
Қолаверса, муаллифнинг чорак асрдан бери ўз ечимини тополмай тобора “газаклаб” келаётган Тоғли Қорабоғ муаммосига ҳам Ўзбекистонни аралаштиришга уринаётгани унинг ё уқувсиз масхарабоз, ё сиёсатдан бехабар “сиёсатдон, ё кимнингдир ноғоросига ўйнаётган қўғирчоқ эканидан дарак беради. Ҳолбуки, Ўзбекистон ўз мустақиллигининг илк йилларидан бошлаб, бошқаларнинг ички ишларига, ички муаммоларига аралашмаслик сиёсатини амалга ошириб келаётир. Аслида минглаб бегуноҳ инсонларнинг ўлимига, миллионлаб аҳолининг ўз туғилиб ўсган тупроғини тарк этишига сабабчи бўлган Тоғли Қорабоғ муаммоси ҳам бир пайтлар айнан Аршакян сингари “миллатпарвар” журналист ва зиёлиларнинг “ўтли” чиқишлари, мақолаларидан бошланганини кўпчилик яхши эсласа керак.
Майли, бу ҳақда қанча кўп гапирмай, Аршакянга ўхшаганлар мени қип-қизил миллатчига чиқариб қўйиши аниқ. Шу боис, юртимизда ўсиб вояга етган, том маънода ҳар икки халқнинг муносиб фарзанди бўла олган ҳамюртимиз, истеъдодли ижодкор Абдураҳмон Мешаяннинг ижтимоий тармоққа жойлаган мана бу ҳақли ва мардона фикрлари билан мавзуга якун ясасам:
“...тадбиркор армани тадбиркорлигини, телеюлдуз ўз журналистлигини, мураббий ўз мураббийлигини эмин-эркин амалга ошираётган Ўзбекистонда, шу Ўзбекистон халқига туҳмат қилган Тевос Аршакян ғараз тўла мақоласи учун узр сўраши шарт.
Мураббийга келсак, уни 32 миллион халқни ўз терма жамоасининг жаҳон чемпионатига чиқишини яна тўрт йил кутишга маҳкум этганидан анча аввал бўшатиш керак эди. Бунда эса уни қўллаган "қўли узун"ларнинг ҳам, унга қарши "бунт" қилмаган ашаддий футбол фанатларининг ҳам айби салмоқли.
Дунёнинг бошқа мамлакатида қандайлигини билмадим, аммо Ўзбекистонда арманлар чапаничасига айтсам, мазза қилиб яшашяпти. Дарвоқе, бундан тўққиз йил бурун бир қондошим Ўзбекистондан кўчиб кетди. Қайга кўчганлигини айтмай қўя қолай. Сотқин, лаганбардор, ўзбекларнинг думи каби лақабларга дучор қилишмасин яна. Хуллас, ўша қондошимиз, икки йил зўрға дош бериб, бор-йўғини арзон-гаровга сотиб, яна Тошкентга қайтиб келди. Балки ўзи каби арманларга кун бермайдиган, миллатчилик қиладиган, тинимсиз камситадиган ўзбекларни соғингандир?
А, лаббай?...”
Рустам Жабборов
