Dunyodagi eng katta auditoriyaga ega Xitoyning etakchi gazetasi "Jenmin jibao" yani “People's Daily”da O`zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoevning “O`zbekiston – Xitoy: ming yilliklarni qamrab olgan do`stlik va hamkorlik” nomli mualliflik maqolasi e`lon qilindi.
Biz yaqinda 2024 yilni kutib oldik, yangi hayot sikli ostonasidan o`tdik. Yangi yilning birinchi oyi har doim eng yaqin do`stlaringiz bilan uchrashish vaqti, yangi umidlar va boshlanishlar vaqtidir.
Xitoy Xalq Respublikasining hurmatli Raisi janob Si Szinpinning taklifiga binoan kelgusi yilda samoviy imperiyaga birinchi tashrifimni amalga oshirishim chuqur ramziy ma`noga ega.
Men Xitoyga har safar tashrif buyurganimda bu erda amalga oshirilayotgan islohotlar ko`lami va erishilgan muvaffaqiyatlar, o`zining bir necha asrlik orzusi yo`lida dadil qadam tashlab borayotgan Xitoy xalqining bunyodkorlik kuchi, mehnati va iste`dodiga chin dildan qoyil qolaman.
O`tgan o`n yil ichida Xitoy Xalq Respublikasi qudratli jahon davlatiga aylandi, ulkan ilmiy-texnikaviy va innovasion taraqqiyotga erishdi, iqtisodiyot va biznesni rivojlantirish uchun noyob ekotizim yaratdi.
Mamlakat butunlay yangi qiyofa kasb etdi, xalq farovonligi muttasil yuksalmoqda, XXRni yanada rivojlantirish uchun mustahkam intellektual poydevor shakllantirilmoqda.
Bugungi kunda Xitoy muhim xalqaro jarayonlarning mas`uliyatli ishtirokchisi sifatida jahon siyosati va boshqaruvida etakchi o`rinni egallab turibdi. Prezident Si Szinpinning taraqqiyot, xavfsizlik va sivilizasiyalararo muloqot sohalaridagi global tashabbuslari global muammolarni hal etishga, yanada barqaror va inklyuziv kelajakka o`tishni jadallashtirishga salmoqli hissa qo`shmoqda.
XXR savdo va sarmoyaviy hamkorlikni kengaytirish va infratuzilmani ulash loyihalarini amalga oshirish orqali rivojlanayotgan mamlakatlarning iqtisodiy o`sishini qo`llab-quvvatlashda katta ishtirok etadi.
Hurmatli rais Si Szinpin haqli ravishda ta`kidlaganidek, “Xitoy nafaqat ichki rivojlanish vazifalarini boshqaradi, balki global miqyosda fikr yuritadi va buyuk davlat sifatida o`z mas`uliyatini kengaytiradi”.
XXRning bunday ajoyib yutuqlari rais Si Szinpin rahnamoligida olib borilayotgan uzoqni ko`zlab, maqsadli bunyodkorlik siyosati samarasidir.
O`zbekiston Xitoyning do`stona qo`shnisi va har tomonlama strategik hamkori sifatida bu muvaffaqiyatlardan chin dildan mamnun.
Xitoy bilan ko`p qirrali munosabatlarni rivojlantirish O`zbekiston tashqi siyosatining asosiy ustuvor yo`nalishlaridan biri bo`lib kelgan va shunday bo`lib qoladi.
Mamlakatlarimiz o`rtasidagi munosabatlar o`z tarixidagi eng yaxshi davrni boshdan kechirayotganini, izchil yuqori dinamikani namoyish qilayotganini mamnuniyat bilan qayd etaman. Menimcha, bu tabiiy.
"Buyuk qadimiy sivilizasiyalar har doim bir-biriga o`xshash, bir-birini tushunadi va ruhan yaqindir." O`zbekiston va Xitoy xalqlarining madaniyati, ideallari o`xshash. Bizning tarixiy aloqalarimiz Buyuk Ipak yo`lining boshlanishiga borib taqaladi, u orqali jahon savdosining asosiy qismi o`tgan.
Qadimgi hujjatli manbalarda miloddan avvalgi 126 yilda Xan sulolasining birinchi elchisi Chjan Tsyanning Farg`ona vodiysidagi qadimiy Parkana (xitoycha Davan) davlatiga tashrifi batafsil bayon etilgan.
Xitoy shoyi, qog`oz, chinni, choy va boshqa mahsulotlar O`zbekistonning Samarqand, Buxoro kabi qadimiy savdo shaharlari bozorlari tufayli jahon miqyosida shuhrat qozondi va tarqaldi. Farg`onadan Xitoyga otlarning maxsus zotlari, beda urug`lari (musyu), uzum, vino ishlab chiqarish texnologiyalari, bog`dorchilik ekinlari etishtirish va boshqalar olib kelingan.
O`shanda ham mamlakatlarimiz – o`z davrining ikki buyuk sivilizasiyasi nafaqat tovar, balki bilim almashgan. O`rta Osiyodan kelgan olimlar, matematiklar, astronomlar, tabiblar Xitoy fani rivojiga katta hissa qo`shdilar. Ularning ko`pchiligi qadimgi Xitoyning ko`zga ko`ringan davlat va olimlari bo`lgan.
Ma`lumki, buxorolik Saida Ajal Omara Yunnan viloyatining birinchi davlat amaldori bo`lgan.
Buxorolik buyuk Abu Ali ibn Sinoning “Tib qonunlari” va boshqa asarlari xitoy tiliga tarjima qilingan va «Xueyxueyyaofan» (“Musulmon dori vositalari”) va «Bensaoganmu» (“Dorivor o`tlar haqida risola”) asarlarini yaratishda foydalanilgan. ).
Tarixchilar tomonidan olib borilgan tadqiqotlar shuni ko`rsatadiki, Tan sulolasi davri Xitoyning Samarqand, Buxoro va mintaqamizning boshqa yirik shaharlari bilan gumanitar aloqalarining eng yuqori gullab-yashnagan davri bo`lgan. San`at, moda, milliy taomlar va madaniy almashinuvning boshqa elementlari Xitoy poytaxti va mintaqalarida juda mashhur bo`ldi.
Qadim zamonlardan ildiz otgan madaniy-tarixiy aloqalar, yaqin mentalitetga, mustahkam do`stlik, o`zaro hurmat va ishonch tamoyillariga asoslangan zamonaviy munosabatlar bugun har tomonlama va keng ko`lamli hamkorligimiz uchun mustahkam asos bo`lib xizmat qilmoqda.
Xitoyliklar tez-tez aytadilar: "Yuraklari bir bo`lgan birodarlar metallni sindirishlari mumkin". O`zbekistonda “Aka-uka do`stona bo`lsa, minadigan ot bo`lur” degan naql ham bor.
O`tgan o`ttiz yillikda oliy darajadagi maxfiy muloqot va davlat rahbarlarining muntazam uchrashuvlari tufayli mamlakatlarimiz o`rtasidagi hamkorlik tobora kengayib, yangi tarixiy cho`qqilarni zabt etmoqda.
Hukumatlararo qo`mita, Parlamentlararo guruh, tashqi ishlar idoralari rahbarlari darajasidagi strategik muloqot, faol gumanitar fanlar kabi mexanizmlarni o`z ichiga olgan o`zaro manfaatli hamkorlikni rivojlantirishning noyob ko`p bosqichli tizimi shakllantirildi. mintaqaviy va mintaqalararo birjalar.
Bizni mintaqaviy va xalqaro xavfsizlikni ta`minlash, BMTning markaziy roliga sodiqlik hamda global muammolarni engib o`tish va Barqaror rivojlanish maqsadlariga erishish yo`lidagi ko`p tomonlama hamkorlikka intilish mushtarakligimiz birlashtiradi.
Biz mamlakatlarimizning tub manfaatlariga daxldor bo`lgan davlat suvereniteti, hududiy yaxlitligi, yaxshi qo`shnichilik tamoyillariga sodiqlik, o`z taraqqiyot yo`limiz va madaniy-sivilizasiyaviy o`zligimizni hurmat qilish kabi masalalarda bir-birimizni qat`iy qo`llab-quvvatlaymiz.
O`zbekiston va Xitoy o`rtasidagi savdo-iqtisodiy va sarmoyaviy hamkorlik izchil rivojlanmoqda.
O`tgan yil yakunlariga ko`ra, o`zaro tovar ayirboshlash hajmi 40 foizga oshdi, Xitoy savdo hamkorlarimiz orasida etakchi o`rinni egallab turibdi.
Investisiyaviy hamkorlik ham faol rivojlanmoqda.
So`nggi yillarda Xitoy sarmoyasi hajmi 5 barobar, iqtisodiyotning turli tarmoqlarida Xitoy kapitali ishtirokidagi korxonalar soni 3 barobar oshdi.
Yuqori texnologiyalar, muqobil energetika, kimyo, mashinasozlik, metallurgiya, elektrotexnika, infratuzilmani modernizasiya qilish va boshqa sohalarda qator yirik qo`shma sarmoyaviy loyihalar amalga oshirilmoqda.
Xitoylik hamkorlarimizga rahmat, biz yashil energiyani rivojlantirish va 2030 yilgacha 27 gigavatt qayta tiklanadigan energiya ishlab chiqarish quvvatlarini yaratish borasida muhim qadamlar tashlamoqdamiz.
Ushbu muvaffaqiyatli tajribadan kelib chiqib, biz mamlakatimizning Sirdaryo viloyatini innovasiyalar va agrosanoat parklari, avtomobilsozlik, qishloq xo`jaligi klasterlarini tashkil etish bo`yicha qo`shma istiqbolli loyihalarni amalga oshirish bo`yicha tajriba zonasi sifatida belgiladik.
O`rnatilgan mustahkam to`g`ridan-to`g`ri aloqalar boshqa hududlar rivojiga xizmat qilmoqda. O`tgan yili barcha viloyatlarimiz rahbarlari ishtirokidagi delegasiyalar XXR viloyat va shaharlari bilan hamkorlik aloqalarini o`rnatish maqsadida Xitoyga tashrif buyurdi.
Modernizasiya va ijtimoiy-iqtisodiy muammolarni hal etish sohasida jadal va samarali tajriba va bilim almashinuvi yo`lga qo`yildi. XXRning qashshoqlikni engish borasidagi muvaffaqiyatli tajribasi biz uchun juda foydali va foydali bo`ldi. Biz hamkorlikning ushbu sohasini yanada chuqurlashtirish niyatidamiz.
O`zbek va xitoy xalqlari an`anaviy tarzda madaniy-gumanitar sohada mustahkam aloqalarga ega. Xitoy maqolida aytilganidek: "Mamlakatlar do`stligi xalqlarning yaqinligida, xalqlarning yaqinligi esa qalblarning yaqinligidadir".
Fuqarolarimizning xitoy tilini, mamlakatingizning boy tarixi va madaniyatini o`rganishga qiziqishi yildan-yilga ortib borayotganini g`oyat mamnunman. Xitoy tili nafaqat oliy o`quv yurtlarida, balki maktablarda ham ikkinchi chet tili sifatida ta`lim dasturi doirasida o`qitiladi.
Toshkent va Samarqandda Konfusiy institutlari mavjud.
Bir necha ming nafar qiz va o`g`il-qizlarimiz Xitoyning etakchi oliy o`quv yurtlarining bakalavriyat, magistratura va doktorantura yo`nalishlarida malakali mutaxassis bo`lib etishib, kelgusida qo`shma loyihalarni amalga oshirishda ishtirok etmoqda.
Mamlakatlarimizning tarixiy va madaniy yaqinligi ham faol sayyohlik almashinuvini rivojlantirishga xizmat qilmoqda. O`zbekiston Xitoy turistik guruhlari uchun albatta tashrif buyurishga arziydigan davlatlar ro`yxatiga kiritilgan.
Biz O`zbekistonda turizm infratuzilmasini doimiy ravishda rivojlantirmoqdamiz. Mamlakatimiz hududlari Xitoy provinsiyalari bilan hamkorlik aloqalarini yo`lga qo`ygan bo`lib, bu har yili yuz minglab xitoylik sayyohlarni jalb etishga xizmat qilmoqda. Betakror qadimiy obidalari va go`zal tabiatiga ega mehmondo`st O`zbekiston xitoylik do`stlarini doimo mamnuniyat bilan qabul qilishini alohida ta`kidlamoqchiman.
Kuni-kecha Xitoyda O`zbekiston madaniyati kunlari, O`zbekiston tasviriy va xalq amaliy san`ati ko`rgazmasi, O`zbekiston-Xitoy ta`lim forumi, Toshkent va Shanxay o`rtasida sheriklik munosabatlari o`rnatilganining 30 yilligiga bag`ishlangan keng bayram tadbirlari bo`lib o`tadi.
Fursatdan foydalanib, xitoylik do`stlarimizni ularda faol ishtirok etishga, o`zbek xalqining ko`p asrlik noyob madaniyati bilan yaqindan tanishishga taklif qilaman.
Mamlakatlarimizning ko`p qirrali hamkorligi xalqaro maydondagi do`stlik va o`zaro yordamning yorqin namunasidir.
O`zbekiston Xitoyning global birlashtiruvchi kuchga aylangan “Bir kamar, bir yo`l” tashabbusini amalga oshirish doirasida turli dasturlarda faol ishtirok etmoqda.
O`tgan 10 yil davomida Buyuk Ipak yo`lini qayta tiklash haqidagi bu ulug`vor g`oya sayyoramizning barcha burchaklarida o`z tarafdorlarini topib, dunyo davlatlarining uchdan ikki qismini birlashtirdi. Bugungi kunda u jozibali konsepsiyadan amaliy haqiqatga aylanmoqda. Sivilizasiyaviy, iqtisodiy va madaniy tafovutlar asosidagi bo`linish chegaralaridan voz kechib, davlatlararo muloqot va hamkorlikni mustahkamlashning mutlaqo yangi formulasini topdi, bu umumiy farovonlik yo`lida insoniyat sa`y-harakatlarini maksimal darajada birlashtirish imkonini berdi.
Xitoyning Evropa, Janubiy Osiyo va Yaqin Sharq bilan savdosi uchun faqat tranzit yo`lagiga aylanish amalga oshmadi.
Markaziy Osiyoga investisiyalar o`sib bormoqda, yuqori texnologiyali qo`shma ishlab chiqarishlar soni ko`paymoqda, bu birgalikda mamlakatlarimizning iqtisodiy salohiyatini yuksaltirishga xizmat qilmoqda.
Xitoyning strategik roli Markaziy Osiyoga butun dunyo bilan keng hamkorlik qilish uchun ochiq bo`lib, mintaqaning geografik kamchiliklarini afzalliklarga aylantiradi. Bu, o`z navbatida, umumiy barqarorlik va barqaror rivojlanishning muhim shartidir.
O`tgan yilning may oyida Sian shahrida bo`lib o`tgan Markaziy Osiyo va Xitoy davlat rahbarlarining birinchi sammiti yakunlari buning yorqin dalilidir, bu esa munosabatlarimizda burilish yasash imkonini berdi va ko`p tomonlama hamkorlikni rivojlantirishning istiqboldagi konturlarini belgilab berdi. o`zaro ta`sir.
Ushbu format mintaqa davlatlari va Xitoyning g`arbiy provinsiyalarini kompleks rivojlantirish modelini yaratish uchun ulkan salohiyatga ega, yaqin sanoat va texnologik hamkorlikka o`tish, shuningdek, transport, raqamli va gumanitar o`zaro bog`liqlikni rivojlantirish istiqbollarini ochadi. Markaziy Osiyo davlatlarining Xitoy bilan.
Jahon siyosatidagi beqarorlik va notinchlikka qaramay, biz kelajakka dadil nazar tashlab, birgalikdagi bunyodkorlik rejalarini tuzamiz. Xitoy Xalq Respublikasining hurmatli Raisi Si Szinpin bilan bo`lajak uchrashuvda aynan shu haqda gaplashamiz.
Kelgusi o`n yilliklarga mo`ljallangan ko`p qirrali hamkorlikning asosiy vazifalarini amalga oshirish bo`yicha yangi uzoq muddatli kun tartibi va uzoq muddatli dasturlarni ishlab chiqishni prinsipial muhim deb bilaman.
Birinchidan, “Tinchlik va xavfsizlik uchun Samarqand birdamlik tashabbusi” va rais Si Szinpinning Global sivilizasiya tashabbusi ustuvor yo`nalishlari ko`p jihatdan bir-biriga mos keladi va ular bitta ezgu maqsadga erishish – global sivilizasiyalararo muloqotni mustahkamlashga qaratilgan.
Uning rivojlanishiga, tinchlik va barqarorlikni mustahkamlash uchun zarur shart-sharoitlarni yaratishga, eng dolzarb masalalar bo`yicha o`zaro maqbul murosalarni izlashga hech narsa to`sqinlik qilmasligi kerak.
Ikkinchidan, biz munosabatlarimizni sifat jihatidan yangi va yuqori bosqichga ko`tarishdan manfaatdormiz. Bugun dunyoda kechayotgan jarayonlarning murakkabligi va dinamikasi O`zbekiston-Xitoy hamkorligining butun spektri bo`yicha muntazam fikr almashish va yaqin hamkorlikni taqozo etmoqda.
Mamlakatlarimizni Markaziy Osiyo mintaqasida va butun ShHT makonida barqarorlik va xavfsizlikni ta`minlash, jumladan, Afg`onistondagi mavjud vaziyatning salbiy oqibatlarini bartaraf etish istagi birlashtiradi.
Muntazam keng qamrovli siyosiy muloqot mexanizmlarini yo`lga qo`yish, barcha asosiy bo`limlar o`rtasida ko`p qirrali va mazmunli hamkorlikka erishish muhim ahamiyatga ega. Samimiy do`stlik, yaxshi qo`shnichilik va ko`p qirrali hamkorlik munosabatlarini barpo etish va mustahkamlash jarayoni uzluksiz bo`lishi kerak.
Uchinchidan, energetika, oziq-ovqat va ekologik inqirozlarning kuchayishi bilan bog`liq barqaror rivojlanishning yangi muammolari ortib borayotgan bir sharoitda keng qamrovli savdo-iqtisodiy hamkorlik sur`atlarini saqlab qolish va oshirish muhim ahamiyatga ega.
Yaqin kelajakda O`zbekistonda xitoylik hamkorlar ishtirokida suv, elektr energetika, avtomobil va temir yo`l sohalarida yirik infratuzilma loyihalarini amalga oshirish bo`yicha uzoq muddatli Dasturni tasdiqlash rejalashtirilgan.
Sanoat kooperasiyasini mustahkamlash, raqamli va «yashil» texnologiyalar transferini kengaytirishni ta`minlash muhim ahamiyatga ega.
Mamlakatimizning jadal rivojlanishi, ulkan inson kapitalining mavjudligi, muttasil oshib borayotgan ilmiy-texnikaviy va ishlab chiqarish salohiyati mazkur Dasturning samarali va samarali amalga oshirilishiga ishonch uyg`otmoqda.
To`rtinchidan, Xitoyning “Bir kamar, bir yo`l” tashabbusi doirasida mamlakatlarimizning tashqi iqtisodiy faoliyati uchun transport-logistika infratuzilmasini rivojlantirishni ta`minlash bo`yicha hamkorlikning uzoq muddatli istiqboldagi asosiy yo`nalishi hisoblanadi.
Ishonchim komilki, “Bir kamar va yo`l” loyihalari butun dunyo bilan o`zaro bog`liqlik va inklyuziv hamkorlikni rivojlantirish uchun Markaziy Osiyoning foydalanilmagan salohiyatini ochib beradi.
Biz Janubiy va Janubiy-Sharqiy Osiyo, Yaqin Sharq, Evropa va butun Evroosiyo qit`asi bozorlariga chiqish imkoniyatiga ega ishonchli va tejamkor xalqaro yo`laklarni shakllantirishga strategik ahamiyat beramiz.
Xitoy va Markaziy Osiyo o`rtasida jahon bozoriga chiqadigan yuk va yo`lovchilarni tashish uchun ko`p variantli multimodal yo`nalishlar tizimini rivojlantirish, yangi terminallar yaratish, yuqori texnologiyali ishlab chiqarish va ombor ob`ektlari hamda yo`l bo`yida integrasiyalashgan xizmat ko`rsatish infratuzilmasini qurish. , logistikani raqamlashtirish tarixiy Buyuk Ipak yo`li bo`ylab qit`alararo aloqalarni rivojlantirishga muhim hissa bo`ladi.
Beshinchidan, bugungi kunda O`zbekiston-Xitoy do`stligini mustahkamlashda xalq diplomatiyasining ahamiyati tobora yaqqol namoyon bo`lmoqda. Biz madaniy-gumanitar almashinuvni, ta`lim sohasidagi hamkorlikni rivojlantirish uchun mustahkam institusional asoslarni shakllantirdik ta`lim, sog`liqni saqlash, sport, turizm va arxeologiya. Bu umumiy boylik, xalqlarimiz o`rtasidagi o`zaro anglashuvning buzilmas poydevoriga aylandi.
Tan sulolasining mashhur shoiri Vang Chjixuan shunday degan edi: "Agar siz ming mil uzoqroqqa ko`rishni istasangiz, boshqa darajaga ko`tarilishingiz kerak".
O`zbekiston-Xitoy munosabatlarining barcha yo`nalishidagi izchil ijobiy rivojlanish dinamikasi bizning ezgu fikr va g`oyalarimiz albatta hayotga kirishini, keng qamrovli strategik sherikligimizni yangi davrda yanada chuqurlashtirish va amaliy mazmun bilan to`ldirish uchun sharoit yaratishini tasdiqlaydi.
2024 yil - omad, farovonlik va farovonlik va`da qiladigan "yashil ajdaho" yili.
Fursatdan foydalanib, barcha do`st Xitoy aholisini yaqinlashib kelayotgan Oyning yangi yili – Chun Szening ajoyib bayrami bilan tabriklayman hamda tashkil etilganining 75 yilligida Xitoy orzusini ro`yobga chiqarish yo`lida tinchlik va taraqqiyot, muvaffaqiyatlar tilayman.
