Biz ba`zan o`zgalar tinchligi, gohida o`zimizning osoyishtaligimiz uchun ko`p narsani qalbimizda asraymiz. Quyidagi voqeani so`zlab bergan onaxon esa barchasini farzandining kelajagi uchun yuragida saqlagan...
Saodat xolaning boshiga og`riq kirdi. Ko`zlarini chirt yumib, picha o`tirdi-da, o`rnidan qo`zg`aldi. Gugurt donasini olish uchun qog`oz qutichani paypaslayotgan barmoqlarini titrayotganini ko`rib xo`rligi keldi:
“Oltmishga kirmay Gulsum kampirga o`xshab, kallam liqillab qolaman-ov! Gulsum momo ham saksondan oshgani uchun boshini tuta olmas, menga nima bo`ldi? Momo etim o`stirgan, tag`in sakkiz bolasidan uchtasini o`zi yaqin-yaqinlarda erga qo`ydi. “Mening go`rimga ega bo`lgan bolam-o-o”, degan chog`laridayoq bir jonidan ming tola uzilgandir? U kishining yoshiga, dardiga qaltiroqlik yarashadi. Men-chi?”
U qo`lidagi gugurtga tikilib, jim qoldi.
— Nega kelgandim, o`zi? — so`ng dedi gaz oldida turganidan ajablanib.
“Miyam ham qolmadi. Boshim yorilib ketay deyapti. Aytgancha, achchiq ko`k choy ichmoqchi edim...”
Xola gazga choy qo`ydi-da, oshxonada picha turib, yana xonasiga yo`l oldi.
— Bizni portlab o`lsin dedingizmi? Choynakdagi suv qaynab, to`kilib gazni o`chirib qo`yibdi-ku! Tavba, atay qilasizmi? — bu gaplardan Saodat xola gangib qoldi. Ko`zlarini ocharkan, ovoz uyqusidami, o`ngidami anglolmadi. Boshi qizib, o`zini lohas sezdi. Bu vaqt ichida kelini zarb bilan eshikni ochdi: — Agar hozir hidni bilmay gugurt chaqqanimda bormi, portlab ketardim. Siz jo`rttaga qilasiz. Tag`in kim yomon, men yomon. O`zingiz ayting endi, ayb kimda?
— Ayb menda bolam, menda. Boshim og`riyotgandi. Yotibman-u, ko`zim ilinibdi.
— Ikki piyola choy uchun choynakni og`zi-burnigacha to`ldirish shartmidi? Yarim qilib qo`ysangiz, toshmasdi suvi, — shang`illashdan to`xtamasdi Nozima.
— Shuni sendan yaxshiroq bilsam kerak. Harqalay, sendan bir-ikki ko`ylakni oldin yirtganman. Aytdim-ku, boshim og`riyapti. Xayol olib qochganda... — jahli chiqdi qaynonaning ham. — Men sening bolang emasman-ku! Namuncha baqirmasang?!
Bunga javoban kelin eshikni uning yuziga tarsillatib yopdi.
Saodat xolaning yana miyasi qizigandek bo`ldi.
“Qon bosimim chiqyapti, shekilli”.
O`rnidan qo`zg`almoqchi edi, bo`lmadi. Boshi guvillayapti.
U ba`zan kelinidan juda qattiq xafa bo`lgan chog`larida o`g`liga hammasini aytib bermoqchi bo`ladi. Lekin istamaydi. Aytsa, kimga qiyin bo`ladi, o`g`liga... Ikki o`t orasida qoladi-da.
“Tavba, ungacha ikki kelin tushirib, ro`zg`orini bo`lak qildim. Ular bilan ham oramizdan ola mushuk o`tib turardi. Lekin hech biri Nozima kabi tili zahar, betga chopar emas. Necha bor tarbiyalamoqchi bo`ldim. Nasihat qildim, foydasi yo`q. Xayolida meni dushman deb biladi...”
Shularni o`ylarkan, og`ir uh tortdi ayol.
— Nozima-a-a — o`tirgan joyidan baqirdi xola. — Nozi-i-i.
Hovlidan kelinning “ha-a” degan zaharxanda ovozi keldi.
— Bu yoqqa qara...
Qovog`i ko`zini to`sgudek osilib, eshikdan mo`raladi Nozima:
— Nima deysiz?
— “Gazni o`chirdingiz”, deb choy bermaysanmi, endi? Qon bosimim chiqqanga o`xshaydi. Qutisiga “95” deb yozilgan ko`k choydan damlab ber.
Kelin bir og`iz gapirmay eshikni yopdi. Zum o`tmay, kichkina bolasini ko`tarib, kattasini etaklab kirib keldi:
— Bularga qarang bo`lmasa...
Ikkiga kirayotgan Zarnigor buvisi tomon chopqilladi. Olti oylik Shahzod esa onasining bo`ynidan quchib, bu erda qolishni xohlamayotganini bildirdi. O`g`lining qo`lchalarini yulqib uzarkan, qaynonasiga tutqazgan Nozima to`ng`illadi:
— Ishim qaynab yotganda bularning ham jag`i ochildi. Siz ham asabimni o`ynadingiz.
Saodat xolaning g`azabi qaynadi. Ammo ichiga yutdi. Birozdan so`ng choynak ko`tarib kelgan kelin piyola yo`qligiga parvo ham qilmay chiqib ketdi.
— Buni qo`limga quyib ichamanmi? — baqirdi Saodat xola.
Nozima eshitmadi, yo eshitmaganga oldi. O`n daqiqacha kutgan qaynona o`rnidan turishga majbur bo`ldi. Eshikdan chiqishga ulgurmay Shahzodning jon achchig`ida chinqirganidan yuragi halqumiga keldi.
— Voy o`lmasam, sho`rim qursin — choynakni tortib yuborib, qorni, oyoqlarini kuydirayotgan qaynoq choy ustidan qocholmayotgan nevarasiga ko`zi tushishi bilan Saodat xolaning hushi boshidan uchdi. Uchib kelib, go`dakni ko`tararkan nima qilishini bilmasdi. — Nozima! Nozima dedi-i-m!
— Bolam, bol-a-a-m. Endi nima qilaman? — avvaliga qo`l-oyog`ining qaltirog`ini bosa olmay o`zini yo`qotib qo`ydi Nozima. Keyin ehtiyotlik bilan bolasining kiyimlarini echarkan, qaynonasiga o`shqirdi: — Atay qilyapsizmi? Alamingizni shundan oldingizmi? Go`dak-ku, bu.
Saodat xola indamay eshikka yugurib, avval “Tez yordam”ga, keyin o`g`liga qo`ng`iroq qildi. Kartoshkani qirishga kirishdi. Ichkaridan kelayotgan nevarasining ovozi yuragini achishtirib, yig`lashga tushdi:
— Choy ichmay o`lay. Ishqilib, yomon kuymagan bo`lsin. Endi nima qilamiz-a?
— Tish pastasini olib keling, oyi — ichkaridan baqirdi kelin.
Xola qirilgan kartoshkani ko`tarib chopdi. Nozimaning ham ko`zlari yoshli edi.
— Ma, o`zing qo`y, — qarashga yuragi chidamay uzatdi qaynona.
— Tish pastasi dedim. Jo`rttaga qilasiz, siz. Menda qasdingiz bor, — g`azabini bosolmasdi Nozima.
Saodat xola ortiga burildi. Tish pastasini olib qaytayotganida o`g`li halloslab kirib keldi. Hamon chirillayotgan o`g`liga qarab, Nozimaga baqirdi:
— Qarasang o`lasanmi? Nima qilding?
— Men emas, onangiz. Qarab turing, deb tashlab chiqqandim. O`z bolamni kuydiramanmi, men?!
Qolgan gap Saodat xolaning qulog`iga kirmadi. Devorga suyangancha, ko`zlarini yumdi. Buni o`g`li boshqacha tushundimi, gina qildi:
— Oyi, qarasangiz bo`lmasmidi?
Ular yugurgilab shifoxonaga ketishdi. Saodat xola esa Zarnigorni bag`riga bosdi:
— Buvingga nima bo`ldi, bolam? Men-ku, atay qilmadim. Shahzod axir nevaram-ku!
Uning ko`ngli cho`kdi, dili og`ridi.
“O`zi boshida kelinning fe`lini o`g`limga aytsam bo`larkan. Qishning boshida ikki kun issig`im chiqib yotdi. Bir bor “Nima eysiz? Nima bo`ldi?” deb kirmadi. Kechki payt o`g`lim kelar vaqtga ovqat eyishga zo`rg`a chiqqanimda ham indamadim. Qo`shnilarga chiqib yomonladi. Koshki, ular meni bilishmasa... “Qaynonangiz yaxshi ayol”, deyishganiga chidolmay, men bilan janjallashdi. Qo`l siltadim. “Uydagi bor narsani qizingizning sumkasiga tiqasiz”, deb mehmonga kelgan yolg`izgina qizimni ham mulzam qildi, tishimni tishimga bosdim. Mana oqibat nima bo`ldi? Boshimga chiqdi. Nevaramni atay kuydirgan bo`ldim!”
U o`g`li kelsa, barchasini aytishni ko`ngliga tugdi. Lekin xush kayfiyatda kirib kelgan farzandining dilini xira qilgisi kelmadi. Bor alamini yuragiga berkitdi.
— Terisi sal qizaribdi. Qalin kiyimlari asrabdi, oyi. Issig`iga chidolmay chinqirganda buyam, — dedi o`g`li Shahzodni tutqazib.
— Erkatoyim, toychog`im — ko`zlariga quyilib kelgan yoshni yashira olmay nevarasini bag`riga bosdi xola. — Nozima qani?
— Darvoza oldida qo`shni bilan gaplashib qoldi.
Shu payt qo`shni ayol yugurib keldi:
— Tez qarang, Nozima muzda sirpanib yiqilgandi, turolmayapti...
“Falokat ko`z bilan qovoq orasida”. Nozimaning oyog`i sinibdi.
— Bir oy umuman oyoq bosmang. Uch oydan so`ng olamiz, — deb shifokor gipslab yuboribdi.
Ro`zg`or yumushi ham, ikki nevara tashvishi ham Saodat xolaning gardaniga tushdi.
— Senga bugun mol oyog`ini qaynatib beraman. Eringga tayinladim. Singan joyga foydasi katta, — deydi xola keliniga.
— Do`xtir “qimirlama”, degan qimirlama. Nima qilging kelsa, o`zimga ayt. Tortinma — tayinlaydi har kuni.
— Bolalarni uxlatdim. Sen ham mizg`ib ol, chug`urlab boshingni og`ritgandir? Kasalga shovqin yoqarmidi? — mehribonlik qiladi tag`in.
Nozima esa kundan kun mahzun tortadi. Oxiri bo`lmadimi, “yorildi”:
— Oyi... sizni ko`p xafa qilganman-a? Bunchalik mehribonligingizni bilmagan ekanman...
— Ro`zg`orda bo`ladi-da, bolam. Sen o`g`limning ortidan kelgan bolamsan. Mehr bermay, qahr qilaymi? — parvo qilmaslikka urindi Saodat xola. Biroq yuragi tubida saqlab kelayotgan iztiroblari bosh ko`targandek bo`ldi. Xola yana ichiga yutdi: “Mana, u tushunib etyapti-ku. Shuning o`zi katta gap. Eski gapni qo`zg`ab nimaga ham erishaman?!”
Nargiza USANBOEVA
